१९४७च्या शेवटाक तो भारतांत येवन भोपाळांत स्थायीत जालो. थंय रावन ताणें बौध धर्माच्या प्रचारकार्याक सुरवात केली. त्या काळांत ताणें आर्विल्ल्या काळाच्या संदर्भात केल्लें बौध धर्माचें पुनरजिवन हें ताणें केल्लें म्हत्वाचें कार्य.
-कों. वि. सं. मं.
नेदरलँड्स: युरोप खंडाचे वायव्य दिशेन आशिल्लो ल्हानसो देश. ह्या देशाचो एक तृतियांशापरस चड भाग दर्यापांवड्यापरस सकयल आशिल्ल्यान हाका इंग्लीश भाशेंत हाॅलंड अशें म्हणटात. हाॅलंड हें हांगाच्या एका प्रांताचें नांव. पूण प्रांताच्या म्हत्वाक लागून पुराय देशाक हाॅलंड हें नांव मेळ्ळें. क्षेत्रफळ ४१,१६० चौ.किमी., विस्तार ५० ४६' उत्तर ते ५३ ३३ उत्तर आनी ३ २२ उदेंत ते ७ १५ उदेंत. लोकसंस्था १४,८६४,००० (१९९१). दर्याक भरती येतकूच देशाचो खुबसो भाग उदकातळा लिपता. नेदरलँड्स उदेंतेक जर्मनी, दक्षिणेक बेल्जियम हे देश आनी उत्तरेक उत्तर दर्या आसा. देशाची भाशा डच आसून हांगाच्या लोकांक 'डच' अशें म्हणटात. अॅम्सटरडॅम ही देशाची राजधानी आसा, पूण हाॅगे (hague) शारांत शासनकेंद्र आसा.
भूंयवर्णन: नेदरलँडसची चडशी भूंय सपाट आसली तरी भूंयरचणुकेचे नदरेन जमनीचे तीन प्रकार दिश्टी पडटात. उदेंतेक आशिल्लो उंचायेचो प्रदेश, अस्तंत दिशेन आशिल्लो रेंवट थरांचो प्रदेश आनी हांचे मजगतीं आशिल्लो खोल असो भाग. उदेंतेकडेन आशिल्लो उंचायेचो प्रदेश हो रेंव आनी बारीक खडी हांच्या गाळासावन तयार जाला. हे थर हिमयुगीन प्रवाहांक लागून तशेंच न्यूज, ऱ्हईन आनी हेर न्हंयांतल्यान व्हावून आयिल्ल्या गाळासावन तयार जाल्यात. युरोप खंड आनी ब्रिटीश जुंवे हांचे मदीं आशिल्ल्या खोल भागांत उत्तर भरते वेळार रिगिल्ल्यान वालुकाभित्तींचो प्रदेश तयार जाला अशें भूंयवैज्ञानिकांचें मत आसा. आदल्या तेंपार उदेंतेकडेन आशिल्लो उंचायेचो प्रदेश आनी अस्तंतेक आशिल्ल्या रेंवट बांदामजगतीं साबार खाजनां आशिल्ली. उपरांत तातूंत न्हंयांच्या गाळाची एकसारकी भर पडून दलदलीचो भाग तयार जालो.
राॅटरडॅमाचे उत्तरेकडचो अॅलेक्झांडर पोल्डर आनी जायडर झीचे सरभोंवतणीं आशिल्लो प्रदेश, हो नेदरलँडसाचो सगळ्यांत सकयलो भाग. तो कांयकडेन दर्यापातळेसावन ६-७मी. मेरेन सकयल आसा.
सद्या अस्तित्वांत आशिल्ली जमीन तिगोवन दवरप आनी वाडत आशिल्ले लोकसंख्येखातीर आनी शेतवडीखातीर दर्यापुरून नवी जमीन तयार करप, हें हांगाच्या लोकांचें खाशेलेपण. नेदलँडसाचो चडसो भाग दर्या पातळेसावन चड सकयल आशिल्ल्यान, न्हंयांच्या हुंवाराखाला वा भरते वेळार दर्याच्या ल्हारांखाला जमनीचो चडसो भाग ना जावपाक धोको आशिल्ल्यान न्हंयांच्या देगांनी व्हड बांद घाल्यात. दर्या वा न्हंयांभोंवतणी जमीन शेतवडीक तयार करपाची आशा आसा अशा सुवातींनी घट्ट बांद घालून पंपांनी काडटात. उपरांत रसायनीक क्रियेन जमनींतलो क्षार काडून ती लागवडीक हाडटात. हे तरेन मेळयल्ले जमनीक पोल्डर लँड अशें म्हण्टात. असले शेंकड्यांनी पाल्डर ह्या देशांत दिश्टी परटात. पोल्डरांतलें उदक दर्यात सोडपाखातीर पवनचक्की वाफेचेर आनी डिझलाचेर चलपी इंजीना तशेंच विद्युत् इंजिनांचोय वापर करतात.
हवामान: सादारणपणान हांगाचें हवामान सौम्य आसता. दर्यादेगेसावन सवकासायेन व्हांवपी वारो, शितळ गीम आनी वर्सभरूय आंतऱ्या-पयऱ्यान पडपी पावस हांगाचें हवामान सुखदिणे आसा. सरासरी वर्सुकी पावस ७९ सेंमी. इतलो पडटा. सगळ्यांत चड पावस आॅगस्ट ते आॅक्टोबर ह्या म्हयन्यांनी पडटा. जानेवारींत सरासरी तापमान २ सॅ. जाल्यार जुलय म्हयन्यांत ते १७ सॅ. इतलें आसता. हांगाचें हवामान सौम्य आशिल्ल्यान वाऱ्यांत वाफ उरता. शिंयाळ्यांत हांगा दाट धुकें पडटा. केन्ना-केन्ना हांगा हीम पडटा. वर्सभरूय मळबांत कुपां दिश्टी पडटात.
वनस्पत आनी मोनजाती: वाडटे लोकसंख्येक जागोवकरून दिवपाखातीर मुळांवी रानां मारून उडयल्यांत. हाका लागून हांगाचे मोनजातीचेरूय परिणाम जाला. फकत उदेंतेक आशिल्ल्या चड उंचायेच्या वाठारांनी ओक, पायन, बीच हांचीं पातळ रानां आसात. सरकारान तणाची जमीन दवरपाखातीर चडशा रस्त्यांच्या देगांनी आनी घरांभोंवतणी झाडां लायल्यांत. रानां पातळ आशिल्ल्यान हांगा चड करून सोंशे दिश्टी पडटात. हांगाचे थळावे बॅज्यर, हाव्क, लोबस्टर आनी कांसव पुरायपणान ना जाल्यात. हांगा तरेकवार सवणीं पळोवपाक मेळटात. फुलझाडांची लागवड आनी उत्पादन हांचेखातीर नेदर्लंडसाची खूब नामना आसा.
इतिहास : नेदर्लंडसाची इ.स.प. ५७ शेंकड्यापयलींच्या इतिहासाची स्पश्टपणान म्हायती मेळना पूण हांगा मेळिल्ल्या अवशेशांवयल्यान हजार वर्सा पयलींसावन नेदर्लंडसांत मनशाची वसती आशिल्ली हें स्पश्ट जाला. इ.स.प. ५७ त ह्या देशांत कॅल्टिक, बेल्गा, मेनापी, एबुरोन, बटेव्हाय ह्या जर्मन टोळ्यांचो आपसांत संघर्श चालू आशिल्लो. तेन्ना ज्युलिअस सिझर हाणें नेदर्लंडाचेर जैत मेळयलें. उपरांत सुमार चार शेंकडे ह्या देशांत रोमन संस्कृतायेचो प्रसार जालो. रोमी साम्राज्याच्या शेवटाक हांगा क्रिस्तांव धर्माचो प्रचार जालो. उपरांत फ्रँट टोळ्यांनी ह्या देशाचो दक्षिण भाग आनी सॅक्सन लोकांनी उदेंत भाग बळकयलो. पंदराव्या शेंकड्याच्या मध्याक ह्या देशाचो चडसो भाग बर्गँडीचो ड्यूक हाच्या शेकातळा आशिल्लो. १४७७ त मॅरी आॅफ बर्गंडी हिचें लग्न रोमी सम्राट माॅक्सिमिल्यन हाचे कडेन जाल्ल्यान हें राज्य हेप्सबर्ग घराण्याकडेन गेलें. १५५५त 'नेदर्लंड राज्य' स्पेनाचो राजा दुसरो फिलीप हाका मेळ्ळें.
दुसरो फिलीप हो कट्टर कॅथलिक पंथीय आशिल्ल्यान, ताणें आनी ताचो सेनापती ड्यूक आॅफ अॅल्बा हाणें हांगाच्या थळाव्या प्राॅटॅस्टंट आनी वेपारी लोकांक छळपाक सुरवात केली. फिलीपाच्या त्रासांक वाजेवन नेदर्लंडसाच्या लोकांनी १५६८त स्पेनीश सत्तेआड बंड उबारलें. उपरांत ह्याच बंडाक स्वातंत्र्य झुजाचें स्वरूप लाबलें. हें झूज सुमार ८० वर्सांमेरेन चालूच आशिल्लें. १५७९त उत्तर आनी दक्षिण प्रांतांमदीं धर्मीक मतभेद जावन, दक्षिण प्रांतांतल्या कॅथलीक लोकांनी स्पेनआड सत्तेक तेंको दिलो. पूण उत्तरेकडच्या सात प्रांतांतल्या लोकांनी स्पेनआड झूज चालूच दवरलें. दोन वसाउपरांत ह्या लोकांनी स्वातंत्र जाहीर करून नेदर्लंड्स संयुक्त राज्याची घोशणा केली. ह्या स्वातंत्र्यझुजाचो विल्यम द सायलँट हो मुखेली आशिल्लो. जुलय १५८४त विल्यम हाची हत्या जाली. पूण डच लोकांनी यान व्हान आॅल्डेन बार्नेव्हल्ट आनी विल्यमाचो चलो माॅरिस हांच्या फुडारापणान स्पेनाआड झूज चालूच दवरलें. मुखार १६४८त नेदलड्स आनी स्पेन हांचेमदीं वेस्टफेलिया ही कबलात जावत तशेंच नेदलडसच्या स्वातंत्र्याक आंतरराश्ट्रीय मान्यताय मेळून डच प्रजासत्ताकाची स्थापणूक जाली. हाडेपयली १५७९त जाल्ले कबलाताक लागून दक्षिणेक
