निसर्गोपचार ह्या लक्षणांकडेन जायते लोक रोग म्हणून व्हडलेंशें लक्ष दिनात ३) कोंकणी विश्वकोश : २ भाजयो शिजयिल्ले उदक उडोवप ना ऐ) तळप ना. फळां आनी भाजयो रोगग्रस्त : ह्या प्रकारांतले लोक वखदां आनी शस्त्रक्रिया हांकां वाजेतात तेन्ना हे पद्दतीकडेन येतात. बारीक चिरून वापरप औ) अॅल्युमिनीयमचीं आयदनां शिजोवपाखातीर वापरप ना अं) जेवणाक बसतकूच आपले आवडीच्या विशयाचेर लक्ष निसर्गोपचारांतले कांय खाशेले उपचार अशे - लंघन : सगळ्या हातूंत खुबूच फरक आसा. आरोग्याचे नदरेन लंघनाक म्हत्व आसा आसा. जेवणांतले पथ्य आहारद्रव्याचे प्रकार आनी सेवन केहल्ले प्रमाण खावप चालू आसुनूय रोग जांवक शकता. हाचे उरफाटें आहारांतल्यान निर्माण जाल्लों हानीकारक द्रव्यां लंघनान काडून उडयलीं नात जाल्यार तीं रोग उत्पन्न करतात. लंघनाचो काळ हो पिडेस्ताची स्थिती आनी रोग हांचेर आदारून तशेंच हुरहुरें, तकली उसळप, अपचन, पोट दुखप आदी रोग लंघन रोखडेंच बरें करता. निरोगी मनशांनी लेगीत लंघन करप हिताचे समजतात. दवरून जेवणाचो आनंद घेवप. व्यायाम : निसर्गोपचारांत व्यायामाचो उद्देश जे हेतू साध्य करपाक आसता ते हेतू अशे - १) शारिरीक वाड बरे तरेन घडोवप आनी भलायकी तिगोवप २) अशक्त स्नायूंक बळिश्ट करप ३) सांध्यांची क्रियाशीलताय वाडोवप५) श्वसनक्रिया सुदारप ६) विकृत शरीरास्थिती सुदारप आदी जायते. हाली चिकीत्सात्मक व्यायाम हो हे चिकित्सेचो गरजेचो वांटो जाल्लो आसून ताका चार प्रकारांनी वळखतात. १) परकृत : दुसल्याच्या आदारान केल्लो व्यायाम २) स्वकृत : पूर्ण अंशतः दुसच्याचो आदार घेवन केल्लो व्यायाम ३) पुराय स्वकृत : दुसन्याच्या आदारा बगर केल्लो व्यायाम ४) स्वकृत पूण विरोधाक प्रतिरोधात्मक कृती करतना केल्लो व्यायाम. हाडिल्ली येवजणबद्द हालचाल जे कृतीन करतात तिका मसाज म्हण्टात. चडशा पिडेस्तांमर्दी लंघन सोंपपाच्या सुमाराक क्षुधा प्रज्वलीत जाता. स्वासाची घाण ना जाता. तोंडाक रूच येता, प्रसन्न दिसता. लंघनान चडशे रोग बरे जातात. बच्याच रोगांचेर लंघन चिकित्सा प्रभावी आसली तरी लंघन हे दुधारी शस्त्र आसा. अविचारान वा अज्ञानान हें तंत्र आपणायल्यार ताचेपासून अपाय जांवक शकता. ताका लागून योग्य निसर्गोपचार तज्ञाचे देखरेखीखाल हो उपाय घेवचो पडटा. लंघनाआदीं आनी लंघनाउपरांत विशिष्ट आहार क्रमान घेवंची पडटा. आनी तेखातीर चिकित्सकाक आहार विज्ञानाची म्हायती आसप गरजेचें आसता. लंघन काळांत आनी लंघन सुरू करचे चड करून गुदाशय आनी थंयचोच मोटया आंतकडयाचो भाग जंय मळ उरता तो धुवपाचो उद्देश आसता. आज्यूत हें शरीर शुद्धीचे एक यंत्रीक साधन. आहार : निसर्गोपचारांत आहाराक खुबूच म्हत्वाची सुवात आसा. जे नैतीक अवस्था आदारून आसता. चलवायुमान, पिराय शरिराचे वजन, आसात - १) आदर्श आहार संतुलीत आसचो. २) आहार हो जीण, वाड स्वास्थ्य आनी प्रजोत्पादनाक पुरक आसचो. दूद, लोणी चीझ कड्डणां, फळां, भाजयो हे पदार्थ आशिल्लो आहार शरिराच्यो सगळ्यो गरजो भागयता. ३) गरजे प्रमाण अन्नाचे दोन वा तीन खेपे सेवन करप४) दोन जेवणांमदीं सदांच चार ग्लास उदक पियेवप ५) आहार द्रव्याचे दोन वर्ग करतात. अ) अमलोत्पादक आनी क्षार उत्पादक. मास, तांतयां आनी कड्डणां हांचो पयल्या वर्गात जाल्यार दूद, फळां आनी भाज्यो ह्यो दुस-या वर्गात आस्पावतात. ६) अन्न शिजोवपाचे कांय नेम आसतात. अ) चड शिजोवप ना आ) मंद उज्याचेर ल्हव ल्हव शिजोवप इ) भाजयो शिजयतना सोडा वापरप ना ई) जाता तितलें उणे उदक वापरप ए) 38 जालां आसुंये. हाचोच अर्थ चोळप वा रगडप असो जाता. जलोपचार : निसर्गोपचारांतले हे चिकित्सेखातीर उदकाचो ताच्या घन, द्रव्य आनी बाशप तिनांय मदले खंयचेय अवस्थेत उपेग करतात. इजिप्ती, हिबू, ग्रीसी पर्शियी आनी भारतीय पुर्विल्ले लोक जलोपचारांची उपेग करताले. सद्याचे जलोपचार चिकित्सेचे श्रेय व्हिन्सेंट प्रीसनिट्झ हाका दिताता आनी ताका जलोपचाराचो जनक मानतात. न्युयॉर्कातल्या पद्दशीर स्वरूप दिल्ले. उदकांत उश्णताय शोशून घेवपाचो पातळावपाचो तशेंच तिचे उत्सर्जन करपाचो व्हड गूण आसा. ताका लागून तें उपचाराचे एक बरें साधन. उदक हें जाय तशे उश्मीय आनी यंत्रीक उपेग करपा सारके एक लवचीक माध्यम. जाची उशणताय शोशण क्षमताय इतली व्हड आसा. ह्या गुणांक लागुनूच तें विशिष्ट उशणतायमानक जालां. ताचेपसून उश्णताय उत्सर्जनूय सहज जाता. देख्यून तें शरीराची उश्णताय उणी करपाखातीर वा वाडोवपाखातीर वापरू येता. उदकाक लागून युरिक आम्ल, युरिया लवण, चड साकर आनी हेर जायते नाकाशिल्ले आसता. ‘निश' वा रशियी न्हाणांत तापिल्लया पदार्थाचेर उदक मारून तयार जावपी वाफेचें न्हाण घेतात. सौन ह्या प्रकारांत सुर्वेक सुके उश्णतायेचो उपेग करून खूब घाम येतकूच रोखडेंच थंड उदकान न्हातात. मद्यतिरेकाक लागून तशेंच सुर्याचे उशणतायेक लागून आयिल्ले बेशुद्धींत शरिराचेर नेटान पिचकारेंतल्यान उदक मारतात. हाका निशेच न्हाण म्हण्टात. न्हाण चिकित्सेचो मुखेल उद्देश उत्सर्जन क्रियेक आदार दिवपाचो आसता. ताका लागून संधीवात, गोडेंमूत, आदी जायत्या रोगांचेर ती उपायकारक थारता सूर्य न्हाणांत पुराय शरीर उगडें करून सूर्यप्रकाश आंगार घेतात. विद्युत् चिकित्सा : इ. स. १६०० उपरांत पयले खेपे रोगोपचाराखातीर विजेचो उपेंग केली. विल्यम गिल्बर्ट हांचो हे चिकित्सेंत
