प्रशिक्षण दितालें. १६२२ त इराणी आखातांतले ऒर्मुझ बंदर मरीनान ताब्यांत घेवन चांचेगिरीक बरोच आळो घालो. १६६४ त इंडीयन मरीनाक शिवाजीच्या आरमारकडेन झूजचें पडलें. ५ जानेवारी १६६४ त शिवाजीचे सुरतेंतले घुरयेंत मरीनान नाळी घालून कारखान्याची राखण केली.
१६८३ त सुरत सोडून इंडीयन मरीन मुंबय शारांत हालयलें आनी ताका ‘ बॉंबे मरीन ’ हें नवें नांव दिलें. १६८६ ते १७३६ मेरेन मराठा आरमार आनी बॉंबे मरीन हांचे मदीं अस्तंत दर्यादेगेर शेक गाजोवपाखातीर दर्यावर्दी लडायो चालूच आशिल्ल्यो. १८ व्या शतमानांत येवरोपांत ब्रिटीश, फ्रेंच हांचे मदीं झुजां चालू आशिल्लीं. ताका लागून बॉंबे मरीनची नेटान उदरगत जाली. १७३५ त मुंबयंत सधा आशिल्ले नावीक गोदीची बांदावळ पुराय जावन थंय तारावां बांदपाक सुरवात जाली. १७५० त सुकी गोदी तयार जाली.
१७६१ त बॉंबे मरीनाक नावीक गणभेस दिलो. तातूंतले अधिकारी ब्रिटीश आसताले. नौसैनिकां मदले ७५ टक्के सैनीक कोंकणांतले आसताले. मराठयांच्या आरमाराचो नाश करतकच बॉंबे मरीनान हैदर अलीचीं बंदरां जिखलीं. १९व्या शतमानाचे सुरवातेक जावा, सुमात्रा हांचेर घुरयो घालपाक मरीनाक येस आयलें. १७९८ त मुंबयंत मरीन मंडल स्थापन केलें. १८२९ त बॉंबे मरीनांत ‘ मरीन कोर ‘ अशें नांव दिलें. ल्हव ल्हव मुंबय बंदरांत तारवां बांदावळीक नेट आयलो. १८३० त मरीन कोर हें नांव बदलून ‘ इंडियन नेव्ही ‘ हें नांव दिलें.
२० मार्च १८३० ह्या दिसा मुंबय गोदीत बांदिल्लें आनी वाफेचेर चलपी तारूं दर्यांत सोडलें. वाफेची तारवां वाडूंक लागलीं. झुजारी तारवांचो टन भार वाडलो. १८४५ त मुंबय लागसार ‘ बुचर ‘ जुंव्याचेर नाविक तोफखानो शाळा सुरू जाली. १८५७ च्या उठावांत इंडियन नेव्हीचें विघटन जावन मुंबय आनी कलकत्ता मरीन अशीं दोन बिनझुजारी नौकादळां संघटीत जालीं. १८९० त मुंबयंत एक पाणतीर गोदी बांदली. १८९२ त इंडियन मरीन हें नांव वचून ‘ शाही हिंदी मरीन ‘ हें नांव पडलें. १८९६ ते १९०४ ह्या काळांत उदेंत आफ्रिकेंत आनी बोर झुजांत ह्या मरीनान झुजारी कामां केलीं. पयल्या म्हाझुजांत मरीनाच्या बीन झुजारी हत्यारी झुजांत रूपांतर जालें. १९२८ त केंद्रीय विधानसभेंत हिंदी नौसेना-शिस्त कायदो विचाराखातीर आयलो.८ सप्टेंबर १९३४ ह्या दिसा मुंबय शारांत हिंदी नौसेना कायदेशीरपणान प्रस्थापीत जाली.
१९३४ त येवरोपीय म्हाझुजाची सुलूस लागली. नौसेनेचे वाडीक आनी आर्विल्लेकरणाकगती मेळ्ळी. अडमिरल सर हबर्ट फिट्सहबर्ट हो नौसेनापयी जालो. राखीव आनी आपवावुरपी दळां उबारलीं. उमेदवाराखातीर नाविक प्रशिक्षणाची तजवीज केली. दुस-या म्हाझुजांत हिंदी नौसेनेच्यो पाठाण, पार्वती आनी सिंधू ह्या तीन झूज नौकांनी काम केलें.१९४१ त मुंबय सावन मुखेल नौसेना कचेरी दिल्लीक हालयली. हिंदूस्थानाची फाळणी १५ ऑगस्ट १९४७ त जाली. चार नाविक प्रशिक्षण संस्था पाकिस्तानाकडेन उरिल्ल्यो. देखून भारतीय नौसेनेक कठीण परिस्थतीक तोंड दिवचें पडलें. कोमोडर नॉट भारतीय नौसेनेचें चीफ ऑफ स्टाफ आशिल्लो. ताणें हे कठीण परिस्थतीचेर जैत मेळोवन नौसेनेची प्रगती फुडें व्हेली. स्वतंत्र भारताच्यो घटना आनी नौसेना कायधाप्रमाण भारतीय नौसेनेक संरक्षण सेनेंत सुवात मेळ्ळी. भारतीय नौसेनेक फुडलीं कामां करचीं पडटात. भारताच्यो शिमो राखप, वेपारी येरादारीची राखण करप, दर्यांतलें सर्वेक्षण करप, नाविक तळ बांदप, दर्या वाठारांत पाळात दवरप, भारताच्या सार्वभौमत्वाखातीर दर्या वाठाराची राखण करप, लस्करी कारवायांनी हेर सेनादळांक पालव दिवप, अधिकारी आनी हेर सैनिकांक प्रशिक्षण दिवप आनी वेपारी नौदालाकडेन सर्पक सादप. २७ मे १९५१ ह्या दिसा तेन्नच्या राश्ट्रपतीन नौसेनेक राशट्रपती ध्वज भेटयलो. ल्हव ल्हव नौसेनेचें बळगें वाडूंक लागलें. २२ एप्रिल १९५८ ह्या दिसा व्हायस् अडमिरल स्टीव्हन कार्लील हांचे कडल्यान अडमिरल रामदास कटारी हाणें नौसेना अध्यक्ष पद घेतलें. कटारी हे पयले भारतीय नौसेना अध्यक्ष. भारतीय नौसेनेची मुखेल कचेरी दिल्ली शारांत आसा. १९५८-६२ भारतीय नौसेनेची रचणूक अशी आसा.
Chart
राशट्रीय संरक्षण नितीक अनुसरून, संरक्षण मंत्री सेनाअध्यक्षावरवी नौसेनेचीं कामां करता. नौसेनाध्यक्षाचे मदतीक कर्मचारी आसतात. तांची कामां अशीं –
उपनौसेनाध्यक्ष – हो व्हायस अडमिरलच्या हिद्दयाचो नाविक आसता. झुजानिती आनी कारवायांची येवजण आंखप, शास्त्रास्त्रां, गुप्त खबरां संकलन, संदेश दळणवळण ह्यो गजाली तांच्या अधिकारांत येतात.
प्रतिनियुक्त नौसेनाध्यक्ष – नाविक वायुदळ, पाणबुडयो आनी ताचेविशींच्यो येवजण्यो, पाणबुडयां विरोधी झूजतंत्र आनी हेर कामां ताच्या अधिकारांत येतात. हाचो हुद्दो व्हायस अडमिरलाचो आसा.
कार्मिक मुखेली – हो रियर अडमिरल आसता. सैनीक भरती प्रशिक्षण, वैजकी सेवा, न्यायवेव्हार, शिस्त आनी सैनीक कल्याण आनी हेर विशय हाच्या विभागांत येतात.
सांग्रामिकी मुखेली – हो रियर अडमिरल आसता. स्थापत्य आनी वास्तूरचना, पगार, शास्त्रास्त्रां आनी रसद तपासपाचें काम आनी हेर विशय हाचे कक्षेंत येतात.
साधनसामुग्री मुखेली – हो व्हायस अडमिरल आसता. झूनौका, नाविक तळ, गोदी हांची शिल्प स्थापत्य-रचना शस्त्रास्त्रदुरूस्ती ही कामां हाच्या अधिकारांत येतात.
