निरंजनमाधव। निरंजनमाधव :(जल्म: १७०३, कंची, कर्नाटक मरण: १७९०). आशिल्ले. तो विश्वामित्रगोत्री देशस्थ ऋग्वेदी ब्राह्मण आशिल्लो. पयल्या बाजीराव पेशव्याच्या काळांत, बनाजीन बाजीरावाच्या दिक्षा दिली. उपरांत बाजीरावान, तंजाउर प्रांती वकील म्हणून ताची नेमणूक केली. ह्याच काळांत ताणे नाटय, शिक्षण, व्याकरण ह्या शास्त्रांच्या अभ्यास केलो. कोंकणी विश्वकोश : २ ते मेल्लया मनशांक लासतात. - कों. वि. सं. मं. निरपणास : (Breadiuit) मोरासिआ कुळांतले वनस्पतीकडेन लागीचो संबंद आशिल्लया ह्या रुखाक आर्टकार्पस कॉम्युनिस वा आ. इंसिसा आनी आ. आल्टिलिस ह्या नांवांनी वळखतात. ह्या रुखाची लागवड चड करून उशण प्रदेशांनी जाता. वाड जाल्लया निरपणसाची उंचाय सादारणपणान १२ ते १८ मी. इतली आसता. ह्या रुखाचीं पानां चकचकीत पाचवीं, रूद आनी कात्र्या देगांची आसतात. नर आनी मादी फुलां एकाच फांटयार पूण वेगवेगळ्या ‘सांप्रदाय परिमळ' ह्या निरंजनमाधवाच्या ग्रंथांत ताची गुरूपरंपरा अशी आसा - दत्त-विमलानंद-ब्रह्मानंद-विमलानंद-सच्चिदानंद-ब्रह्मानंदलक्ष्मीधर-निरंजनमाधव. हो ग्रंथ ताणे आपले बायलेक, गुरूपरंपरेची म्हायती दिवपाखातीर रचलो अशें म्हण्टात. हो ग्रंथ निरंजनाचे आत्मचरित्र म्हणून प्रसिद्ध आसलो तरी कांय अभ्यासकांच्या मतान तें निरंजनाचें चरित्र नासून, ताच्याच निरंजनदास नांवाच्या शिश्यान तें बरयलां. निरंजनमाधव हाणे बरयल्लया ग्रंथांनी कृष्णानंदसिंधु,चिद्बोधरामायण, सुभद्राचंपू, ज्ञानेश्वरविजय, वृतमुक्तावली, वृतवनमाला आनी वृत्तावतंस ह्या ग्रंथांचो आस्पाव जाता. कृष्णानंदसिंधु हो ग्रंथ आयज उपलब्ध ना. पूण सांप्रदाय परिमळ ह्या ग्रंथांत ताचो उल्लेख आयला. ‘चिद्बोधरामायण' हो ग्रंथ सात कांडांचो आशिल्लो पूण सदया ह्या ग्रंथाचे फकत बालकांडूच उपलब्ध आसा. ‘ज्ञानेश्वरविजय' ह्या ज्ञानेश्वराच्या चरित्राचेर बरयल्लया काव्याचे १७ अध्याय आनी १०३८ श्लोक आसात. ‘सुभद्राचंपू' हें सात सर्गानी ‘श्रीरामकर्णामृत’ हें स्तोत्र १११ श्लोकांचे. तशेंच ‘मंत्ररामचरित' आनी ‘निर्वोष्ठ राघवचरित' हें स्तोत्र आनी ‘अद्वैतबोध', यतिनृपतिसंवाद', “वसिष्ठसुमशर्मासंवाद’, ‘श्रीभार्गवरामजन्मचरित्र' हीं ताचीं कांय स्फूट ‘बोधप्रदीपिका' हे टिकाग्रंथ बरयल्यात. - कों. वि. सं. मं. निरंजनीसाधू : एक जात. हे लोक राजस्थानांत मेळटात. नागोर जिल्ह्यांतलो एक जाट हरिदास हो तांचो गुरू. ताणे घालून दिल्लया नेमाप्रमाणूच ते वागतात. ह्या लोकांक निरंजनी हें नांव कित्याक मेळ्ळे तेविशीं एक आख्यायिका सांगतात ती अशी - एक फावट हरिदासान एका गाबण्या हरणाची शिकार केली. उपरांत ताका खूब पश्चाताप जालो. तेन्ना ताणे आपल्या आंगावयले कपडे पिंजून उडयले आनी तो नागडोच हरिदासान बावन शिश्य केल्ले. दरेका शिश्यान आपली एकेक शाखा निमार्ण केल्ली. हे जातींतले कांय लोक ब्रह्मचारी आसतात, जाल्यार कांय गृहस्थ. ब्रह्मचारी लोकांक, निहंग साधू अशें म्हण्टात आनी ते आपणाकडेन - o देठांचेर येतात. साबार मादी फुलां एकठांय आशिल्लद्यान, तें एकूच व्हड फूल आशिल्लयाचो भास जाता. उपरांत मादी फुलांपसूनच निरपणसाचे फळ तयार जाता. सादारणपणान, जून जाल्लया फळाचो व्यास १० ते २० सेंमी. इतलो आसता. ह्या फळाचो रंग पाचवोचार वा पाचवो हळदुवसार आसता, पूर्ण भितल्लो गर धवसो आसता, निरपणसाची लागवड आदल्या काळा सावन मलयाच्या जुव्यां - पुंजुल्यांत जाताली आनी पुर्विल्ल्या काळांत ताचो विस्तार उश्ण, दक्षिण पॅसिफिक प्रदेशांत जालो, असो समज आसा. उपरांत वसणुकेच्या तेंपार सगळ्यांत सुर्वेक तांणी जमायकांत ह्या रुखाची लागवड केली. पूण गुलाम म्हत्व मेळ्ळेना. ट्रेक्युलिया आफ्रिकाना हो थळावो निरपणसाचो रूख मध्य आफ्रिकेंतलो. भारतांत निरपणसाचो रूख सुर्वेक हॉलंडी लोकांनी हाडलो असो समज आसा. निरपणास हो फळाभाशेन आसलो तरी तें हेर फळांसारकें फळ न्हय आनी तातूंत पिठूळसाण चड आशिल्लयान तें भाजून वा शिजोवन खावंचे पडटा. विंगडविंगड वाठारांनी तें वेगवेगळे रितीन शिजोवन खातात. कांय लोक हें फळ सुकोवन ताचें पीठ करतात आनी ताच्यो भाकयो करून खातात. वेंस्ट इंडीस आनी अमेरिकेच्या मॅक्सिकोसावन ते ब्राझीलामेरेनच्या प्रदेशांत निरपणसाचे रूख दारादारांनी दिशटी पडटात. हांगाच्या बाजारांतूय ताका बरें मोल मेळटा. पॅसिफिक जुव्यांचेर वेगवेगळ्या म्हळ्यार कोंकण, गोंय आनी कारवाराक हाची बरी वाड जाल्ली आसा. गॉयच्या खुबश्या पोरसांनी हें झाड सर्रास दिश्टी पडटा. निरपणसाची करतात. दक्षिण पॅसिफिक वाठारांनी ह्या रुखाचे भितल्ले केसाळ सालीसावन कपडो तयार करतात. कांयकडेन हाच्या लाकडाचो उपेग व्हडीं वा फर्निचर करपाखातीर जाता. - कों. वि. सं. मं. निरांजन : दिवो दाखोवपाखातीर तशेंच ओंवाळपापासत वा आरतीपासत जाचो वापर करतात अशें एक दिपपात्र. देवाचे पुजे वेळार
