ʔबर्फाळ न्हंयो दिसनात. हाचे उरफाटें, उत्तरेकडची देंवती सरळ बसकणेन आसा. हाका लागून हांगा ३,५०० ते ५,००० मी. उंचायेर खुंबू, लांगटांन सारक्यो बर्फाळ न्हंयो तयार जाता. तांची लांबाय २० ते २५ किमी. इतली आसता.
शिंयाळ्यांत हिमालयाचीं तेमकां बर्फान गच्च भरिल्ली आसतात. गिमांत हो बर्फ उदेंतेकडेन २८०० मी. आनी अस्तंतेकडेन २,००० मी. मेरेन सकयल देंवता.
वनस्पत आनी मोनजात : तराईच्या उत्तर वाठारांत ८०० किमी. च्या लांब पट्ट्यांत मोसमी झाडां-झुडपांचीं रानां आसात. तातूंत साल, शिंशें, खैर आनी बर्च (भूर्ज) ही रूखावळ दिसता. शिवालिक आनी महाभारत दोंगराच्या १,५०० ते ३,००० मी. उंचायेर चीड, देवदार, ओक, लांब ऱ्हॅडोडँड्राॅन, पाॅप्लर, आक्रोड आनी लार्च ही रूखावळ दिश्टी पडटा. हिमालय पर्वताचे मुखेल रांकेंत सुमार ३,९०० मी. उंचायेवयल्या आशिकुशीच्या वाठारांनी जायतीं रानां आसात. तातूंत स्प्रूस, फर, सायप्रस, जूनिपर, बर्च सारकिले रूख व्हड प्रमाणांत दिसतात. ते परस उंचायेर आल्प्स जातीची वनस्पत विंगड विंगड रंगीत फुलझाडां आनी मोटवे जातीची ऱ्हॅडोडँड्राॅन रूखावळ दिश्टी पडटा. ४,००० ते ४,५००० मी. उंचायेर पूण बर्फाच्या शिमेखाला तणाचीं मैदानां आसात. उत्तर दिशेवटेन पातळिल्ल्या रानांनी मुळसाकडल्यान भागांत दायसाणीन झाडां झुडपां पातळिल्लीं आसतात. तांचे वाडीचो वेग जबरदस्त आसता. देखून तीं कापून काडटात. सद्या दक्षिणेकडेन तराईच्या जंगलाची भूंय हेर पिकावळीच्या उत्पादनापासत वापरतात. मध्य नेपाळांतूय जंगलाचो वाठार पिकावळी सकयल हाडला. अशे परिस्थितीक लागून रानां नश्ट जाल्यांत. ताचो परिणाम म्हणून जमनीचो कस वचप, हुंवार ह्यो गजाली वाडीक लागल्यात.
तराई रानांत वाघ, बिबटो, रानांतले बैल, म्हस, रेडो, हत्ती, चितळ, हरण आनी माकड हा मोनजात दिसता. चितवन वाठारांतल्या राप्ती देगणांत एका शिंगाच गेंडे विंगड विंगड जातींचे सोरोप मोटेल विंचू आनी न्हंयांनी मानगीं दिसतात. मध्य नेपाळांतल्या दोंगराळ वाठारांत रानां नश्ट जाल्यान मोनजातींचो आंकडो उणो जाला. तरीय ह्या भागांत बिबटे, अस्वल आनी भोंकपी हरण (मंटजॅक) हे प्राणी दिसतात. हिमालयाच्या उंचेल्या भागांत आल्पायन प्रकाराच्या वाठारांत कस्तूरीमृग, ताहर नांवाचो रानबोकडो (हाका खाड आसना), गोराल जातीचें हरण, रानबोकड्यो, लांडगे, बर्फातले बिबटे हा मोनजात आस्पावता. न्हंयांनी 'महासीर' नांवाचें नुस्तें मेळटा. 'येती' नांवाच्या हीम मानवाचीं पावलां जायत्या जाणांनी पळयिल्ल्याचे उल्लेख मेळटात. पूण ते विशीं ठोस पुरावो मेळूंक ना.
इतिहास: नेपाळ हें उतर तिबेट भाशेंतल्यानआयलां. तिबेटींत ने म्हळ्यार घर आनी पाल म्हळ्यार लोकर. लाकरीच्या चड उत्पादनाक लागून वयलें नांव ह्या देशाक पडलें आसुंये अशी समजूत आसा. दुसरे दंतकथेप्रमाण, 'ने' नावांचो एक रूषी विष्णूमती वा गाघमती हे न्हंयेच्या संगमाचेर बसून तप करतालो. ताचे पुण्यायेव पावन जाल्ली भूंय म्हळ्यार वेपाळ अशें म्हण्टात.
एके पुराणकथेप्रमाण नेपाळ आनी काश्मीर हे उदकान भरिल्ले वाठार आसले. कश्यप मुनीन स्वबळार काश्मिरांतल्यान उदक फोडून भायर काडलें. ताका लागून वसती करपाखाततीर सुवात जाली. ही दंतकथा नेपाळांतूय तशीच घोळटा.
नेपाळी इतिहासाचें एक आगळें खाशेलपण म्हळ्यार तांची आजवेर उपलब्ध आशिल्ली राजवंशावली. हे 'राजवंशालींत' नेपाळी राजा आनी राजघराण्याच्यो नोंदी क्रिस्ताआदीं ४१५९ वर्सा सावन नोंदिल्ल्यो मेळटात. संवसारांतल्या खंयच्याय देश वा वाठाराक इतलो पुर्विल्लो लिखीत इतिहास उपलब्ध आशिल्ल्याचें दुसरें उदाहरण ना.
डाॅ. बुल्हर सयत अस्तंतेचे चडशे जाणकार आनी इतिहासकार राजवंशीवलींत आयिल्ल्या नोंदीविशी दुबाव परगटायतात. तांच्या मतान ह्यो नोंदी क्रिस्ताआदीं ६०० ते ७०० वर्सा पयलींच्यो आसपाक जाय. नेपाळची राजवंशावली लांबलचक कागदाचेर बरोवन वेडोवन दवरल्या. तातंत आयिल्ली म्हायती असी- यदूवंशीय गोरवां-राखण्यांनी हांगा पयली वसती केली. गोरवां राखणयाक गोरक्षे ह्या अर्थान गोरखे वा गुरखे म्हण्टात. यदू वा गोपालवंशीय ८ क्षेत्रपांनी (राजा) ५२२ वर्सा राज्य केलें. तांची नांवां आनी शासन काळ फुडले प्रमाण आसात. - १) भुक्त मानगत गुप्त-८८, २) जयगुप्त-७२, ३) परमगुप्त-८०, ४) हर्षगुप्त-९८, ५) भीमगुप्त-३८, ६)मणिगुप्त-३७, ७) विष्णूगुप्त-४२, ८० यक्षगुप्त - ७२.
यक्षगुप्ताच्या मपणाउपरांत भारतांतल्या अहिर वंशियांनी हांगा ताबो मेळयलो. तांचे क्षेत्रप (राजा) अशे - १) वरसिंह २) जयमतिसिंह आनी ३० भुवनसिंह. तिगांचो वट्ट शासनकाळ २०० वर्सां चललो. तांचेफाटल्यान किरात वंशियांनी हो वाठार जिखलो. ह्या वंशांतले पयले स क्षेत्रप अशे ː १) यालंबर २) पवि ३) स्कंदर ४) क्लंब ५) हत्ती आनी ६) हुमति.
सातवो क्षेत्रप जितदास्ति हो महाभारत झुजांत पांडवांवटेन झुजतना सोंपलो. राजवंशावली प्रमाण जितदास्तिचें मरण आनी महाभारत झूज क्रिस्ताआदीं ३१३८ वर्सां जाल्लें. किरातवंशाचे हेर जावन गेल्ले क्षेत्रप अशे ː ८) गलि (जितदास्तिचो पूत) ९) पुष्क १०) सुवर्मा ११) पर्व १२) थुंक १३) स्वानंद आनी १४) स्तुंक. स्तुंकाचे राजवटींत सम्राट अशोक नेपाळांत आयिल्ल्याचो उल्लेख 'राजवंशावलींत' आसा. ही नोंद अशोकाच्या काळाकडेन जुळना देखून ती प्रक्षिप्त अशें भारतीय इतिहासकार मानतात. उपरांत वंशावली अशी ː १५) ग्रिध्रि वा गिध्रि १६) नाने १७) लुक १८) थोर १९) थोको २०) वर्मा २१) गूज २२) पुष्कर २३) केशु २४) स्नूश २५) सम्मु २६) गुणन २७) किंबू २८) पातुंक २९) गस्ती. वयल्या २९ क्षेत्रपांनी क्रिस्ताआदीं ३४३७ ते २३१९ अशें वट्ट १११८ वर्सा राज्य केलें.
किरातवंशीय गस्ती हाका हारोवन सोमवंशीय क्षेत्रपांनी ह्या प्रांताचेर आपलें शासन चलयलें. तांचो वट्ट शासनकाळ ६०७ वर्सा आसलो. ह्या वंशांतले कांय राजा अशे- १) निमिष २) मानाक्ष ३) काकवर्मन. ह्या वंशांतल्या पशुप्रेक्ष देव हाणें क्रिस्ताआदीं १८६७ वर्सां पाशुपतेश्र्वराच्या देवळाक नवे रूप दिलें. (काळ क्रिस्ताआदीं २३१९ ते १७१२ वर्सा).
सुर्य वंशीय राजांनी बामेश्वर आपलें राजपाटण करतकूच ह्या वंशाच्या ३१ राजांनी क्रिस्ताआदीं १७१२ ते १०० वर्सां मेरेन वट्ट १६१२ वर्सां राज्य केलें. ताचीं नांवां आनी शासनकाळ असोː १) भूमिवर्मन-६७, २) चंद्रवर्मन-८२, ४) वर्षवर्मन-६१, ५) सर्ववर्मन-७८, ६) पृथ्वीसवमन ७६, ७) ज्येष्ठ वर्मन-७५, ८) हरिवर्मन-७६, ९) कुबेरवर्मा- ८८, १०) सिद्धीवर्मन, ११)
