आयज लेगीत सोऱ्याचो कांय देशांनी धर्मीक विधी कडेन आनी कांय सुवाळ्या कडेन लागींचो संबंद आसा. पूण प्रबोधन काळा सावन त्या देशांनी सोऱ्याचेर बंदी घालपाचें यत्न जाल्ले दिश्टी पडटात. इंग्लंडांत ह्या संबंदांत मॅट्रोपॉलिटन पोलीस ऍक्ट (1839), वेल्स संडे क्लकोझींग ऍक्ट (1881), इनटॉक्सिकेटिंग लिकर्स ऍक्ट (1901). टॅम्परन्स ऍक्ट (1919) अशा प्रकारचे साबार कायदे थंय केल्ले. एकुणिसाव्या शेंकड्यांत अमेरीकेंत सोऱ्या आड जाल्ली चळवळूय खूब प्रसिद्द आसा. 1850 सावन ते 1920 मेरेन अमेरीकेंत सोऱ्या बंदीचो तीन व्हड चळवळी जाल्ल्यो. विसाव्या शेंकड्यांचे सुरवेक साबार भौशीक संस्थांनी आनी बायलांच्या संघटनांनी सोऱ्याचेर बंदी हाडपा खातीर चळवळी सुरू केल्ल्यो. पूण पयल्या म्हाझुजा उपरांत सोऱ्याचेर पुरायपणान बंदी हाडपाक विरोध जाल्ल्यान 1931 उपरांत साबार संस्थांनांतल्यान सोऱ्याचेर बंदी हाडपी कायदे रद्द केले. हाका लगून अमेरिकेंत सोऱ्या बंदीची चळवळ अपेशी थरली.
मध्ययुगाच्या तेमपार भारतांत कांय खाशेल्या सुवाळ्यांक राजदरबारांनी मद्यपान जातालें. कांय बादशाहांक आनी सदरांकूय सोऱ्याचें तशेंच घुंवळी वखदाचें व्यसन आशिल्लें हें इतिहासांतल्यान कळटा. कांय घराण्यांनी ती प्रतिश्ठेची गजाल आशिल्ली. पूण त्या वेळार सोरो पियेतल्याक समाजांत प्रतिश्ठा नाशिल्ली.
ब्रिटीश आयले उपरांत ताणी भारतांत सोरो गाळपाक सुरवात केली. ह्या धंद्यांत बरो फायदो आशिल्ल्यान, रोखडोच ह्या धंद्याक नेट आयलो. युरोपी लपकां प्रमाण भारतीय लोकांकूय इल्ली-इल्ली सोरो पिवपाची संवय जाली. सोऱ्याचो भारतीय समाजाचेर वायट परिणाम जाता हें पळोवन सुर्वेक राजा राम मोहन रॉय, केशवचंद्र सेन आनी हेर समाज सुदारकांनी ताका विरोध केल्लो. उपरांत विसाव्या शेंकड्याचे सुर्वेक ऍनी बेंझट, लोकमान्य टिळक आनी हेर भारतीय फुडाऱ्यांनी नशा बंदीक आपलो तेंको दिल्लो. 1921त महात्मा गांधी हाणें नशा बंदीचेर चड भर दिल्लो. उपरांत 1923त तेखातीर ताणें चळवळ सुरू केली. 1935 च्या कायद्या प्रमाण भारताक प्रांतिक स्वायत्तताय मेळ्ळी. त्या काळांत नशा बंदीचें धोरण चालीक लावपा खातीर कॉग्रेसीन साबार यत्न केले. एक ऑक्टोबर 1937 दिसा मद्रास सरकारान सलीमा जिल्ह्यांत सगळ्यांत पयलीं नशा बंदी केली. उपरांत 1940 मेरेन सॅंट्रल प्रॉव्हिन्सीस, वऱ्हाड, बिहार, ओरिसा ह्या भागांनी नशा बंदीचे कायदे लागू केले. भारताक स्वातंत्र्य मेळून कॉग्रेस पक्ष सत्तेर आयले उपरांत कॉग्रेसीन सोरो बंदीचेर धोरण चालूच दवरलें. 1951 त मुंबय प्रांतांत पुरायपणान नशा बंदी केली. उपरांत म्हैसूर, ओरिसा, मधअयप्रदेश, आसाम, पंजाब आनी दिल्ली ह्या वाठारांनी नशा बंदीचे धोरण चालींत हाडलें. 26 जानेवरी 1950 दिसा नशा बंदीच्या धोरणाचो भारतीय संविधानांत एक निर्देशक तत्व म्हणून आस्पाव केलो.
केंद्र सरकारान नशा बंदी पुरायपणान येसस्वी जावंची म्हणुन साबार कायदे केल्यात. डिसेंबर 1975त भरिल्ल्या अखिल भारतीय नशाबंदी समितीन सोरो वा घुवळी वखदां घेतल्यांक तशेंच नशाबंदिक विरोध करतल्यांक खर ख्यास्त दिवंची अशी सुचोवणी केल्ली. 1 मे 1976 दिसा नवी दिल्लींत भरिल्ले मध्यवर्ती नशाबंदी मंडळाचे बसकेंत सगळ्या राज्य सरकारांनी मध्यवर्ती सरकाराचो 12 कलमी कार्यक्रम मार्गदर्शना खातीर चालीक लावपाचें मान्य केलें.
नशाबंदी संबंदांत भारत सरकारान हालींच्या तेंपार लेगीत साबार कायदे लागू केल्ले आसात. पूण नशाबंदीच्या इतिहासा वयल्यान हेर देशा प्रमाण भारताकूय नशाबंदीक पुरायपणान येस मेळूंक ना. स्वातंत्र्या पयलीं भारतांत घुंवळीं वखदाचें व्हड प्रमाणांत सेवन जातालें. हाका लागून ब्रिटीश सरकाराचेर खूब टिका जाताली. 1924 त हिन्दुस्तान, ब्रह्मदेश आनी सिलोन (श्रीलंका) ह्या राश्ट्रांतल्या नेशन क्रिस्टीयन काउन्सिल आनी इंडियन नेशन कॉग्रेस हाणी सरकाराक घुंवळी वखदाचेर पुरायपणान नियंत्रण दवरपाक सुचोवणी दिल्ली. घुंवळी वखदाच्या सेवनाचेर नियंत्रण दवरपाक ब्रिटीश सरकार अपेशी थारिल्ल्यान उपरांत अमेरिकेनूय ब्रिटीश सरकाराच्या धोरणाचेर टिका केल्ली. आंतरराश्ट्रीय आनी राश्ट्रीय टिका लाक्षांतय घेवन नोव्हेंबर 1946त ब्रिटीश सरकारान ब्रिटीश इंडियेंत घुंवळी वखदांचेर निर्मीतीचेर आनी वापराचेर बंदी घाली. स्वातंत्र्या उपरांत 1950 च्या कायद्यान भारत सरकारान सगळ्या घुंवळी वखदांचेर बंदी घाली. 1956त आनी 1959त भरिल्ल्या ऑल इंडिया नॅरकॉटिक कॉन्फरन्साच्या अधिवेशनांत घुंवळी वखदां बंदीचेर कांय म्हत्वाचे निर्णय घेवन फक्त वैजकीय कारणांक उपेगी पडपी अफू सरकारी भांडारांतल्यानूच मेळची हाची तजवीज केली. 31 मार्च 1969 ह्या दिसा सावन घुंवळी वखदाची सगळी विक्री केंद्रां बंद केलीं. दोतोराच्या परवानगीनूच आतां फर्मासींत कांय घुंवळी वखदां मेळटात. भारत सरकारान आपणायिल्ले घुंवळी वखदां हाडचें धोरण खूब येसस्वी थारलें, हाका लागून युनायटेड नेशन्स ओपियम प्रोटोकॉल अधिवेशनांतूय भारताची तोखणाय जाल्ली. -कों. वि. सं. मं.
नहुष : (1) आर्य लोकां मदली एक पुर्विल्ली जमात. सिंधू वा सरस्वती न्हंयेच्या वाठारांत हे लोक रावताले. हे जमातीच्या मुखेल्याचें नांवय नहुष अशेंच आशिल्लें. ऋग्वेदांतल्या दानस्तुतींत नहुष राजाचे दानशुरतेचें वर्णन केल्लें आसा. पज्र ऋषीच्या राजाक नहुष अशें म्हळां. मशशरी आनी आयवस हाणीं नहुषाच्या आदारान एक व्हड यज्ञ केल्लो. ब्राह्मणयुगांत ही जमात दुसरे जातींत भरसून गेली आनी तिचें स्वतंत्र अस्तित्व लुप्त जालें. (2) एक राजा. अग्नीन हाका बलिह्रत म्हळ्यार रयते कडल्यान कर घेवपी केलो. पुराणांत हाका पुरूरव्याचो नातू आनी आयूचो पूत मानला. इंद्राच्या हातांतल्यान ब्रह्महत्या घडली तेन्ना तो इंद्रपद सोडून हांगा-थंय भोंवंक लागलो. तेन्ना देव आनी ऋषि हांणी नहुषाक वर दिलो, ‘तूं जाचे कडेन पळयतालो ताचें सगळें तेज हरण करतालो’ आनी ताका इंद्रपदाचेर बसयलो. इंद्राची बायल इंद्राणी सर्गांतच आशिल्ली. तिका पळोवन तो भुललो. तेन्ना बृहस्पतीच्या विचारान तिणें ताका अंट घाली. सप्तऋषीन उबारून हाडिल्ले पालखेंत बसून जर तूं आपले कडेन आयलो जाल्यारच तूं सांगता तें आयकन. नहुष ते प्रमाण पालखेंत बसून येतालो. वाटेंत ताणें पालखी व्हरपी अगस्त्य ऋषीच्या माथ्यार खोंट मारली आनी सोरोप सोरोप बेगीन चल अशें म्हळें. अगस्त्याक राग येवन ताणें ताका शाप दिलो, ‘धर्तरेचेर तूं धा हजार वर्सां सोरोप जावन पडटालो.’ ते प्रमाण नहूष सोरोप जालो, फुडें द्वापर युगांत युधिष्ठिरान ताचो उध्दार केलो. विरजा ही ताची बायल आनी ययाती हो ताचो पूत आशिल्लो. -कों. वि. सं. मं.
