५०० तांतयां जमनीच्या बुराकांत घालता.१२ ते १४ दिसांच्या काळांत बीन पांखांची पिलां भायर सरतात.तीं चार सप्तकांच्या काळांत पाँच फावटीं कात सोडले उपरांत टोळ अवस्थेंत पावतात. एकलेपणाची आनी भि-याची अशो टोळयो संचार करपाच्यो दोन प्रवृत्ती दिसतात.एकलेपणाचे अवस्थेंतल्या टोळाचो रंग,आकार हो कांय प्रमाणांत भि-यांतल्या टोळाच्या रंगापरस आनी आकारापरस वेगळो आसता.एकलेपणांतले अवस्थेंतले टोळ हे कांय प्रमाणांत सुस्त,निरुपद्रवी जाल्यार भि-यांतले अवस्थेंतले टोळ हे अस्थीर आनी उपद्रवी आसतात.एकलेपणाची प्रवृत्ती आनी भि-यांची प्रवृत्ती ह्यो तशो सामक्यो एकामेकांपसून तुटिल्ल्यो दोन अवस्था म्हणूंक मेळच्योनात.एकलेपणाची प्रवृत्ती आशिल्ल्या टोळाचे संख्येंत वाड जाली आनी सरभोंवतणच्या परिसराचो बादाकादी संपर्क जालो जाल्यार एकलेपणाचे प्रवृत्तींतल्या टोळाचें रुपांतर भि-यांचे प्रवृत्तींत जाता.
भि-याचे प्रवृत्तींतल्या टोळांची भोंवडी ही त्या वाठाराखातीर एक व्हड अशी उपद्रवी भोंवडी थारता.जे सुवातेर टोळधाड पडटा ते सुवातेवयली पुराय वनस्पत नश्ट जाता.लाखाच्या आंकड्यांत,एका दिसाक सुमार ४० किमी.ह्या हिशोबान,सुमार ८०० कौ.किमी.च्या व्यापान हें भिरें वाटेर आडवीं आयिल्ल्या झाडांपेडांचीं आनी पिकांचीं पानां खावन उडयता.दर एक टोळ सुमार दोन ग्राम अन्न खाता.
जशें जशें वत खर जाता,तसो तसो टोळधाडीचो वेग उणो जाता.टोळ भोवतेक रातच्या वेळार झाडाच्या मुळांनी सुसेग घेता.
टोळधाडीचें नियंत्रण:सरकोफोजडी कुळांतले मूस,भुंगुल्ले,हुंदीर,चानयो,जिवाणीं,शेड्डे,पाली,शेवणीं हांचे सारकिल्ले जीव टोळांचीं तांतयां तशेंच टोळ खावन सैमीक अशें नियंत्रण टोळांचेर दवरतात.ते भायर टोळांच्या अशा खाशेल्या रोगांनी टोळांचेर नियंत्रण उरता.
जमीन नांगरून टोळांचीं तांतयां नश्ट करप,टोळांचीं पिलां उदकांत बुडोवप,धुंवर आनी उज्याच्या आदारान टोळ्नश्ट करप,कीटकनाशकांचो वापर करप हे कांय मानव निर्मीत नियंत्रण उपाय आसात.१९४५त इंग्लंडांत टोळ नियंत्रण संशोधन केंद्र सुरू केल्लें.टोळधाडीचें सर्वेक्षण,तिचें अनुमान,तिचेसंबंदीं लोकांमदीं जागृताय आनी नियंत्रणासंबंदीं मार्ग्दर्श्न हीं ह्या केंद्राचीं मुखेल उद्दिश्टां.१९६०त अशेच तरेचो एक प्रकल्प संयुत्त्क राश्ट्रांच्या खास निधींतल्यान रेंवटी टोळांखातीर सुरू जालो.
उपेग:टोळ हे मुळांत उपद्रवी आसले तरीय तांचोय कांय प्रमाणांत उपेग जाता.नुस्तें गरोवपाच्या कामांत हांयस म्हणून तांचो वापर करतात.कुकडां आनी हेर पाळीव शेवणीं आनी बीन पाळीव शेवण्यांचें टोळ हें मुखेल अन्न.कांय देशांतले लोक टोळांचो अन्न म्हणून उपेग करतात.
सर्वसादारणपणान प्रौढ टोळाचो रंग हळदुवो-करडो आसता आनी लांबाय सुमार ४६ ते ६० मिमी.आसता.धडापरस तकली मोटी आसता आनी टोळाच्या आकारगानान दोळेय मोटे आसतात.पांयांच्यो दोन जोड्यो आसल्यो तरीय उडपाखातीर फाटले जोड्येचो उपेग जाता.टोळाचें वज़न सुमार दोन ग्राम आसता. -कों.वि.सं.मं.
ट्युनिशिया: (अरबी अल – जम्हूरिया अत-तुनिसिया). आफ्रिकेचे उत्तर देगेवयलें ल्हानशेंच अरब मुसलमानी प्रजासत्ताक.क्षेत्रफळ १,६४,१५० चौ.किमी.लोकसंख्या ८६,००,०००(१९९१).विस्तार २९ ५४’ उत्तर ते ३७ २१’ उत्तर आनी ७ ३३’ उदेंत ते ११ ३८’ उदेंत.ह्या देशाचें दक्षिण उत्तर चडांत चड अंतर ७२० किमी.आनी उदेंत अस्तंत ३२० किमी.ह्या देशाक १२०० किमी.लांबायेची दर्यादेग लाबल्या.हाचे उत्तरेक आनी उदेंतेक भूमध्य दर्या,आग्नयेक लिबिया,नैर्ऋत्येक आनी अस्तंतेक अल्जेरिया आसा.उत्तर देगेर ट्यूनिसाचें आखात आसून उदेंत देगेर हाम्मामेतचें आघात आनी गॅबेसचें आखात आसा.गॅबेसच्या आखातांत जेर्बा,केर्केना आनी शेर्गुई हे जुंवे आसात.ट्युनिसच्या आनी हाम्मामेतच्या आखाताकडच्या लॅप बॉन व्दीपकल्पालागसार झेंब्रा आनी उत्तर देंगेपसून काय अंतराचेर ला गालीट हे ल्हान जुंवे आसात.राजधानी ट्युनिस.
मोरक्को-अल्जेरियाकडल्या आयिल्ल्यो अॅाटलास पर्वताच्या टेल अॅपटलास आनी सहारा अॅरटलास ह्यो दोन ट्युनिशियांतल्यो मुखेल दोंगरावळी.अल्जेरियाचे शिमेकडल्यो तेबेसा वळींतल्यो काफ अश-शनाबी वा जेवेल चंबी(१५४४ मी.)आनी ट्यूनिसचे नैर्ऋत्येक सुमार ४८ किमी.चेर आशिल्लें जेबेल झागवान(१२९५ मी.)हीं तातूंतलीं मुखेल तेमकां.वायव्येकडेन क्रूमीरी आनी उत्तर देगेकडेन मोगोद पर्वत आसात.अॅयटलासच्या दोनूय शाखांमदल्या ट्युनिशियाची मुखेल न्हंय मेजेर्दा इशान्येकडेन व्हांवत वचून ट्युनिसच्या आखातांत भूमध्य दर्याक मेळटा.मेजेर्दाचें देगण पुर्विल्ल्या तळ्याचे द्रोणीत,गाळ साचून निर्माण जाल्लें आशिल्ल्यान रोमन काळासावन ताची धान्याचे कोठार म्हणून नामना आसा.ह्या सगळ्या दोंगराळ वाठाराक डॉरसेल म्हण्टात.ताचे दक्षिणेक २०० ते ५०० मी.उंचायेचो पठारी स्टेप तणाचो वाठार आसून ताचे दक्षिणेक सखल तणाचो वाठार आसा.ते उपरांत दक्षिणेक शॉट ह्या खा-या तळ्याचो अंतर्गत उदका येरादारीचो वाठार आसा.
ट्युनिशियाचें हवामान सादारण भूमध्य सागरी म्हळ्यार सौम्य आनी आर्द शिंयाळें,गरम आनी सुको गीम अशें आसता.सुमार वर्सभर अस्थिर अस्तंती वारें व्हांवता.पूण केन्ना केन्नाय दक्षिणेकडल्या सहारांतल्यान सिरोको हें सामकेंच उश्ण आनी सुकें वारें येता.हांकां ट्युनिशियांत शेहेली म्हण्टात.तांकां लागून झाडां सगळीं सुकून वतात.दर्या लागीं आशिल्ल्यान हांगाच्या तापमानाचेर परिणाम जाल्लो दिश्टी पडटा.देगेवयल्या सूस वाठारांत जानेवारीचें किमान सरासरी तापमान ७ सॅ. आनी ऑगस्टांतलें कमाल सरासरी तापमान ३२ सॅ.आसता.हांगाच्यो शिंयाळो किमान ६.६ सॅ.आनी कमाल १८.३ सॅ. आनी सरासरी तापमान ११.१ सॅ.आसता.गिमांत तें किमान १८.३ सॅ.कमाल ३३.९ सॅ. आनी सरासरी २६.१ सॅ.आसता.
हांगा पावस सादारणपणान ऑक्टोबर ते में ह्या म्हयन्यांत पड्टा आसलो तरी,वडसो पावस नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी ह्याच काळांत पडटा.
ट्युनिशियाचे उत्तरेकडल्या दोंगराळ वाठारांत आनी क्रूमीरी वाठारांत दाट रानां आसात.तातूंत बुचाचो ओक,चीड,थूया,अलेप्पो,पाइन,जेतून,जुजवे,गम आदीं झाडां आसात.हाचेभायर नेचे,आल्फा,एस्पार्टो हीं तणां तशेंच खाजूर,ऑलिव्ह,द्राक्ष,लिंबू हीं फळां आसात.
हांगाच्या रानांत रानदुकरां,तणाच्या वाठारांत ल्हान प्राणी,वांस्वेलां,प्लोव्हर,चित्ते,तरस,कोले,कुरंग आदी मोनजात मेळटा.हांगा विंचू खुबूच आसात.तेचपरी नागाच्यो,शिंगाचो व्हायपर ह्यो जाती मेळटात.हांगा
