नकाशा संग्रहांतले नकाशे- सोळाव्या शेंकड्या सावन तांब्याच्या पत्र्याचेर खोदकामाक सुरवात जाली आनी नकाशाचें मुद्रण सुरू जालें. तेन्ना मुद्रीत नकाशांची संख्या वाडपाक लागली. त्या तेंपार नकाशांच्या संग्रहाक खाशेलीं अशीं नांवां नाशिल्लीं. थिएट्रम(थिएटर)न जिऑग्राफिया , सॅक्यर्लम, कॉस्मोग्रॅफीया आनी ऍटलास हीं कांय नकाशा संग्रहाक दिल्लीं नांवां. ऍटलास हें मार्केटरान दिल्लें नांव सर्वसादादरणपणान घोळणुकेंत आसा.
अर्वाचीन नकाशा संग्रह वेगळ्या-वेगळ्या आकारांनी प्रसिध्द जाल्ले आसात. जगाचे सादारणपणान 1:255 दशलक्ष वा एका इंचाक तीन ते चार हजार मैल ह्या लघु प्रमाणाचेर काडिल्ले आसतात. हाका लागून नकाशांत दाखयल्लो व्हड भूंयप्रदेश साप उण्या जाग्यार दाखयल्लो आसता, हे खातीर त्या प्रदेशाची रीतसर म्हायती दिवप शक्य जायना. पूण ह्या नकाशांच्या आदारान एकेच नदरेन सबंद खंडांत पडपी पावसाचें प्रमाण, तापमान , खनिजां, सैमीक वनस्पत आनी हेर गजालींची वांटणी कशी जाल्या हाची म्हायती मेळटा.
सखोल नकाशे- ज्या नकाशांनी एका इंचांत एका मैला परस उणें अंतर दाखयल्लें आसता तांकां सखोल नकाशे म्हणटात. शारांचे आनी गांवांचे नकाशे तयार करपाक हो प्रकार फायदेशीर थारता. तातूंत संस्कृतीक गजालींचेर चड भर दितात. सगळ्या देशांचे नकाशे तयार करपाचें काम सादारणपणान त्या त्या देशाच्या सरकारा कडेन आसता. असल्या प्रकाराच्या नकाशांचो उपेग नगररचणुकेच्यो येवजण्यो, येरादारी साधनांची विकास उदका पुरवण येवजण आनी हेर गजालीं खातीर जाता.
स्थलवर्णनविशींचे नकाशे- जमनी वयल्यो भुगोलीक आनी संस्कृतीक गजाली वेगवेगळ्या वाठारांनी कशो जातात, तें दाखोवप हो ह्या नकाशांचो मुखेल हेतु. ह्या नकाशांक एक इंची नकाशेय म्हणटात. ह्या नकाशांचो उपेग जमीनीचे ईंच-सकयल भाग दाकोवपाक तशेंच शारां, गांव, लोहमार्ग, वाटो, उद्यानां, पूल, जिल्हे वा तालुक्यांच्यो शिमो, आनी हेर गजाली संकेतीक कुरवांनी वा अक्षरांनी दाकोवपाक जाता.
भारतीय सर्वेक्षण संस्थेन तयार केल्ले नकाशे- 1767त लॉर्ड क्लायव हाणें जेम्स रेनल हाची बंगालाचो मुखेल सर्वेक्षणाधिकारी म्हणून नेमणूक केली आनी तेन्ना सावन भारतांत खऱ्या अर्थान सर्वेक्षण करपाक आनी नकाशे प्रसिध्द करपाक सुरवात जाली. रेनल हाचे नकाशे उजवाडाक येवंचे पयलीं, 1719त बूशे ह्या फ्रॅंच मिशनऱ्यान, 1723त दलील ह्या फ्रॅंच भूगोलतज्ञान, मॅनव्हिल ह्या फ्रॅंच नाविकान आनी हेर कांय लोकांनी हिंदुस्थानाच्या प्रदेशांचे नकाशे तयार केले. तांचो उपेग करून आंव्हील हाणें 1937त आपलो दक्षिण भारताचो पयलो नकासो तयार केलो. रेनल हाणें भारताचो 1 इंचाक 1° ह्या प्रमाणाचेर 1783त नकासो तयार केलो. हे खेरीज ताणें बंगाल, बिहार, अयोध्या, अलाहाबाद, आग्रा आनी दिली ह्या प्रांताचे नकाशे तयार केल्ले. 1802त त्रिकोणांकीत सर्वेक्षणाचें काम मद्रासाक सुरू जालें. 1905त भारत सरकाराच्या आदेशा वरवीं हे संस्थेन अर्वाचीन स्थलवर्णात्मक नकाशे तयार करपाक सुरवात केली, हे संस्थेन 1 इंची, अर्द इंची, पाव इंची नकाशे तयार केल्ले आसात. हांचे भायर व्हड आनी म्हत्वाच्या शारांचे आनी लस्करी थळांचे मार्गदर्शन नकाशे तयार केल्ले आसात.
नकाशाचे दोट्टी फायदे आसतात. 1) ते भूंयप्रदेशाची म्हायती दितात आनी 2) त्या प्रदेशाचो सर्वांगी विकास करपाचे येवजणेक आदार दितात. तेच वांगडा नकाशे तयार करतना एक जतनाय घेवंची पडटा. नकासो अधिकृत असो दस्तऐवज जाल्ल्यान, ताची आंखणी करतना, चड करून आंतरराष्ट्रीय मालकी मदली शीम दाखयतना इल्ली जरी चूक जाली तरी वाद उपरासता. -कों. वि. सं. मं.
नखेत्र : रातच्या वेळात मळबांत दिसपी बिंदुतल्या चड लुकलुकपी वस्तूंक नखेत्र वा तारो म्हणटात. हे लुकलुकता आसतना प्रकाश दिसपी गिऱ्यां परस वेगळे वळखूंक येतात. सुर्य हेंय एक नखेत्र.
हीं नखेत्रां 2000 वर्सां पयलीं सावन एके धर्तरे पसून पयस आशिल्ले खगोलाचेर दसयल्ले दैवी प्रकाश बिंदू मानपाची पद्दत आशिल्ली. इ.स.पू. 130 ह्या वर्सां हिपार्कस ह्या ग्रीसी ज्योतीशवेत्त्यान नखेत्रांची पयली वळेरी तयार केली. ताचे उपरांत टॉलेमी आनी हेर अरबी भोंवप्यांनी हातूंत भर घातली. टायको ब्राए(Tycho Brahe – 1576-96) हाणें दूरदर्शकाच्या आदारान एक अचूक अशी वळेरी केल्ली आसा.
इ.स. 1838 ह्या वर्सा एफ. डब्ल्यू. बेसेल ह्या जर्मन विज्ञानिकान पराशय(Parallax) पद्दतीन एका ताऱ्याचें(61 सिग्नी) धर्तरे पसून अंतर मेजलें. ही पद्दत 300 प्रकाश वर्सां इतले मेरेनचें अंतर मेजपाक उपेगी थरता. नखेत्रांचो अभ्यास तांच्या वर्णपटला वयल्यान करपाची पद्दत जोसेफ फॉन फ्राऊनहॉफर (1787-1826) जी.आर. किरखॉफ (1826-1908),ई.सी. पिकरींग(1846-1919) आनी भारतीय विज्ञानीक मेघनाद साहा आनी हेर विज्ञानिकांनी आपणायली. नखेत्रांचें वर्गीकरण करपांत ई. हर्ट्झस्प्रंग आनी एच.एन. इसेल (1913) हाणीं खूब व्हड योगदान केल्लें आसा.
नखेत्रांतले भितरले घडणुकेचो अभ्यास करपी विज्ञानिकां मदीम आर. एम्डेन(1907), ए.एस. एडिंग्टन(1916), एच.ए. बेटे आनी फॉन बायझेकर(1939) हांचीं नांवां मुखेलपणान घेवं येतात. नखेत्रांचे उत्क्रांतीचेर कांय मोलादीक काम एम.इव्हार्त्झाशिल्ड, फ्रॅड हॉयल आनी भारतीय विज्ञानीक एस.चंद्रशेखर हाणीं केलां.
नखेत्रांचें निरीक्षण करपाक व्हडांत व्हड दूरदर्शक जगभर पातळिल्ले आसात. हातूंतल्यान नखेत्रांचो दृश्य अभ्यास करपाक जाता. ते भायर रेडियो ल्हारां, अती तांबडीं ल्हारां(Infra red) आनी क्ष-ल्हाराम पसुनूय तांचो अभ्यास करपाचें तंत्र आतां विकसीत जालां. भारतांत कोवलूराक एक 93 इंची दूरदर्शक दृश्य अभ्यास करता. उटकमंडाक रेडियो ल्हारांचो दूरदर्शक आसा.
नखेत्रां कडेन पळयतकच कळटा की कांय नखेत्रां झगझगीत दिसतात जाल्यार कांय उणीं. तांचें वर्गीकरण तांचे दृश्यप्रतीप्रमाण(Visual Magnitude) करपाचें काम हिपार्कसान पयलीं केल्लें. साद्या दोळ्यांक दिसपी नखेत्राची प्रत ताणें स मानली आनी सगळ्यांत दृश्यमान तेजस्वी नखेत्राची प्रत ताणें एक मानली. पूण खरेपणीं, जेन्ना एन.आर.पॉगसन हाणें तांची तेजस्वीताय मेजली तेन्ना स प्रतीचे आनी एक प्रतीचे नखेत्रांचे तेजस्वीताय मेजली तेन्ना स प्रतीचे नखेत्रांचे तेजस्वीतायेंत मेजली तेन्ना स प्रतीचे आनी एक प्रतीचे नखेत्रांचे तेजस्वीतायेंत 100 पटीन फरक दिसलो.
मानसशास्त्रांतले वेबर-फॅक्चर(ई.एल.वॅबर आनी जी.टी. फॅक्नर हांच्या नेमाप्रमाण मनशाच्या इंद्रियांचीं कसलींय भौतीक उद्दीपनां
