नवस : (पळेयात आंगवण).
नवसागर : नवसागराचें रसायनीक नांव आमोनियम क्लोरायड. हाका ‘साल आमोनियाक’ अशेंय म्हणटात. पुर्विल्ल्या काळांक सावन लोकांक नवसागर खबर आसा. पयलींच्या काळांत इजिप्त देशांत ईंट, घोडे, मेढरां आनी हेर गोरवांच्या शेणा पासून ऊर्ध्वपातन (distillation) प्रक्रिया नवसागर तयार करताले. 1620 वर्सा ऍन्जलस सेला हाणें आमोनिया आनी हायड्रोक्लोरिक ऍसिड हांचे पसून सगळ्यांत पयलीं. कृत्रीम पद्दतीन नवरागर तयार केलो. अठराव्या तमानांत गुडविन हाणें नवसागर तयार करपाची एक खाशेली पद्दत सोदून काडिल्ली. मीठ तयार करतकच उरिल्ल्या द्रवांत कितल्याशाच दिसांचें शेळें मूत भरसून ताचे पसून नवसागर तयार करपाचो कारखानो ताणें सुरू केलो. पंजाब राज्यांतल्या कांय खेड्यांच्या वाठारांनी ‘पझवाझ’ नांवाचे विटो भाजपाचे भाटयेच्या थंड भागा पसून अशुध्द नवसागर तयार करतात. हे भाटयेंत विटो भाजपा खातीर शेण वापरतात. असो नवसागर शुध्द करून मागीर तो विकपा खातीर धाडटात. जंय ज्वालामुखी आसता त्या लागसारच्या भागांत नवसागर सैमीक रितीन सांपडटा. हायड्रोक्लोरिक ऍसिड आनी आमोनिया वायू हांचे पसून शुध्द नवसागर मेळटा. आमोनियम सल्फेट आनी आमोनियम क्लोरायड हांचो जलीय विद्राव (aqueous solution) तापयतकच सोडियम सल्फेट वेगळें जाता आनी नवसागर विरगळिल्ल्या रुपांत विद्रावांत उरता. ह्या विद्रावा पसून स्फटिकीकरणांत नवसागर वेगळो करून शुध्द करतात. सॉल्वे नांवाचे पद्दतीन धुवपाचो सोडा तयार करतात. उपपदार्थ म्हणून नवसागर मेळटा. उपेगा प्रमाण नवसागराच्यो वेगेवेगळ्यो प्रती थारायल्ल्यो आसात. शुध्द नवसागर हो धव्या रंगाचो आसून तो चडसो खडपांच्या रूपांत आसता. हो पदार्थ रुचीक मातसो खारसो आसता. ताका वास आसना. ताची रचणूक तंतूमय स्फटिकी तरेची आसता. तो उदकांत सहज विरता. तो उदकांत विरतकच उदकाचें तापमान उणें जाता. तो आल्कोलांत थोड्याभोव प्रमाणांत विरता. सांठयल्लो आसतना वा उक्तो उरत जाल्यार नवसागरांतल्यान आमोनिया वता. नवसागराचें खाशेलें गुरूत्व (Specific gravity) 1.526 इतलें आसता. 340 डिग्री सॅ.चेर ताचें उन्नयन (Sublimation) जाता. अशा वेळार ताचें मातशें विघटन (decomposition) जाता आनी 350 सॅ. चेर ताचें 83 टक्के विघटन जाता.
नवसागर बॅटऱ्यांनी वापरतात. रंगप्रक्रियेंत (dyeing) आनी छापणावळींत रंगबंधक (mordant) म्हणून ताचो वापर जाता. जस्तचेय (galvanization) प्रक्रियेंत नवसागर वापरतात. विद्युत् घट निर्मितींत, विद्युत विलेपनांत आनी कलय हातूंत अभिवाह (Flux) म्हणून नवसागर वापरतात. नाकांत ओडपाच्या वखदांत तशेंच खोंकले वयल्या वखदांनी नवसागर वापरतात. रंजकां आनी आमोनियाचीं हेर लवणां तयार करताना नवसागराचो उपेग जाता. सारें म्हणूनूय नवसागर वापरतात. नवसागर आशिल्लें सारें कड्डणांक मानवता. -अरूण प्रियोळकार
नवो सोमार : दिवचलचे श्री शांतादुर्गा देवीचो वर्सुकी पालखी उत्सव. श्री शांतादुर्गा ही दिवचलची ग्रामदेवता आसून, तें एक जागृत देवस्थान मानतात. दिवचलच्या ग्रामस्थांमदीं हे देवीक आगळी-वेगळी सुवात आसा. खंयचेय शुभ कार्य आसतना तिचें नामस्मरण केले बगर गांवचे लोक फुडें सरनात. हे देवीचो वार सोमार हे देवीचें दर्शन घेवपाचो नेम आसा. तिची सप्तकी पालखी काडटात, पूण चातुर्मासांत श्री देवीची पालखी मिरवणूक बंद दवरतात. चातुर्मास सोंपतकच ज्या सोमारा सावन सप्तकी पालखी उत्सव परत सुरू जाता तो सोमार ‘नवो सोमार’ आसात.
ह्या दिसा श्री शांतादुर्गा देवीच्या देवळांत दीसभर धर्मीक विधी जातात. सांजवेळची देवीची पालखी काडटात. देवीची पालखी भितल्ली पेठ, सोमावार पेठ, भायली पेठ आनी हेर भागांतल्यान भोंवून दुसऱ्या दिसा दनपारां देवळांत पावता. पालखे वांगडा भजनाचें दिंडी पथक आसता. भितल्ली पेठ (मठ), बस स्थानक आनी बड्डें (वडा लागसार) ह्या तीन सुवातांचेर गायनाच्यो बैठकी आसतात. पालखी भोंवता आसतना दरेक घरांतल्यान दिवे पेटोवन देवीक येवकार दितात. सवायशिणी बायलो खणा – नाल्लान देवीची होंटी भरतात.
देवीचो पालखी उत्सव म्हळ्यार दिवचलच्या लोकांचो आनंदोत्सव आशता. ह्या दिसा आसा थंयच्यान देवीचे म्हाजन आनी भाविक येतात. ह्या दिसा घरांक रंग काडून ओडलायणी रोसणाय करप जाता. कांय लोक वेगवेगळ्या चित्रांचे आकर्शक देखावे करून घरा मुखार दवरतात. चित्र प्रदर्शनां, देखावे, रांगोळी प्रदर्शनां हें नवो सोमार उत्सवाचें मुखेल खाशेलपण आसा, ह्या दिसा नामनेच्या गायक कलाकारांच्यो गायनाच्यो मैफिली रातभर चलतात. तशेंच ह्या उत्सवा निमतान शारांत वेगवेगळ्या वस्तूंची फेरीय भरता. सुर्वेच्या काळांत देवीचो शारांतल्यान पालखे वयलो संचार इतलेंच स्वरूप आशिल्ल्या ह्या नव्या सोमाराक आज व्हड जात्रेचो रूपकार प्राप्त जाला. -कों. वि. सं. मं.
नशाबंदी : सोरो आनी घुवळी बखदां हांच्या उत्पादनाचेर, वांटपाचेर आनी सेवनाचेर घाल्ली बंदी. पुर्विल्ल्या काळांत लेगीत मनीस कसल्याय तरी मादक पदार्थांचें सेवन करतालो. हाचे साबार पुरावे आसात. ह्या पुराव्यां वरवीं त्या लोकांक नशा हाडपी कांय वनस्पत आनी द्रव्यां विशीं खबर आशिल्ली हें स्पश्ट जाता. शास्त्रीय गिन्याना वांगडा मादक पदार्थ उत्पादनाचेंय गिन्यान वाडत गेलें. कांय समाजांनी सोऱ्याचो वा मादक पदार्थांचो संबंद धर्मीक विधीं कडेन आनी सुवाळ्यां कडेन आशिल्ल्यान ह्या गिन्यानाक त्या त्या समाजांत म्हत्वाची सुवात मेळ्ळ्या.
नशा करप्या कडच्यान वैयक्तिक, समाजीक आनी राश्ट्रीय जिणेचेर वायट परिणाम जातात, तशेंच त्या त्या राश्ट्रांची अर्थीक स्थितीय इबाडटा. हाका लागून सुर्वेच्या काळा सावन नशा बंदीचे यत्न चालूच आसात. सोम वा सोरो पियेतकूच मनीस जनावरा भाशेन वावपाक लागता, हाका लगून सोरो पियेवपाक, दिवपाक तशेंच आपणावपाकूय हिंदुच्या धर्मां ग्रंथांनी विरोध केला. मनूस्मृथी प्रमाण सोरो पियेवप हें पांच म्हापातकांतलेंच एक. बौध्द, ज्यू, इस्लाम आनी हेर कांय धर्मांनी सोऱ्याक विरोध केला. ग्रीसी आनी रोमी बुदवंतांनी सोऱ्याक खर विरोध केल्ल्याची म्हायती मेळटा.
मध्य युगांतूय सोऱ्याक उपेग भौशीक जिणेंत खूब प्रमाणांत जातालो.
