वेगवेगळ्यातरेचे पक्षीय खूब आसात.हांगाच्या दर्यांत ताल्ले,ट्यूना ताल्ले,ट्यूना आदी नुस्तें भरपूर मेळटा.
ट्युनिशियांतले मूळचे लोक बर्बर.इ.स.आदी बारव्या शतमानांत फिनशियन लोकांनी उटिकाची वसणूक केली.जाल्यार इ.स.आदी णव्या शतमानांत टायरच्या वसाहतवाल्यांनी ट्युनिसा लागसार कार्थेजची वसणूक केली.उपरांत बर्बर आनी कार्थेजचो संकर जालो.रोमाबरोबरच्या तिस-या प्यूनिक झुजांत कार्थेज हरले आनी थंय रोमन,व्हॅंडाल आनी बायझंटिन हाच्यो एकाफाटोफाट एक अश्यो सत्ता आयल्यो.
फुडें चवथ्या शतमानांत हांगा क्रिस्ती धर्माचो प्रसार जालो.पूण सव्या आनी सातव्या शतमानांत बायझंटिनाचो कारकिर्दींत धर्मीक वाद विवाद वाडले.सातव्या शतमानांत अरबांनी हांगा घुरी घालून केरवॉं हें शार स्थापन केलें.मोरोक्को,अल्जेरिया,ट्युनिशिया आनी लिबिया ह्या अस्तंत्या अरबी राश्ट्रांचो एकचार दाखोवपी ‘मागरिब’ वाठारांतलें हें पयलें शार.इ.स. ८०० त इब्राहिम इब्न अल अगलब हाणें आपलें हांगा राजघराणें स्थापन केलें.इकराव्या शतमानांत कैरोच्या खलिफान मागारिबचेर दुसरी अरब घुरि घाली.११३५त सिसिली घेवन नॉर्मनांनी दर्यादेगेर सत्ता स्थापन केली.पूण मोरोक्कोच्या अल्मोहेदांनी ११५९त ट्युनिशियाचेर जैत मेळोवन मागारिब वाठार आपल्या शेकाखाल हाडलो.
ट्युनिशियाच्या राज्यपालान १२२८त स्वातंत्र हाफसिद घराणें स्थापन केलें.ह्या घराण्याच्या ३०० वर्सांचे कारकिर्दींत इस्लामी कला आनी संस्कृतीक बरी पोसवण मेळ्ळी.तशेंच हांगा झैतून(मशीद) विद्यापिठाची स्थापना जाली.१५७४त तुर्कांनी स्पॅनीश लोकांक ट्युनिशियांतल्यान धावंडावन घाले.सतराव्या शतमानाच्या मधेकाक तुर्की सुलतानान नेमिल्ल्या ‘बे’ची सत्ता ट्युनिशियांत आयली.
१८५७त मुहंमद बे हाणें मुसलमान आनी बिगरमुसलमान हांची कायदेशीर समानता आनी तांकां राखण जाहीर केली आनी ताच्या उपरांतच्या सादिक बेन ,मुस्लीम बेची निरंकूश सत्ता संपुश्टांत हाडपी संविधान चालीक लायलें.१८८१ त फ्रॅंच ट्युनिशियांत रिगले.ताणीं सगळी सत्ता आपल्या हातांत घेतली.सादिक बे फकत नांवापुरतोच राजा उरलो.युरोपियांक सगळे तरेच्यो सवलती आनी हक्क मेळटाले.पूण ट्युनिशियनांक ते न्हयकारप जाताले.अश्यावेळार राश्ट्रीय चळवळींचीं किन्नां दिसूंक लागलीं.पयल्या म्हाझुजाउपरांत १९१९त शेख अब्द अल अझिझ तालवी हाच्या फुडारपणाखाला पॅरिसचे शांतता परिशदेंत ट्युनिशियाचे स्वायत्ततेची मागणी करपी शिश्टमंडळ गेलें.पूण ताची थंय दाद लागली ना.तालबीन दस्तूर(संविधान) पक्ष काडलो.१९३४त तालबीच्या फुडारपणाखाल पोरनो दस्तूर पक्ष आनी हबीब बुर्गीबच्या फुडारपणाखाल हितैषी,आधुनिकतवादी नवो दस्तूर पक्ष अशे दोन पक्ष जाले.दुस-या म्हाझुजांतल्या फ्रांसातल्या हारी उपरांत मार्शल पेनॉच्या व्हिशी शासनाकडेनट्युनिशियाची सत्ता आयली.पूण फुडें १९४३त अमेरिकेच्या आनी ब्रिटनच्या सैनिकांनी आफ्रिकेंतल्या जर्मनांक धावंडावन घालून ट्युनिशियांत परत फ्रॅंच सत्ता हाडली.
दुस-या खाझुजाउपरा6त हबीब बुर्गीबचो नवो दस्तूर पक्ष आनी ट्युनिशियाची कामगार चळचळ हांकां नेट आयलो.१९५०-५१त नव दस्तूर पक्ष आनी फ्रॅंच सत्ताधारी हांच्यांत एकी जावन मुहंमद चेनिक ह्या मवाळ राश्ट्रीय फुडा-याच्या फुडारपणाखाला नवें शासन सिध्द जालें.पूण ह्या शासनाचो तिगाव चड तेंप उरलो ना.ट्युनिशियन फुडा-यांनी संयुक्त राश्ट्रामुखार हो प्रश्न दवरलो,तेन्ना फ्रॅंच अधिका-यांनी पंतप्रधान चेनिक बुर्गीब आनी हेर फुडा-यांक अटक केली.ताकालागून राश्ट्रीयवाद्यांनी सशस्त्र उठाव केलो.३१ जुलय १९५४ दिसा फ्रांसाचो मुखेल प्रधान पिएर मेंदेझ फ्रांस हाणें ट्युनिशियाक येवन ट्युनिशियांक पुराय अंतर्गत स्वायत्ता जाहीर केली.१९५६त फ्रांसान मोरक्कोक स्वातंत्र दिलें.तेन्ना ट्युनिशियाक स्वातंत्र दिले बगर गत्यंतर नाशिल्लें.२० मार्च १९५६ दिसा ट्युनिशिया पुराय स्तंत्र जालो आनी बुर्गीब हो प्रधान जालो.२५ मार्च १९५६ दिसा घटना समिती निर्वाचीत जावन,२५ जुलय १९५७ दिसा लामीन बेक पदच्युत केलें.ट्युनिशियाचें प्रचासत्ताक उदघोशित केलें आनी हबीब बुर्गीब हाका राश्ट्रप्रमुख म्हणून वेंचून काडलो.२३ जुलय १९५६ दिसा ट्युनिशिया संयुक्त राश्ट्रांचो सदस्य जालो.१ जून १९५९ दिसा नवें संविधान चालीत आयलें आनी १९५९ च्या वेंचणुकांत बुर्गीब अध्यक्ष म्हणून वेंचून आयलो.नवे निधर्मी कायदे,बायलांक मतदानाचो अधिकार,बहुपत्नीकत्वाचेर बंदी,आदी सुदारणा जाल्यो.देशाचो अध्यक्ष हो राज्याचो आनी शासनाचो मुखेल आसून तो सेनामुखेलीय आसता.खरी कार्यकारी सत्ता अध्यक्षाच्याच हातांत आसता.मंत्रीमंडळांत १५ मंत्रि आनी ७ राज्यसचिव आसतात.देशाचो कारभार मंत्रिमंडळ करता.ताची एकसदनी लोकसभा १०१ वांगड्यांची आसता.तांची आनी अध्यक्षाची वेचणूक प्रत्यक्ष सार्वत्रिक आनी गुप्तमतदानान दर पाँच वर्सांनी एकाच वेळार जाता.
कारभाराखातीर देशाचे १३ विलायत (गव्हनारेट) हे विभाग केल्यात आनी दरेक विलायतचो मुखेल ‘बाली’(गव्हर्नर) आसता.विलायतेचे विभाग मुतामदीयात(Delegation)आसून त्या दरेकाछो मुखेल मुतामद आसता.ताच्यायपरस ल्हान विभाग म्हळ्यार शेखत आनी कम्यून हांगा आदल्या पांवड्यार आशिल्ली शरियत आनी रबिनिक न्यायालयां रद्द करून नवीं निधर्मी न्यायालयां स्थापन जाल्लीं आसात.तीं प्राथमिक,अपील आनी उच्च ह्या तीन पांवड्यांचेर आसतात.
अर्थीक स्थिती:ट्युनिशिया हो चडसो शेतीचेर आदारिल्लो देश आसा.शेतीच्या उत्पन्नांत गंव,बार्ली,ऑर्लिव्हचें तेल,लिंबू,संत्रां,मोसंबी,खाजूर,साकर,बीट,द्राक्षां हांचेपसून तयार केल्लीं मद्यां हीं मुखेल पिकां आसत.हाचेभायर जर्दाळू,पेअर,सफरचंद,पीच,प्लम,अंजीर,डाळिंब,बादाम,शॅडॉक,पिस्ते,एस्पार्टो तण,मेथी आनी बूच हांचेंय ब-याच प्रमाणांत उत्पन मेळटा.शेती वेवसायाभायर हा6गा मोनजात पोसप नुस्तेमारी आनी रानांतल्यान इमारती खातीर लाककूड काडप,तशेंच रेल्वेखातीर आनी जळणाखातीर लाकूड काडप हे वेवसाय चलतात.
ट्युनिशियांत रानां,शेतां,फळबागो,ऑलिव्ह तेल,नुस्तें हांच्या उत्पादनावेल्यो प्रक्रिया,कापड आनी कपडे,बांदकाम साहित्य,घरगुती सामान,सारें हांचे कारखाने आसात.हांगाच्या ट्युनिस स्फाक्स ह्या शारांत सुपर फ्रॉस्फेट,हायपर फ्रॉस्फेट,शिंशें,शिमीट हांचे कारखाने आसात.देशाक लागपी तंबाखूच्या सगळ्या पदार्थांचें उत्पादन हांगाच्या एका शासकीय कारखान्यांत जाता.हाचेभायर कॅसरीन हांगा सेल्युलोजचो,ग्रॉंबाल्या हांगा द्राक्षांचो आनी संत्र्यांच्या रसाचो,बेझा हांगा साकरेचो,बीझर्ट हांगा तेलशुध्दीकरण,मेग्रीन हांगा संगमरवरी कामाचे कारखाने आसात.हांचेभयर फळां,भाजीपालो,नुस्तें आदी डंबोबंद करप,पीठाच्यो
