जमातींच्या लोकांच्या जमनी हातासपाखातीर ते दर्याचेर हल्ले करताले. वेपार, नुस्तेंमारी आनी दर्यातली लटूमार हांचेखातीर त्या व्हडयांचो उपेग जातालो. दर्यातल्या बळाग्याचेर आदारिल्ली पयली नौसेन ‘अथॅन्स’ शारांत स्थापन जाली. इ. स. प. पांचव्या शतमानांत ‘थिमिस्टीडीज’ हाणें परकी आक्रमणाचो धोको टाळपाखातीर झूज नौकांक ‘ट्रायरेमीस’ आशें म्हण्टाले. बाराव्या शतमानांत तुर्कानी बायझंटीन साम्राज्यांत गोंदळ घालो आनी ताका लागून बायझंटीन नौदल नानपयत जालें. मध्ययुगीन इटलींतल्या वेगवेगळ्या राज्यकर्त्यांनी आपआपलीं नौकादळां उबारिल्लीं. इ. स. प. चवथ्या शतमानासावन उतर आफ्रिकेंतल्यान येवपी धान्याची आयात करपाखातीर कार्थेज बंदराचो उपेग जातालो. जेन्ना कार्थेजान इटलीच्या दर्यादेगेर घुरयो घालपाक सुरवात केली, तेन्ना रोमी लोकांनी आपले पुराय शक्तीवरवीं कार्थेजीयन तारवांचे धर्तेर व्हडल्यो झूज नौक बांदल्यो. रोमी साम्राज्याचो अस्त जातकूच नौदलाकडेन पुराय दुर्लक्ष जालें. फुडें सातव्या शतमानांत मुसलमानी सत्ता उदेतकच धोको निर्माण जालो आनी देखून नौसेनेकडेन परत लक्ष केंद्रीत केलें. ह्या शतमानासावन येवरोपांत संस्कृतिक नदरेन एक नवें पर्व सुरू जालें. ताका तुर्कांचें आक्रमण कारण थरलें. धर्मीक झुजां आनी हेर राजकीय घडामोडी नेटान जावंक लागल्यो. आफ्रिका, आशिया आनी लॅटीन अमेरिका ह्या खंडांतल्या वसणुकांचेर धाडी घालून थंयचे लुटमारीचो उपेग येवरोपांतल्या झुजाखातीर जावपाक लागलो.
पुर्तुगाल, स्पेन, इंग्लंड हीं राश्ट्रां एकामेकांकडेन झगडूंक लागली. तुर्काचेर लेपण्टोच्या दर्यातले लडायेत हार पडली. इतले मजगतीं, नाळो आयल्यो आनी पारंपारीक नावीक झूज तंत्रांत क्रांतिकारी बदल जाले. ह्या काळांतली ‘गॅली’ झूजनौका सुमार १५० फूट लांब आसताली. तुर्कांनी गॅलीऒट नांवची ल्हान, वेगवान झूज नौक प्रचारांत हाडली. झामोरीन आनी मराठयांचीं तारवां हेच तरांचीं आशिल्ली. वॅनिसी लोकांनी गॅलीआस नांवाची शिडां-व्हलीं आशिल्लीं व्हड तारावां तयार केलीं. तातूत सुमार ७० नाळी आसताल्यो आनी हिचो सैनिकांक मारपाक उपेग करताले.
स्पेन, इंग्लंड आनी पुर्तुगाल हांची स्वतंत्र नाविक कार्यालयां आशिल्लीं. कोरीयांय सोळाव्या शतमानाचे अखेरेक चोल्ल राजाचो नौसेनापती यी सुंग हाणें लोखणाचें कवच आशिल्लयो नौक पयलेच खेपे बांदल्यो. पंदराव्या शतमानाचे सुरवेक चीनाचो जंग हे हाणें नौसेना बळगें, दर्यातलो वेपार आनी नाविक तळ ह्यो गजाली पयलेच खेपे चालीक लायल्यो. शास्त्रीय गिन्यान आनी अभियांत्रीकी तंत्र वापरून तारवांची बांदावळ करपाची बुन्याद फ्रांसाचो झां बातिस्त कॉलबॅर(१६६१-८३) हाणें घाली. सॅम्युअल पेपीस हाणें ब्रिटीश नौसेनेची नवी संघटना उबी केली. ब्रिटीश आनी फ्रेंच हांचे मदल्या नाविक संघर्शांत ब्रिटीश लोक दर्याचेर शेक गाजोवपांत येसस्वी थरले.
अठरावे शतमान हें अस्तंतेकडले नौसेनेचे नदरेन भंगरायुग अशें म्हण्टात. ह्या काळांत साठ ते सत्तर मीटर लांबायेच्यो आनी २,५०० टन भाराच्यो झूज नौका फुडें आयल्यो. हिदुस्थानांत मुंबय शारांत तारवां बांदपाचे कारखाने सुरू जाले. अठराव्या शतमानांत येवरोपांत नौसेना वेवसायिक जाल्यो. सरकारी केंद्रीय कार्यालयां स्थापन जालीं. नौसेनेखातीर भरती, प्रशिक्षण, नौका बांदावळ ह्या कामांची जापसालदारकी तांचेर पडली. वेपारी नौदल आनी नौसेना हांचे मदल्या संबंदांनी सुसुत्रपणां आयली. विज्ञानांतले उदरगतीचोय तातूंत वापर जालो. १८५० ते १९००
ह्या काळांत लागिल्ल्या तंत्रीक सोदाक लागून नाळी तिख्याचीं तारवां तांचो आकार आनी टनभार, तोफगुळे हाचें भितर सुदारणा जाल्यो. कोळसो, उदक आनी हेर पुरवणेखातीर जगभर नाविक तळ उबारपाची सर्त सुरू जाली. ब्रिटनांत, मुंबय, त्रिंकोमाली, सुएझ, एडन ह्या सुवातांचेर तळ स्थापले.
१९०० ते १९२५ ह्या काळांत रूसो-जपानी आनी पयले म्हाझुज जालें. नाविक बळगें वाडोवपाची सर्त हें ताचें कारण आशिल्लें. झूज नौकाचो आकार आनी तांची तांक वाडली. अंतज्वर्लन इंजिनां तारवांनी बसयली. दर्यांतल्या पणबुडयांचो नाश करपाखातीर उदकाच्या दाबावरवीं स्फोट जावपि बॉंब सोदून काडले. झूज नौकांचेर मार्कोनीची बिनतारी संदेशवाहक उपकरणां बसयलीं. ४ ऑगस्ट १९१४ ह्या दिसा ब्रिटीश शाही नौसेनेन झूज करपाचो आदेश बिनतारी यंत्रांवरवी दिलो. पयल्या म्हाझुजाउप्रांत ब्रिटन, जपान आनी अमेरिका हाणीं पॅसिफीक म्हासागराचेर शेक गाजोवपाक सुरवात केली. १९२१ संवसारीक नावीक बळांत संतुलां राखपा खातीर कबलात जाली. १९३७ वर्सा अखेर नावीक बळ वाडोवपाक सुरवात जाली. जपानाचीं कांय तारवां ६४,००० टन भाराचीं आशिल्लीं. जपान आनी अमेरिका हांच्या झूजनौकांचेर सुमार ८० झुजारी विमाना आशिल्लीं. पाणबुडयांचो टनभार ६,५०० टनां मेरेन आनी आंवाठ ४०,००० किमी. मेरेन वाडलो.
दुस-या म्हझुजांत नौसेनेचे नदरेन कांय म्हत्वाचे बदल जाले ते अशें : झूजनौकांक दुय्यम सुवात फावो जाली, आघात विमान वाहक तारवांनी पयली सुवात मेळयली आनी नावीक दळाचो वापर करपीं तें मुखेल साधन जालें. वेपारी नौदलाचें, पाणबूडयो आनी झूजनौकां वरवीं जावपी नुकसान भरून काडपाखातीर तारवांची बांदावळ बेगोबेग करप सक्तीचें थारलें, रडार आनी हेर इलेक्ट्रॉनीक उपकरणां हांची गरज उप्रासली, पाणबुडयांतल्या तंत्रांत उदरगत जाल्ल्यान पाणबुडीविरोधी झूज तंत्रांत सुदारणा करप गरजेचें जालें, अणुशक्तिचो वापर करपाच्यो नव्यो संदी मुखार आयल्यो. १९४५ उप्रांत विज्ञान आनी तंत्रगिन्यान हातूंतल्या नव्या सोदांक लागून नौसेनेंत बरीच प्रगती जाली.
भारतीय नौसेना – पंदराव्या शतमानाचे अखेरेक अस्तंती लोकांनी दर्या मार्गान वेपारी आक्रमणां केली. उपरांत ब्रिटीशांनी हिदुस्तानाचेर राज्य स्थापन केलें. पुर्विल्ल्या उत्खननांत मेळिल्ल्यो मुद्रा आनी आयदनांवयल्या चित्रांवयल्यान त्या काळंतलीं शिडांचीं तारावां कशीं आशिल्लीं हें कळटा. रामायणांतल्या त्या अयोध्याकांडांत न्हंयेंत झुजपी व्हडीं आनी सेना हांचो उल्लेख आयला. महाभारतांत लेगीत नौसेनेचो उल्लेख आसा. ऋगवेदांत व्हडयांचो उल्लेख आसात. पुराणांनी तशेंच जातक साहित्यांत व्हडीं, दर्यांतलो वेपार हांचीं वर्णनां आसात. अर्थशास्त्रांत दुस्मानांच्या व्हडयांचो नाश करपाचे उल्लेख आयल्यात. अकबराच्या आईन-ई-अकबरी ह्या ग्रंथांत मोगली नौसेनेची म्हायती आसा.
स्वतंत्र भारताचे आनी पाकिस्तानाचे नौसेनेचें मूळ, १६१३ त सुरतेक इस्ट इंडिया कंपनीन स्थापन केल्ल्या ‘ इंडियन मरीन ’ ह्या नौदलांत सांपडटा. अरबी दर्यांत चांचेगिरी चलताली. ताका तोंड दिचपाखातीर ५ सप्टेंबर ६२ त दिन शास्त्रास्त्रधारी वेपारी तारवां, ब्रिटीशांच्या सुरत वखारींत रूजू जालीं. हीच इंडियन मरीन ची सुरवात. खंबायताचें आखात, तापी आनी नर्मदा हांच्या मुखाकडल्या दर्या वाठारांची राखण हें काम मरीना कडेन आशिल्लें. सुरत, अहमदाबाद आनी खंबायताक नाविक
