म्हयन्यांत सगळ्यांत चड ३३ सॅ.तापमान आसता.
न्हंयेच्या देणगांनी आनी नैर्ऋत्येकडल्या चड पावस पडपी वाठारांनी दाट रानां आसात.दाट रानांचे कांय प्रदेश मदल्या दोंगरी वाठारांनी सांपडटात.कांय कडेन सावाना तरेची वनस्पत सांपडटा.पावसाळ्यांत प्रदेश पाचवोचार जाता जाल्यार गिमांत जळींमळीं म्हान म्हान झोंपां दिसतात.दाट रानांतल्यान घट लाकूड,दीख आनी पामाचें उत्पन्न मेळटा.
रानांनी विंगड विंगड प्रकारची मोनजात मेळटा.उत्तरेक हत्ती,शींव,बिबटे दिश्टी पडटा.न्हंयेंत गेंडे,हिप्पोपोटॅमस आनी मानगीं ब-याच प्रमाणांत आसात.दर्यादेगेलागच्या रेंवाळ प्रदेशांत विंगड विंगड जातींचे सोरोप आनी शेड्डे आसात.थंय तरेकवार सवणींय दिश्टी पडटात.
इतिहास: बाराव्या ते चौदाव्या शेंकड्यांत नायजराच्या देगणांतल्यान इव लोक टोगोलॅंडाक आयले आसूं येत अशें इतिहासकारांचें मत आसा.सद्या टोगोंत आनी लागींच्या घाना देशांत ह्या लोकांची संख्या चड आसा.पंदराव्या ते सोळाव्या शेंकड्यांत पुर्तुगेज लोक थंय आयले आनी तांणी थंय गुलामांचो वेपार सुरु केलो.गुलामांच्या आदारान तांणी दर्यादेगांच्या वाठारांनी माड,मको हांचीं पिकां काडपाक सुरवात केली.तें ह्या पिकांचो उपेग आपल्या बोटीवयल्या खलाशां खातीर करताले.उपरांत १६२६त फ्रॅंच लोक थंय पावले आनी तांणी ग्रांद पोपो आनी पेतित पोपा ह्या गांवांनी आपलो राबितो केल्लो.पूण थंयच्या लोकांनी तांकां खर विरोध केल्लो.१८६त जर्मन लोक ग्रान्द पोपोआयले.१८८० उपरांत तांणी बरोच प्रदेश आपल्या शेकातळा घेतलो.जर्मनांनी आपली राजधानी सुरवातेक बागुदाक मागीर झेबे आनी १८९७ लॉमेक व्हेली.जर्मनांनी उत्तरेकडचोय प्रदेश घेवन थंय रस्ते आनी रेल्वे मार्ग बांदले.ह्या काळांत अर्थीक आनी समाजीक उदरगतीक सुरवात जावपाक लागिल्ली.पूण पयल्या म्हाझुजाउपरांत टोगो फ्रॅंच आनी ब्रिटिशांच्या हातांत आयलें.१९२२त राश्ट्रसंघाचो महादिश्ट प्रदेश म्हणून हो प्रदेश फ्रॅंच आनी ब्रिटिशांचे सुवादीन केलो.दुस-या म्हाझुजा उपरांत ब्रिटिश आनी फ्रॅंच हांचेकडेन टोगोलॅंड संयुत्त्क राश्ट्रांचो विश्र्वस्त प्रदेश म्हणून आयलो.२८ एप्रिल १९५८त संयुत्त्क राश्ट्रांचे देखरेखीखाला नव्यो वेंचणुको घेतल्यो.हातूंत राश्ट्रीय संयुत्त्क संघाक जैत मेळ्ळें.तांणी पुराय स्वतंत्रतायेची मागणी केली.२७ एप्रिल १९६०त टोगोक पुराय स्वतंत्र्य मेळ्ळें.१३ जानेवारी १९६३ दिसा ऑलिंपोची हत्या जाली आनी उपरांत निकोलास गृनिटझकी राश्ट्राध्यक्ष जालो.३ जानेवरी १९६७ दिसा लोक एटिएन्ने इयाडेमा हांच्या फुडारपणाखाला लश्करी क्रांती जावन,इयाडेमा राश्ट्राध्यक्ष जालो.
अर्थीक स्थिती:शेतवड हो टोगोचो मुखेल वेवसाय जावन रावला.४२.२% जमीन शेताखातीर लायक आसा.शेतजमीन तितलीशी पिकाळ नाशिल्ल्यान थंयच्या शेतकामत्यांक आपल्या शेताखातीर गोरवां पोसप,कुकडां पोसप,नुस्तेमारी आनी हेर वेवसायांचो आदार घेवंचो पडटा.कोको,काफी,ताडतेल,ताडगर,खोबरें,भिकणां हीं थंयचीं म्हत्वाचीं पिकां आसात.माड,काफी,कोको,कोला,कापूस हांचे व्हड मळे आसात.
टोगोंत नुस्तेमारीचोय वेवसाय नेटान चलता.न्हंयांतल्यान नुस्तें पारंपारीक पद्दतीन मारतात.टोगोची ९.५% भूंय रानांनी आशिल्ल्यान रानांतली पिकावळूय हांगाचे अर्थीक स्थितीक फाटबळ दिता.
टोगोंत खनीज संपत्ती भरपूर आसा.थंय फॉस्फेट,क्रोमीयम,लोखण,बॉक्सायट,तेल,युरेनियम,भांगर,हिरे,रुटायल,मॅंगनीज मेळटा.
टोगोंतले म्हत्वाचे उद्येगधंदे म्हळ्यार तापिओका,स्टार्च,ताडतेल काडपाचे कारखाने,शेंद-यो आनी मातयेचीं आयदनां करप,कांय प्रमाणांत लोखणाच्यो वस्तू तयार करप हे वेवसाय चलतात.पूण टोगोंत व्हड उद्येगधंद्यांची अजून वाड जावंक ना.थंय यंत्रांची चडशी आयात जाता.
येरादारी आनी संचारण:१९८२ मेरेन टोगोंत ५२५ किमी.लांबायेचे रेल्वे मार्ग आशिल्ले.लॉमेसावन पालीमेमेरेन कोको खातीर,आनेचोमेरेन खोब-या खातीर आनी ब्लीटामेरेन कापसाखातीर अशे मुखेल रेल्वे मार्ग आशिल्ले.१९८४ मेरेन थंय ७,८५० किमी.लांबायेचे रस्ते आशिल्ले.लॉमेंत आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा. लॉर्म हें टोगोचें मुखेल बंदर.
लोक आनी समाजजीण:१९९४ मेरेन टोगोची लोकसंख्या ३,९००,००० आसा.थंय सु.तीस वांशिक पंगडांचे लोक आसात.लोकसंख्येंतले सुमार २०% एवी,१३% काब्री,११% वात्यी,६% नाउडेबा,५.८%मिना,कोटोकोली ५%,मोवा ५% आनी हेर ३१% आसात.बरेच लोक अस्तंत आफ्रिकेच्या हेर भागांतल्या आयल्यात.टोगोंतले थळावे लोक उत्तर आनी नैर्ऋत्य वाठारांत रावतात.एवी हे संख्येन चड आसून ते चवदाव्या ते सोळाव्या शेंकड्यांत नायजेरियासावन आयिल्ले.आक्पोसो,आडेलो,आहलो हे मध्य टोगोंत रावतात.डागोंबा,चाकोसी,आन्याना,केपेले हे घाना आनी आयवटी कोस्टासावन आयले.टेम,मुर्मा,मॉसी ह्यो अपर व्होल्टासावन आयल्यो.ह्यो जमाती निग्रोवंशी आसात आनी त्यो टोंगोच्या मदल्या आनी दक्षिण वाठारांत रावतात.
थंयची अधिकृत सरकारी भास फ्रॅंच.थंयच्यो विंगड विंगड जमाती आपआपली खाशेली भस उलयतात.दक्षिणेक चडशी एवी लोकांची भास वापरतात.थंयचीं चडशीं वर्तमानपत्रां फ्रॅंच भाशेंत छापतात.पूण वेपार आनी हेर कामां खातीर फ्रॅंच आनी इंग्लिशीचो वापर करतात.टवी,हाऊसा,गुरु,मोरे,तेम,कोबे,क्वा,ह्यो थंयच्यो कांय बोली. -कों.वि.सं.मं.
टोळ:ओरथॉप्टेडा गणांतलो लोकस्टिडी(ऑक्रिडिडी) कुळांतलो टोळ हो एक मुखेल उपद्रवी किडो.व्हड संख्येची जननक्षमताय आनी लांब पल्ल्याची भोंवडे क्षमताय आशिल्लो,हो एक आंतरराश्ट्रीय असो उपद्रवी मुल्यांचो किडो.व्हड संख्येच्या भि-यान येवन पिकावळीचेर धाड घालपी हो किडो पिकावळीचो आनी झाडापेडांचो एक व्हड दुस्मान.
टोळाचें इंग्लीश नांव ‘लोकस्ट’.लॅटीनभाशेंत हाचो अर्थ ‘जळिल्ली जमीन’असो जाता.टोळधाड पडले उपरांत जमनीची अवतिकाय जाळिल्ले जमीनभशेन जाता हें ह्या उतरावयल्यान सूचीत जाता.व्हड आकाराच्या टोळाक लोकस्ट आनी ल्हान आकाराच्या टोळाक ग्रासहॉपर म्हण्टात.
पोरणे बरपावळींत टोळधाडीन जाल्ल्या लुकसाणीचें वर्णन मेळटा.बायबलांतय टोळाचो उल्लेख मेळटा.टोळधाडीचे लुकसाणीपसून पिकाचें संरक्षण जावचें म्हणून देवाकडेन प्रार्थना केल्ल्यचो उल्लेख मेळटा.व्हड संख्येन आयिल्ल्या मनशाकडसून जावपी उपद्रवी घुरयेक टोळधाड हो वाक्यप्रचार वापरांत आसा.
टोळाची वाड तीन अवस्थांनी जाता-१)तांतयां २)बीन पांखाअंचे पिले ३) पांखांचे टोळ. सुमार तीन ते स म्हयन्यांच्या काळांत मादी ३०० ते
