आनी शनी. वस्त्र – काळें, वाचन-रामायण आनी शनिमहात्य. राहू : सिंहकासुत. पैठणांत जल्म. वर्णान शुद्र. पापग्रह, काळ्या शींवाचेर बसला, धूम्रवर्ण दोन भुजांचो आनी भयानक. ह्या ग्रहाचो पुराणीक मंत्र असो – अर्धकायं महावीर्यं चन्द्रादित्यविमर्दनम् Ι सिंहकागर्भसम्भूतं तं राहूं प्रणमाम्यहम् ॥
जपसंख्या अठरा हजार, दानद्रव्यां-भांगर, शिंशे, गोमेद, तीळ, घोडो, तेल, निळें वस्त्र आनी कृष्णफूल. बस्त्र – निळें. केतू : जैमिनीच्या कुळांत उत्पन्न. कुशद्वीपांत जल्म. वर्णान शुद्र. पापग्रह. घारीचेर बसपी. धूम्रवर्ण, दोन भुजांचो आनी भयानक. ह्या ग्रहाचो पुराणीक मंत्र असो – पलाशपुष्पसड्.काशं तारकाग्रहमस्तकम् रौद्रं रौद्रत्मकं धोरं तं केतुं प्रणमाम्यहम् ॥ जपसंख्या सतरा हजार, दानद्रव्यां-भांगर, तिखें, तीळ, बोकड, तेल, काळें वस्त्र आनी धुम्रपुश्प. वस्त्र – काळें. अंतराळांतल्या ग्रहांच्या भ्रमणाचो धर्तरेवेल्या जीवसृश्टीचेर शुभाशुभ परिणाम जाता असो समज आसा. ते खातीर ग्रहांची शांती, ग्रहांचो जप करप, त्या-त्या ग्रहांक मानोवपी रत्नांच्यो मुदयो बोटांत घालप, दान दिवप अशो गजाली करची पद्दत आसा. मध्ययुगांत कांय मंदिरांतल्या शिल्पकामांत नवग्रहांची चित्रां कोरांतिल्लीं आसात. मंदिर सुरक्षीत उरचें हे भावनेन लेगीत तीं चित्रां कोरांतल्यांत. सारनाथाच्या उत्तर गुप्त काळांतल्या एका शिल्पांत बृहस्पती, शुक्र, शनी आनी राहू हांच्यो आकृत्यो आशात. पयले तिगूय उबे आसात पूण राहूची आकृती अर्दी आसा. ताचे तकलेर ऊंच जटा आसून दांत वांकडे-तिकडे तशेंच दोळे भायर आयिल्ले आसात. पयलीं केतू सोडून हेर आठ ग्रहांचींच चित्रां कोरांतताले. कांय नवग्रहपट्टांत पयली गणपतीची मूर्त दिसता. बंगालांतल्या कनकदिधीक मेळिल्ल्या शिल्पांत सगळे ग्रह कमलपिठाचेर उबे आसात अशे दाखयल्यात. ओरिसांतल्या मयूरभंज जिल्ह्यांतल्या खिचींगांत भग्नावशेशांत बारा आऱ्यांचें एक नवग्रहचक्र मेळ्ळां. तें चक्र एका पेडाचेर उबें आसून ताचे सूंद देगेचेर नवग्रहा॥च्यो आकृत्यो आसात. वयले वटेन मदीम सूर्य, सकयले वटेन दोनूय कडेन राहू आनी केतू आनी मदीं बाकीचे सगळे स ग्रह आसात. चक्रामदीं तीन तोंडाची आनी चार भुजांची एक आकृती पद्मासन घालून बसल्या आनी तिचे हात ध्यानमुद्रेंत आसात. ह्या चक्राचे देगेंतल्यान ज्वाला येतात अशें दिसता. गंगैकोंडचोळपुरमच्या मंदिरांतलें नवग्रहशिल्प खूब सोबीत आसा. पुर्विल्ल्या काळा सावन भारताच्या सगळ्या वाठारांनी नवग्रहांची पुजा करतात. पावस, भरभराटम शांती, खूब आयूश्य हांकां लागून आनी सगळे संस्कार आनी धर्मीक कार्यां वेळार ह्या नवग्रहांची पुजा करतात. ह्या ग्रहांच्यो प्रतिमा अनुक्रमान तांबें, स्फटिक, रक्तचंदन, भांगर, रूपें, लोखण, शिंशें आनी कांशें ह्या पदार्थाच्यो करतात. -कों. वि. सं. मं.
नवचंडी : (1) णव चंड्यो म्हळ्यार नवचंडी. हो मारथदेवतांचो चोमो वेगवेगळ्या आगमांनी सांगिल्ले प्रमाण हांचीं नांवां वेगवेगळीं आसात. ‘सप्तशतीच्या’ पुस्तकांत आशिल्ल्या कवचांत तांचीं नांवां अशीं आसातः शैलपुत्री, ब्रह्मचारिणी, चन्द्रघंटा, कूष्माण्डा, स्कन्दमाता, कात्यायनी, कालरात्री, महागौरी आनी सिध्दिदात्री. पूण कांय आगमांप्रमाण ह्या नांवांनी बदलूय जाता. (2) संस्कृतांत सप्तशती वा दुर्गासप्तशती नांवाचें पुस्तक आसा. श्लोकांचे नदरेन ह्या ग्रंथांत जरी 567 श्लोक आसात तरीय सगळे 700 मंत्र आसात. सप्त म्हळ्यार सात आनी शत म्हळ्यार शेंकडो. हे 700 मंत्र 13 अध्यायांनी विभागिल्ले आसात आनी हे तेरा अध्याय मार्कंडेय पुराणांत अध्याय 81 धरून 93 मेरेन आसात. हे तेरा अध्याय वाचचे आदीं आनी उपरांत कांय विधी करपाचे आसात. तांकां क्रमान पर्वाग आनी उत्तरांग विधी अशें म्हणटात. ह्या दोनय विधींसकट 13 अध्याय वाचतकच एक पाठ जाता. एका दिसा एका परस चड पाट करपाचे आसल्यार पूर्वांग आनी उत्तरांग विधी परत-परत करपाची गरज ना. पूण ह्या 13 अध्यायांचे पयलीं रात्रिसूक्त आनी अश्टोत्तर जप करून 13 अधअयाय वाचपाचे आनी परतो देवीसूक्त आनी अशअटोत्तर जप करपाचो. अशे एका दिसाक कितलेय पाठ करूं येतात. निमाणो पाठ वाचतकच उत्तरांग विधि करून कर्म समाप्त करचें. दुसऱ्या दिसा पाठ वाचतलो जाल्यार पूर्वांग विधी करून वयर सांगिल्ले प्रमाण पाठ वाचपाचे आनी उत्तरांग विधी करून पाठ सोंपोवपाचे. मनशाचे कामनेप्रमाण पाठांची संख्या शास्त्रान थारायल्ली आसा. 1, 3, 10, 15 अशे पाठ करपाक सांगिल्ले आसात. गोंयांत वा हेर कडेन वनचंडी म्हणून एक विधी करपाची चाल आसा. ह्या विधींत वयर सांगिल्ले प्रमाण 12 खेपे सप्तशती ग्रंथाचें वाचन करतात. हे पाठ जातकच देवीपुजन वा पुस्तक स्वरूपी देवीपुजन, कुमारीपुजन, ब्राह्मण, सुवासिनीपुजन, संतर्पण बी कार्यक्रम आसतात. होम आसल्यार हातूंत बलिप्रदान करपाचें आसता. ह्या बलोप्रदानांक पर्यायूय खूब आसतात. होम नासल्यारूय विशिश्ट कामनेक लागून बलिप्रदान करपाची चाल आसा. ह्या बलिप्रदानांत चड करून कुंवाळ्याचो बळी दिवपाची चाल आसा. खंय-खंय उडदाच्या पिठाचो शत्रु करूनूय बळी दितात. ह्या सप्तशती पुस्तकांत दिल्ल्या होम विधानांत वनचंडी, शतचंडी आनी सहस्त्रचंडी अशे शब्द वापरल्यात. अर्थांत शतचंडी, सहस्त्रचंडी ह्या शब्दांच्या आदारान नवचंडी म्हळ्यार 10 पाठ जावंक जाय. शतचंडी 100 पाठ, सहस्त्रचंडी 1000 पाठ, ही संख्या धांनी गुणून आयिल्ली आसा. 1000×10 = 10000 करून अयुतचंडी तशेंच 10,000×10 = 1,00,000 लक्षचंडी अशे शब्द प्रचारांत आसात. म्हणून नवचंडी म्हळ्यार 10 पाठ पारायण करून हवन, तर्पण, मार्जन करप अशें दिसता. पूण जांकां हवन करप शक्य ना ताणीं होमा बदला एक पाठ आनी तर्पण मार्जन आनी उपांगां बदला एक पाठ करप अशें थरोवन 12 पाठांची येवजण नवचंडी विधानांत केल्या. -डॉ. अनंत राम भट नवजोत : परशी धर्मांतलो एक म्हयनो उपनयन संस्कार. वैदिक धर्मांत उपनयनाक जितलें पावित्र्य आनी म्हत्व आसा तितलेंच तें पारशी
