कायदे केले. तातूंत विधवा बायलांक, अनाथ भुरग्यांक आनी जाण्टयांखातीर खास येवजणो आसल्यो. तशेंच आयात – निर्यातीचेर शासनान निर्बंध घालून थळाव्या लघुउदेगांक उत्तेजन दिल्लें. दुसिया म्हाझुजा वेळारूय न्यूझीलंडान दोस्त राष्ट्रांक आदार केल्लो. १९४५ त न्यूझीलॅंड एकवटीत राश्ट्र संघटनेचो वांगडी जालो. झुजाउपरांत जाल्ले वेंचणूकेंत राश्ट्रीय पक्षाक भोवमत मेळ्ळें. कोरियन झुजावेळार न्यूझीलॅंडाचे नौसेनेन आनी लश्करान संयुक्त राश्ट्रांच्या फौजांवांगडा झुजांत वांट घेतलो. दुस-या म्हाझुजाउपरांत न्यूझीलॅंडान आपले आंतरराश्ट्रीय संबंद वाडोवपाचेर भर दिल्लो. मजूर आनी राश्ट्रीय ह्या दोनूय पक्षांनी राश्ट्रीय धोरणांत उद्देगधंधांक उत्तेजन दिवन, तशेंच कल्याणकारी राज्य निर्माण करून, अर्थीक मळार उदरगत घडोवन हाडपाखातीर नव्योनव्यो येवजणो चालीक लायल्यो. १९७० उपरांत राश्ट्रीय वा आंतराश्ट्रीय धोरण थरयतना न्यूझीलॅंड सरकार स्वतंत्रपणान निर्णय घेवपाक लागलें. देखून न्यूझीलॅंड आनी ब्रिटनाचे संबंद इबाडत रावले. जाल्यार उदेधंदे वाडोचपाखातीर अमेरिकेन तांकां केल्लो आदार आनी मार्गदर्शनाक लागून तांचे भितल्ले संबंद बरे जायत गेले. सधा न्यूझीलॅंड संयुक्त संस्थानां, कॉमनवॅल्थ, ओ. ई. सी. डी., साऊथ पॅसिफिक फोरम आनी कोलम्बो प्लॅनाचो वांगडी आसा.
राज्यवेवस्था – न्यूझीलॅंडाची वसणूक सुर्वेकसावन एकेच मध्यवर्ती सत्तेच्या ताब्यांत नाशिल्ली. ऑक्लॅंड, वेलिंग्टन, नेल्सन, न्यूप्लिमथ, कॅंटरबरी आनी ओटागो अशो वेगवेगळ्यो स वसणुको आशिल्ल्यो. पूण १८५२ त दर एका प्रांताचेर विधिपरिशद आनी अधिक्षक नेमून संविधानात्मक पद्दत सुरू करून सगळ्या प्रांतांखातीर एकूच वसणूक कायदो लागू केलो. १८५६ त संसदीय राज्यपद्दती आनी मंत्रीमंडळ अस्तित्वांत आयलें. १८७६ त स प्रांतांतली मंडळां बरखास्त करून दोन सदनी संसद स्थापीत केली. ग्रेट ब्रिटनची राणी न्यूझीलॅंडाच्या शासनाखातीर गवर्नर जनरलाची पांच वर्साखातीर नियुक्ती करता. मंत्रीमंडळाच्या सल्ल्यान गवर्नर जनरल शासन चलयता. १९५१ त विधान परिशद (लेजिस्लेटिव काउंसिल) बरखास्त केल्ल्यान, सधा थंय हाऊस ऑफ रिप्रझॅंटेटिव्ह्ज ही एकसदनी संसद पदत आसा. ऑगस्ट १९८७ मेरेन संसदेंत वट्ट ९७ वागंडी आशिल्ले. तातूंतले चार माउरी आशिल्ले. ते माउरी लोकांनी वेंचून काडिल्ले माउरीच आसपाक जाय. १८ वर्सा पुराय जाल्ल्या दादल्या – बायलांक मत दिवपाचो हक्क आसा. खंयचेंय विधेयक पास जालेउपरांत तें राणयेचे मान्यतायेखातीर गव्हर्नर जनरलाकडेन धाडटात आनी उपरांतूच ताचें कायद्यांत रूपांतर जाता. लिखीत संविधान, एकसदनी संसदीय शासनपद्दती, मंत्रीमंडळात्मक कार्यकारिणी, उच्चतम अपील कोर्ट हीं न्यूझीलंड संविधानाचीं कांय खाशेलपणां आसात.
मजूर आनी राश्ट्रीय ह थंयचे मुखेल पक्ष. हालींच्या तेंपार न्यू डॅमॉक्रटिक, कम्युनिस्ट, सोशल क्रॅडीट लीग, सोशलीस्ट युनिटी हे पक्ष स्थापीत जाल्ले आसात. शासन वेवस्थीत चलचें म्हणून देशाचे २२ शासकीय विभाग केल्ले आसात. त्या तीन उपविभागांनी ८५ काउंटी, १८ जिल्हे, ११८ बॉरो आनी ३ शहरी जिल्ह्यांचो आस्पाव जाता. अपील कोर्ट हें देशांतलें सर्वोच्च न्यायालय. थंय उच्च न्यायालयूय आसा. देशांतले चडशे कायदे ब्रिटनांत चालिंत आशिल्ल्या कायधांचेर आदारीत आसात.
अर्थीक स्थिती – शेतवड आनी पशुपालन हे थंयचे मुखेल वेवसाय. देशांतले वट्ट भुयेंतली सुमार दोन – तृतियांश जमीन शेतवडी खातीर आनी गोरवांक चरोवंचेखातीर वापरतात. पिकाळ जमीन, शेतवडीक फावोशें समशीतोश्ण हवामान, संकरीत बीं आनी रसायनीक सा-याचो उपेग हांकां लागून शेतकी उत्पन्नांत खूब वाड जाल्ली आसा. लोकवस्तीसावन खूब पयस आशिल्ली जमीन आनी पडींग जमीन लागवडीखाला हाडपाक तेचपरी पिकांची राखण करपाक शेतकामत्यांक सरकाराचो खूब आदार मेळटा. शेत नांगरपाक आनी रोवपाखातीर, तशेंच डीडीटी चे फवारे वा हेर किटकनाशकांचे फवारे मारपाखातीर खाजगी कंपनी आसात. गंव, बार्ली, ओट, क्लोव्हर सीड हीं देशांतलीं मुखेल पिकां. मको, तग, कांदे, बटाट हीं हेर म्हत्वाचीं पिकां. कांय जुंव्यांचेर सफरचंदांचे व्हड मळे आसात. शेतवडीचेर आदारून आशिल्लो पशूपालन आनी मेंढरां पोसपाचो धंदो हो देशांतलो एक विकसीत धंदो. गोरवांक आनी मेंढरांक चरपाखातीर सरकारान (१९८६) १३,८३१,८३३ हॅक्टर जमीन राखून दवरल्या. बरी लोकर दिवपी मेंढरांच्यो नव्यो जाती तयार करचेखातीर सरकार खूब दुडू खर्च करता. लोकार उत्पादनांत न्यूझीलॅंडाचो संवसारांत तिसरो जाल्यार लोकारी निर्यात करपांत दुसरो क्रमांक लागता. पशूपालनासावन सहकारी तत्वांचेर दूदवेवसाय आनी मासाचो धंदो नेटान चलता. दुदासावन तयार जावपी लोणी, चीझ, प्रक्रिया केल्लें दूद आनी हेर जिनसांची निर्यात जाता. राश्ट्रीय उत्पन्नांत रानासावन मेळपी येणावळीचो वांटो म्हत्वाचो आसा. ऑक्लॅंड, वेलिंग्टन आनी चामर्झ बंदरां नुस्तेंमारी खातीर प्रसिध्द आसात. भांगर, बॅंटोनायट, चीनी माती, लोखण, सिलीका आनी चुन्याखडी हीं देशांत सांपडपी मुखेल खनीजां.
न्यूझीलॅंडाचे वेपारी संबंद मुखेलपणान राश्ट्रकुलांतल्या देशांकडेन आशिल्ले. पूण हालींसरा इंगलंड, ऑस्ट्रेलिया, अमेरीका, जपान आनी लॅटीन अमेरीकन देशांकडेन तांचे चड वेपारी संबंद आसात. निर्यात जावपी पदार्थांमदीं लोकर, लोणी, चीझ आनी मास हांचो ८०°/० वांटो आसात. देशाच्या वट्ट राश्ट्रीय उत्पन्नांत तांचो सुमार १४°/० वांटो आसात. हालीच्या तेंपार लाकूड, कागद, चामडें आनी चामड्याच्या वस्तूंचीय निर्यात जाता.
‘न्यूझीलॅंड डॉलर’ हें देशाचें अधिकृत चलन आसून, तें १०० सेंटांनी विभागलां. रिझर्व बॅंक ही देशांतली मध्यवर्ती बॅंक आसून, सरकाराक ती दुडवांसंबंदी वा चलनासंबदी मार्गदर्शन करता आनी हेर बॅंकांचेर देखरेख दवरता. नोटि छापपाचो अधिकार फक्त रिझर्व बॅंकेकूच आसात. वेपारी बॅंकांनी दोन ब्रिटीश, दोन ऑस्ट्रीलियी आनी एके जपानी बॅंकेचो आस्पाव जाता.
येरादारी आनी संचारण – न्यूझीलॅंड देश साबार जुंवे मेळून तयार जाला. जुंव्यांचेर साबार दोंगुल्लयो आनी पर्वत तशेंच खूब चडाव – उतार आशिल्लयान ती भूंय येरादारिखातीर अनुकूल ना. हाका लागून रेल्वे मार्गाची नी रस्त्यांची उबारणी खूब उसरां आनी सवकास जाली. पूण सध्या चड लोकवसती आशिल्लया जुंव्याचेर येरादारी मळार दोळे दिपकावपी उदरगत जाल्या. आज गांवगि-या वाठारांनी लेगीत डांबरी रस्त्यांचें जाळें पातळ्ळां. तेचप्रमाण रेल्वेमार्गांचें जाळें सबंद देशभर पातळ्ळां. देशांतलीं मुखेल केंद्रां बसींवरवीं जोडल्यांत आनी व्हड शारांनी
