नळे : घराचें पाखें धांपपाचीं पनेळाचे आकृतायेचीं धांपणीं. शिमिटाचो स्लॅब, शिमिटाचे, धातूचे तशेंच प्लास्टिकाचे पत्रे आनी नळे हांचो वापर घराचीं पाखीं धांपपा खातीर करप जाता. अर्थीक नदरेन दुबळे आशिल्ल्या लोकांच्या घराचीं पाखीं, चुड्टां आनी तण हांचो वापर करूनय धांपतात. हालींच्या तेंपार शिमिटाचो वापर जायत सावन नळ्यांचो वापर उणो जायत आसलो तरी चड करून गांवगिऱ्या वाठारांतल्या घरांचेर आयजूय नळे दिसतात. शिमिटाचो स्लॅब आशिल्ल्या घरांचेर लेगीत खूब कडेन सोबे खातीर आनी थणसाणे खातीर नळ्यांचो वापर करतात. नळे तयार करपा खातीर एक खाशेले जातीची माती वापरतात. उजवाडा खातीर वापरपाचे नळे तयार करपा खातीर कंवचेचो वापर करतात.
हेलेनिक संस्कृतायेचे आदीं (इ.स. आदीं तिसरें-पयलें शतमान) भूमध्य दर्यादेगेल्या वाठारांत नळ्याचो वापर करताले. पूण तसो पुरावो मेळना. ग्रीसी वास्तुशिल्पाच्या इतिहास काळांत देवळांच्या पाख्यार नळ्याचो वापर करताले. कांय ग्रीसी देवळांनी संगमरवरी नळे वापरताले. रोमी काळांत स्पेनी पद्दतीचे आनी सपाट नळे वापरताले. हे नळे वेगवेगळ्या रंगाचे, मातयांचे आनी भाजिल्ले आसताले. जाल्यार यादस्तिकां वयले नळे कांश्याचे आसताले. मदल्या काळांत दक्षिण आनी मध्य युरोपांत चकचकीत आनी रंगीत नळ्यांचो वापर केल्ल्याचो उल्लेख मेळटा.
उदेंते कडल्या चीन-जपान ह्या देशांनी अस्तंते पद्दतीवरीच पूण रचणुकेंत कांय प्रमाणांत फरक आशिल्ले नळे दिसतात. चीनी नळे वाटकुळे, कलाकुसरीचे आनी चकचकीत जाल्यार जपानी नळे सादारपणान चीनी नळ्यांवरीच पूण रंगयल्ले नासताले. भारतीय नळ्यांविशीं चडशी इतिहासीक म्हायती मेळना.
नळे करपा खातीर एक खाशेले जातीची माती घेवन ती काडून, चाळून घेतात. तातूंत कांय प्रमाणांत दुसरे जातीची माती, लीद गोबर, बारीक रेंव आनी उदक हांचें मिश्रण तयार करतात. हें मिश्रण मसतून मसतून एकजीव करतात. एका दिसा उपरांत ह्या मुरिल्ल्या आनी सादारण घट्ट जाल्ले वले मातयेचे ल्हान आकाराचे गुळे करून दवरतात आनी तांचे पसून वेगवेगळ्या पद्दतीचे कच्चे नळे तयार करतात. हे वले नळे आदीं सावळेंत सुकयतात आनी उपरांत खोर्नांत दाळून भाजून घेतात. भाजतकच हे नळे घट्ट जातात आनी तांचेर चकचकीत तांबडो रंग चडटा.
मायतेच्या नळ्यांचे जायते प्रकार आसतात – 1) नळये आकाराचे नळे : हे नळे कुमाराच्या चक्रार तयार जावपी नळी उबी चिरून तयार करतात. ते भायर अशे नळे लाकडाच्या सांच्या पसुनय तयार करतात. 2) चेपटे नळे : हे नळे लाकडी फळयेचेर माती थापून आनी उपरांत ताका कांठ जोडून तयार करतात. 3) संगमवरी नळे : हे नळे संगमवरी फातरा पसून तयार करतात. 4) मंगळुरी प्रकार : हे नळे उंचेले प्रतीची माती, धातूच्या सांच्याचेर वापर करून तयार करतात आनी उपरांत खोर्नांत भाजून घेतात. हे नळे एका आकाराचे, नितळ तशेंच घट्ट आसतात. पाख्यांचेर मातयेचे नळे बसयतना उजवाडा खातीर कंवचेच नळे बसयतात. हे नळे तयार करपाक हून कंवचेचो गुळो धातूच्या सांच्यात घालून व्हड यंत्रान दामतात. उपरांत सांच्यातल्यान भायर काडून तांचेर तापोवन थंड करपाची प्रक्रिया करतात. पाडसार तशेंच कोनवांशार जंय दोन पाश्ताचो जोड एकठांय येता थंय जोडार धांपण घालपी वेगळे तरेचे नळे बसोवंचे पडटात. हांकां धांपण्याचे नळे(तेलयांव) म्हणटात. वारो भितर येवपा खातीर कांय खाशेले नळे तयार करतात. हे नळे तयार करपाक सर्वसादारण नळ्याच्या मदल्या भागार पालसो तोपयेवरी वयर आयिल्लो पोकळ भाग आसता. हांतूतल्यान वारो भितर खेळटा. पूण पावसाचें उदक भितर येवंक पावना. ह्या प्रकारचे एक दोन नळे घराच्या पाख्यार बसयतात.
सर्वसादारण मंगळुरी नळ्यांची सकयली वट भितल्ले वटेन आयिल्ली आसता. पून पांवळेचे नळे सकयले वटेन कापिल्ले आसतात. जाका लागून पावसाची पांवळी भितल्ले वटेन पड नासतना मुखावयले वटेन पडटा. मंगळुरी नळ्याक गोंयांत ‘सुलचो नळो’ अशें नांव आसा. गोंयांत जे अर्दनळयेच्या आकाराचे नळे तयार करतात ताका गांवठी नळे म्हणटात.
भारतीय उद्देग – भारतांत जायत्या वर्सां सावन नळयांचे नळेच चड प्रचारांत आशिल्ले. तांची निर्मिती कुटिरोद्योग म्हणून करताले. ही निर्मिती थळावे मागणेचेर आदारून आसताली. नळ्यांचो पयलो संघटीत स्वरूपांतलो कारखानो 1965 त मंगळूराक जर्मन धर्मप्रसारकांनी काडलो. ह्या धर्मप्रसारकांनी युरोपांत त्या वेळार नामना आशिल्ल्या एका फ्रेंच अभिकल्पांत थळावे परिस्थिती प्रमाण फाव ते बदल घडोवन एक नव्या प्रकाराचो नळो तयार केलो. ह्या नळ्याकय फुडें ‘मंगळुरी नळो’ हें नांव पडलें. फुडें फुडें ह्या नळ्यांचे वाडटे मागणेक लागून कालिकत, थ्रिसूर, अळवाये, क्विलॉन, पालघाट ह्या केरळांतल्या जिल्ह्यांनी तेच परी तमीळनाडू, महाराष्ट्र, गुजरात बी जायत्या राज्यांनी कारखाने सुरू जाले. विसाव्या शतमानाचे सुर्वेक भारताच्या उदेंत वाठारांत राणीगंज आनी अलाहाबाद प्रकारच्या नळ्यांची निर्मिती सुरू जाली.
ह्या उद्देगाची स्थापना जातकच पयल्या तीन दशमानांनी ताची बरीच वाड जाली. पूण पयल्या म्हाझुजाच्या काळांत ह्या धंद्याक देंवती कळा लागली. दुसऱ्या म्हाझुजाच्या आनी ते उपरांतच्या काळांत हो उद्देग परत वाडीक लागलो. पूण 1956 उपरांत नळ्यांची मागणी उणी जायत गेल्ल्यान उत्पादन उणें जावंक लागलें. पाख्या खातीर शिमिटाचो वाडटो उपेग, पत्र्या सारक्या हेर सामानाचो सोद आनी नळ्यां खातीर लागपी लांकूड, कामाचो खर्च हाका लागून नळ्यांचो वापर उणो जायत आसा. हाचेच जोडयेक चोरी, उजो, उदक वा तत्सम अरिश्टां पासून नळ्याचे तुळेन, शिमिटाचीं पाखीं (स्लॅब्स) संरक्षण दितात. देखून आयच्या युगांत लोक शिमिटांची पाखींच चड पसंत करतात. -कों. वि. सं. मं.
नॅता, जूल्यो : (जल्मः 26 फेब्रुवारी 1903, इंपेरिया-जेनोआ; मरणः 1 में 1979, मिलान). इटालियी रसायनशास्त्र. 1924 त ताणें मिलांनातल्या पॉलिटॅक्निक इन्स्टिट्यटांत रसायनीक अबियां त्रिकेंतली डॉक्टरेट पदवी मेळयली. 1932 तो फ्रायबर्गा (जर्मनी) क गेलो आनी थंय ताणें उच्च बहुवारिकांचे स्फटिकीय रचणुकेचो अभ्यास केलो. 1933-35 ह्या काळांत पाव्हीया विद्यापीठांत रसायनशास्त्राचो प्राध्यापक आनी संचालक, 1935-37 ह्या काळांत रोम विद्यापीठांत भौतिकीय रसायनशास्त्राचो प्राध्यापक आनी संचालक आनी 1937-38 ह्या काळांत तूरीनच्या पॉलिटॅक्निक
