हे उतार थरयताना धरणाचेर जावपी तरातरांच्या भार आनी दाब प्रणालींचो विचार करप गरजेचो आसता. धरणाचे सुवातेर बसका खणपाचें काम सुरू करचे पयलीं उदकाचो प्रवाह वयले वटेन आडावन ताका वेगळी वाट करून दिवची पडटा.
धरणाची बांदावळ करताना ताच्या भितरल्या भागांत तरातरांचीं उपकरणां वापरतात. ह्या उपकरणांचो उपेग हो धरणांचें बांदकाम चालू आसतना आनी तें पुराय जातकच वेगवेगळ्या परिस्थितींनी धरणाचेर येवपी भार प्रणालींचो परिणाम जाणून घेवपाखातीर जाता. भूंयकांप जाल्यार सगळ्या धरणाची उबी-आडवी हालचाल जाता. तेन्ना ताची नोंद प्रवेगमापकांचो (accelerometer) वापर करून करतात.
विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेक महाराष्ट्रांतले प्रवरा न्हंयेचेर भंडारदरा गांवांत बांदिल्लें फातरी बांदकामाचें विल्सन धरण हें 84 मीटर उंचायेचें आसा. हें धरण त्या काळांतलें जगांतल्या ऊंच धरणांतलें एक अशें मानताले. पूण तेउपरांत भारतांत आनी जगांत ताचे परसूय ऊंच धरणां बांदप जालीं.
न्युरेक (रशिया), ग्रँड डिकसन्स (स्वित्झर्लंड), रोझेला (इटली), ऑरोविल (अमेरिका), ऑएन फॉल्स (युगांडा), आस्वान हाय (ईजिप्त), भाक्रा (भारत) हांचो जगांतल्या व्हड धरणांभितर आस्पाव जाता. भाक्रा (पंजाब), नागार्जुन सागर (आंध्र प्रदेश), रिहांड (उत्तर प्रदेश), कोयना (महाराष्ट्र), हिराकूंद (ओरिसा), गांधीनगर (मध्य प्रदेश) हीं भारतांतलीं कांय मुखेल धरणां. साळावली, सांगें, तिळारी आनी अंजुणें (सत्तरी) हीं गोंयचीं मुखेल धरणां आसात. - कों. वि. सं. मं.
धर्तरी : जीवसृश्ट आशिल्लो सूर्यकुलांतलो एक ज्ञात गिरो. सुर्यासावन ताची गिऱ्यांवळेरेंत तिसरी सुवात आसून, आकारमानाचे नदरेन सूर्यकुलांतलो तो पांचवो व्हड गिरो. सूर्यकुलांतल्या हेर गिऱ्यांप्रमाण धर्तरेकूय सुर्यासावन उजवाड मेळटा. चंद्रीम हो धर्तरेचो एकमेव सैमीक उपगिरो. धर्तरी सुर्याभोंवतणी थरावीक अंतराचेर लंबवाटकुळाकार घुंवत आसता. तशीच ती आपल्या अक्षाभोंवतणीय अस्तंतेकडच्यान उदेंतेकडेन घुंवता. अंतराचे नदरेन धर्तरी सुर्यासावन तिसरी, म्हळ्यार शुक्र आनी मंगळ ह्या गिऱ्यांचे मजगतीं आसा. सूर्यकुलांतल्या हेर गिऱ्याप्रमाण धर्तरेचेरूय प्रारण (Radiation),आयनांबर (lonosphere),वातावरण (Atmosphere), शिलावरण (Lithosphere) हांचे थर आसात. 1960 त अवकाशांतल्यान घेतिल्ल्या फोटयांवरवीं धर्तरी हो एक गिरो हें सिध्द जालां. तिचो आकार वाटकुऴो आसून, तिच्या भूंयपृष्ठाचेर जमनीपरस उदकाचें प्रमाण चड आसा. हाका लागून ती अवकाशांत निऴशी कशी दिसता.स्वताभोंवतणी घुंवपाक सादारणपणान ती 23 वरां 56 मिनटां आनी 4 सेकंद घेता जाल्यार सुर्याभोंवतणी एक भोंवडी मारपाक तिका एक वर्स म्हळ्यार सुमार 365.25 दीस लागतात. ह्य काळांत अल्प असो फाटींफुडें बदल जायत आसता.
धर्तरी पुरायपणान वांटकुळी ना.म्हळ्यार मध्य भागासावन धर्तरेची ध्रुवीय आनी विषुववृत्तीय त्रिज्या एकसारकी ना. अस्तंत ते उदेंत अशी स्वताभोंवतणी घुंवता आसतना धर्तरेच्या मध्यभागार केंद्रोत्सारक नेट (Centrifugal force) तयार जावन, धर्तरी विषुववृत्ताकडेन मातशी फुगता जाल्यार ध्रुवांकडेन मातशी सपाट जाल्या. धर्तरेचें परिणाम -
1) वस्तुमान (Mass) = 5.977 x 10*27 ग्रॅ.
2) घनता
3) आयतन
4) क्षेत्रफळ चौ. किमी.
5) जमीन (पृश्ठभाग) चौ. किमी.
6) उदक (पृश्ठभाग) चौ. किमी.
7) विषुववृत्तीय त्रिज्या किमी.
8) ध्रुवीय त्रिज्या किमी.
9) सरासरी त्रिज्या किमी.
10) सुर्यासावन कमाल अंतर कोटी किमी.
11) सुर्यासावन किमान अंतर कोटी किमी.
12) चंद्रासावन सरासरी अंतर किमी.
13) कक्षेचो परिघ अब्ज किमी.
14) कक्षेतली गती किमी./से.
15) सुर्याभोंवतणचो एके फेरयेचो काळ दीस, वरां मि. आनी से
16) स्वताभोंवतणचो एके फेरयेचो काळ वरां, मि. से धर्तरेची धातू विभागणी
धर्तरेची खंडांमदली विभागणी
उत्पत्ती आनी विकास : धर्तरेची उत्पत्ती हो सूर्यकुळाचें उत्पत्तेचोच
