कोंकणी विश्वकोश : २ नाटय वेवसायाक ऑपून घेतिल्लद्यान खाजगी मैफिली सोडल्यार हेर व्हड मैफिलींकडेन ताणे चडशे लक्ष दिलेंना. पूण शास्त्रीय आनी सुगम हे दोनूय प्रकार तो गायतालो. ‘शारदा' नाटकांतले कोदंड ह्यो भूमिका खूब गाजल्यात. ह्या भुमिकांचीं पदां त्या त्या वेळार ताणे खूब रंगयलीं. श्रीपादरावाक बालगंधर्व भांगरापदक फावो जाल्ले. ‘रंगबोधेच्छू आनी ‘गंधर्व मंडळी' ह्या दोनूय नाटक मंडळींचीं नाटकां संगीतप्रधान आशिल्लीं. श्रीपादराव ह्या नाटक मंडळींचो हिरो आशिल्लो. पडटकूच बालगंधर्वान भजनाचे दौरे काडले. ह्या दोन्यांनीय नेवरेकारान वांटो घेवन बालगंधर्व नेवरेकर जुगलबंदीचो आस्वाद आयकुप्यांक दिलो. पिरायेच्या साठ वसांच्या अदमासाक, १९७२ वसर्ग गॉय, कला अकादमीन सुरू केल्लया संगीत म्हाविद्यालयांत सुगम संगिताचो शिक्षक म्हणून ताची नेमणूक जाली. सुमार तीन वस हें काम करून तो मुंबय गेलो. ताका पिरायेच्या ६५ व्या वसर्ग मरण आयले. गोवा हिंदू असोसिएशनच्या खुबश्या नाटकांनीय ताणें मुखेल भुमिका केल्लयो. - माधव पंडित नेवार : नेपाळांतली खूब पोरणी परंपरा आशिल्ली एक जमात. काडमांडूच्या दोंगरांनी ह्या लोकांची चड वसती आसा. तशेंच पाटण, भटगांव, कीर्तीपूर ह्या शारांनीय नेवार लोकांचो राबितो आसा. शेतकाम आनी हेर वेवसायांनिमतान हे लोक हेर सुवातांनी पातळ्ळ्यात. तरी ५०टक्के नेवार काठमांडूंत रावतात. नेवार लोक हिमालयाचे उत्तरेसावन नेपाळांत आयले आसू येत अशें सादारणपणान मत आसा. तेच भाशेन मलबारच्या नायरांकडेन नेवार लोकांचे खुबशें सारकेपण आशिल्लयान, ते दक्षिण हिंदूस्तानांतल्यान हांगा आयल्यात आसू येत अशेंय एक मत आसा. ह्या लोकांचे वास्तव्य नेपाळांत इ. स. प. सुमार सव्या शेंकडयासावन आसा अशें अभ्यासकांचे मत 3मासI. नेवार ह्या शब्दाचे व्युपत्तीविशीं खास म्हायती मेळना. ह्या प्रदेशांत तिबेटी भाशेंत लोकरीक पाल म्हण्टात. ह्या मूळ शब्दांत 'ने' हें व्यंजन सुर्वेक येवन नेपाल हो शब्द तयार जालो आसू येता अशें म्हण्टात आनी ह्याच उतरा वयल्यान नेवार हें उतर आयलें अशे कांय तज्ञांचे मत आसा. नेवार लोकांमदी शिवमार्गी म्हळ्यार हिंदू आनी बुद्धमार्गी म्हळ्यार बौद्ध अशे दोन मुखेल भेद आसून, तातूंत आनीक जाती-उपजाती आसात. शिवमार्गी नेवारांच्या ब्राह्मण पुरयत वर्गाक देवभजू ब्राह्मण, लाखे आनी बुद्धमार्गी नेवारांच्या पुरयत वर्गाक वज्राचार्य, बाँडा वा बरे अशें म्हण्टात. देवभजू ब्राह्मणांक उपाध्या, राजोपाध्या, देवब्रह्म आनी गुरुबजे अशोय पदव्यो आसात. ब्राह्मणाउपरांत छथरिया श्रेष्ठ, पंचथरिया श्रेष्ठ आनी माली, चित्रकार, छीप, मनंधर, को, डूयीय, बलमी, संग, भा, कसाई, कुस्ले वा जोगी, पोरे, कुछू, च्यामे, हर हुरु ह्यो जाती येतात. हातुंतूय (48.3 नेवार ख्ब पोटभेद आसात, घर बांदतना नेवारी लोक खूब तरांचे विधी करतात. तांचीं घरां तीन-चार मजली आसून ती विटो आनी नळे हांचीं आसतात. ती चवकोनी आसतात. दरेका मजल्याचे खास उपेग आसतात. तळमजल्यार दुकान, गोठो आनी कोठयेची कूड आसता. दुसच्या मजल्यार कांय कुडी आसतात. दरेका घराच्या दाराचेर गणेशमूर्त आसता. * चडशे नेवार लोक नेवारी भास उलयतात. हे भाशेचेर संस्कृत भाशेचो प्रभाव आसा. तशेंच हे भाशेची स्वतंत्र लिपी आसुनूय, देवनागरी लिपीचो उपेग करतात. कांय नेवार लोक नेवारी आनी नेपाळी अशो दोनूय भासो उलयतात. नेवार दादले कुडतो आनी विजार जाल्यार बायलो साडी आनी लांब हातांचो ब्लावज घालून शाल वा ओडणी घेतात. श्राद्ध सारकेल्या धर्मीक सुवाळ्याक मात नेवार दादले पुडवें न्हेसतात. हालीं शिक्षणाक लागून तांच्या भेसांत खुबूच बदल जायत चलला. ज्यापू हे पोटजातीतल्यो बायली काळ्या रंगाची अशीर साडी न्हेसतात. पयलींच्या काळांत नेवार बायलो, नायर बायलांभशेन माथ्यार जटेभाशेन केंस बांदताल्यो पूण हालीं त्यो आंबाडो, दोन विणयो वा एक विणी घालतात. नेवार बायलांक अलंकारांची खूब आवड आसता. त्यो नाकांत सोडून कपलाचेर कानांत, हातांत तरातरांच्यो वस्ती घालतात. आंगार पाडून घेवपाची चाल ज्यापू हे पोटजातींत आसा. नेवार लोकांमदीमाँगोलॉयड आनी भूमध्यसामुद्रिक (मॅडिटॅरेनियन) ह्या दोनूय वंशांचीं शारिरीक खाशेलेपणां आसात. शीत, भाजयो, मास, नुस्तें हो तांचो नित्याचो आहार. तांदळाचो सोरो नेवरांत प्रसिद्ध आसा. बुद्धमार्गी नेवार आदीबुद्धाक भजतात. ताका ते स्वयंभू म्हण्टात आनी ज्वालेच्या रुपांत ताची पुजा करतात. तशेच अमिताभ, पद्मपाणी, शाक्यसिंह आनी मंजुश्री हांचेवांगडा ते ब्रह्मा, विष्णु आनी महेश हांकांय कृष्ण, गणेश, आकाशभैरव, कालभैरव, बाघभैरव, सरस्वती, लक्ष्मी, दोन वेगळे धर्म आसले तरीय ते एकमेकांच्या धर्मात इतले एकठांय आयल्यात, त्या त्या धर्माच्या पुजास्थानांत दोनूय धर्माची उपासना जाता. नेवार लोक कुमारी म्हणून एके चलयेची पुजा करतात. वसणुकेंतले जे चलयेच्या आंगार कसलोच दाग वा माव ना अशे चलयेक वेंचून, कालीचे रूप म्हणून तिची पुजा करतात. तशीच सबंद राज्याची एक कुमारी आसता. तिका राजकुमारी म्हण्टात. राजा तिचेकडल्यान राज्य करपाचो आदेश घेता. कुमारी पिरायेंत येवपाच्या सुमाराक वा तिका कसलीय कोण लग्न जायना कारण तिचो घोव बेगीन मरता अशी समजूत आसा. मत्स्येंद्रनाथाक हे लोक चड मानतात. नेवार लोकांमदी जायते धर्मीक विधी आसून ते चडशे बायलांखातीरूच
