पाँच फूट आसता. दोन बागयल्ल्यो बडयो घेवन नगारो वाजयतात. नगाऱ्याच्या व्हडल्या आयदनाक ‘जील’ आनी ल्हान नगाऱ्याक ‘जर’ म्हणटात. नगारो वाजोवपी लोकांक ‘नगराची’ म्हणटात. नगारोदवरपाचे वा वाजोवपाचे सुवातेक ‘नगारखानो’ म्हणटात. नगारो हें चड करून झुजांत वाजोवपाचें वाद्य. झुजाच्या वेळार विरांक स्फुरण येवपा खातीर नगाऱ्या भाशेन वाद्यां वाजयताले. कौरव-पांडवांच्या म्हाझुजा वेळार सुर्वेक असलीं वाद्यां वाजयल्ल्याचो उल्लेख महाभारतांत आसा. पुर्विल्ल्या काळांत ह्या वाद्याक ‘दुंदुभी’ अशें नांव आशिल्लें. झूज चलताना नगारो सगळ्यांत मुखार आसतालो. हतयाचेर वा उंटाचेर चडोवन तो वाजयताले. झुजांत जैत मेळटकच नगारो वाजोवन सगळ्यांक कळयताले. सेनापतीचे हुकूम सैन्याक कळोवपा खातीरूय तरातरांनी नगारो वाजयताले. देवळांनी पुजेच्या वेळार, धर्मीक सुवाळ्यां वेळार, तशेंच दिसाच्या थराविक वेळांनी वेळ दाखोवपा खातीरूय नगारो वाजोवपाची चाल आसा. सुर्य उदेवंचे पयलीं आनी अस्ताक वतकच शाही फर्मान आयकुपा खातीर मोगलांच्या राजवाड्या मुखार नगारो वाजयताले. सकाळच्या नगाऱ्याक ‘नौबत-स-आदन’ आनी सांजवेळच्या नगाऱ्याक नौबत-मुराद अशें म्हणटाले. -कों. वि. सं. मं.
नग्नसंप्रदाय : शारीरीक नागडेपणाचो पुरस्कार करपी एक आर्विल्लो संप्रदाय. उती मनीस कूड ही हिताची आसून तातूंत बुरशेपण वा कामोत्तेजक अशें कांयच ना. देखून समाजांत लिंगभेद करिनासतना नागडें भोंवप हातूंत कसलेंच वायट ना; अशें ह्या संप्रदायाच्या पुरस्कर्त्यांचें मत आसा. दादल्या बायलांच्या मानसीक आनी शारिरीक भलायके खातीर आनी भुरग्यांचे बरे वाडी खातीर नागडेपणाची गरज आसता. ताका लागून लैंगिक विशयांचि विकृत उमळशीक उणी जाता आनी हेर लैंगीक विकृती उण्यो जातात. मनशाचे कुडीक सुर्याचो उजवाड आनी नितळ हवा मेळटा. नागडेपणाक लागून सोबीतकाय, भलायकी हांचो उपभोगूय बरे तरेन घेवं येता. नागडेपणाक लागून इंद्रियदमन करपाचें बळगें प्राप्त जाता आदी मतांचो पुरस्कार ह्या संप्रदायांत करतात. पुर्वल्ल्या काळा सावन नागड्या देहाचो पुरस्कार केल्ल्याचें दिसता. आदल्या काळांतल्या जमातींनी तशेंच कांय प्रगत समाजांतल्या कांय धर्मीक विधीं कडेन नागडेपणाचो संबंद आशिल्लो. कलेच्या मळारूय दादल्या बायलांचीं नागडीं चित्रां, शिल्पां दिश्टी पडटात. साहित्यांतल्या वर्णनांनीय दादल्या बायलामच्या नागड्या देहाचें दर्शन घडटा. जैनांतल्या दिगंबर पंथामत मोक्ष मेळोवपा खातीर नागडेपणाचो पुरस्कार करतात. तांच्यो तीर्थंकरांच्यो मुर्ती आनी आदर्श साधु वस्त्रा विरयतूच आसतात. आर्विल्ल्या नगगनसंप्रदायाचें मूळ रिचर्ड उंगेविटर ह्या जर्मन विचारवंतान बरयल्ल्या ‘Nakedness’ (1906) ह्या पुस्तकांत मेळटा. विसाव्या शतमानाचे सुर्वेक सावन युरोपी देशांनी ‘फ्री बॉडी कल्चर’ ह्या नांवांन नागडेपणाचो पुरस्कार उद्यानां, घरां आनी हेर कांय मर्यादीत क्षेत्रांनी केलो. 1929त ‘अमेरिकन लीग फॉर फिझिकल कल्चर’ हे नग्नसंप्रदायी संस्थेचो जल्म जालो. फुडें ही संस्था ‘इंटरनॅसनल न्युडिस्ट कॉन्फरन्स’ हे सस्थेंत रूपांतरीत जाली. 1937त हे संस्थेक ‘अमेरिकन सन-बेदिंग असोसिएशन’ अशें नांव दवरलें. अमेरिकेंत 150 परस चड नग्न संप्रदायी उद्यानां आसात. डॅन्मार्कांत यर्टशज नगरांत ‘इंटरनॅशनल नेचरिस्ट फॅडरेशन’ हे संस्थेचें कार्यालय आसा. ही संस्था तेरा देशांचें प्रतिनिधित्व करता. नग्नसंप्रदाय भौतीक नदरेन कितकोय समर्थनिय दिसलो आनि ताच्या अनुयायांचे संख्येंत वाढ जाल्ली दिसली, तरी एकंदर समाजांत ताची सुवात ही एखाद्या पंथासारकी वा क्लबा सारकी आसा. एके थाराविक विचार सरणीतले लोक सडले तर नग्नसंस्कृतीक समाजांत विरोध दिसता. -कों. वि. सं. मं.
नचिकेतस् : गौतम कुळांतलो उद्दालक ऋषीचो पूत. नचितकेताची मूळ कथा तैत्तिरीय ब्राह्मणांत आसा. थंय दक्षिणेचें महात्म्य आनि नचिकेत चयनाचीय म्हायती सांगल्या. कठोपनिषदांत नचिकेताची कथा मेळटा ती अशी- उद्दालकान, यज्ञांत एक उपेग नाशिल्ली गाय दान दिली तेन्ना सोंसूंक नजो जावन, नचिकेतान रागान आपल्या बापायक विचारलें, ‘म्हाका कोण दितलो? ’ तेन्ना बापायन ताका यमाक दितलों अशी जाप दिली. तेन्ना नचिकेत यमा कडेन गेलो. पूण यम घरांत नाशिल्ल्यान, नचिकेत यमाच्या दारांत तीन दीस उपाशी बसून रावलो. यम परत येतकच, संतुश्ट जावन ताणें नचिकेताक तीन वर दिले. पूण वरांच्या बदलाक नचिकेतान, यमा कडेन तीन गजाली मागल्यो त्यो अशो – 1) हांवें ह्याच शरीरान , थंड जाल्ल्या बापाय लागीं परत वचचें. 2) सर्गसाधन आशिल्ली अग्निविद्या मेळची. 3) मरणा उपरांत आत्म्याच्या स्वरुपाचें ज्ञान जावंचें. ह्यो तिनूय गजाली यमान ताका दिल्यो. महाभारतांत गोदानमाहात्म्यपर दुसरे भाशेन नाचिकेताख्यान आसा. उद्दालकान रागान, नचिकेताक ‘मर’ म्हणटकच , नचिकेत मरून पडलो. तेन्ना बापूय खूब रडपाक लागलो. दुसऱ्या दिसा नचिकेत परतून जितो कालो. ताणें यमाच्या दरबारांत घडिल्ली घडणूक बापायक सामगली आनी गायेच्या दानाचेंय महात्मय सांगलें. वराहपुराणांतूय नाचिकेताख्यान मेळटा. कों. वि. सं. मं.
नजीर अकबराबादी : (जल्मः 1735, दिल्ली; मरणः 1830). नामनेचो उर्दू कवी. ताचें मूळ नांव वली मुहंमद. ताच्या बापायचें नांव मुहंमद फारूक. अठराव्या शतमानाच्या मध्यांत नादिरशाह आनी अबदाली हांणी केल्ल्या अच्छेवाक लागून दिल्लींत अस्वस्थताय पातळिल्ली. ह्या वातावरणाक वाजेवन पिरायेच्या बाविसव्या वर्सा तो दिल्ली सोडून आग्राक(अकबराबाद) गेलो. थंयच ताचें लग्न जालें. ताका एक चलो आनी एक चली अशीं दोन भुरगीं. इ.स. 1769त जाटांनी आग्रा शार लुटलें ताची बादा नजीराकय कांय प्रमाणांत जाली. फार्सी, अरबी, पंजाबी, हिंदी, मारवाडी, पुरवी आनी व्रज आदी भाशांचें ताणें ज्ञान मेळयलें. तातूंत हिंदी आनी फार्सी भाशांचेर ताचें चड प्रभुत्व आशिल्लें. वैजक शास्त्र, सुलेखनकला, खगोलशास्त्र हांचोय ताणें अभ्यास केलो. फार्सी कवी सादी, हाफिज आनी खुसरौ ह्या कवींचो ताचेर प्रभाव आशिल्लो. अयोध्या आनी भरतपूर हांच्या दरबारांचें ताका आमंत्रण आयिल्लें
