वर्सुकी पावस १०७ सेंमी. आसता आनी शिंयाळ्यांत कांय कडेन हीम पडटा. राज्यांतलें सर्वसादारण वर्सुकी सरासरी तापमान सुमार ७.२° सॅ. आसता आनी न्यूयॉर्क शाराचें ११.७°सॅ.आसता. राज्यांतली ४३°/० भूंय रानातळा आसून हांगा विंगड-विंगड वनस्पीच्यो १५० जाती आसात. कॅटस्किल आनी टॅकॉनिक पर्वतांचेर स्प्रूस, व्हायट पाय, फर, मॅपल, बर्च आनी बीच हे रूख सांपडटात. मोनजातीचेय खूब प्रकार आसात. वायल्डटर्की, बिबटो वाग, ऊंच माजर, कोले, वुल्वरीन, एल्कह आनी साबर ही मोनजात हांगाच्या रानांनी दिश्टी पडटा. इंग्लिश स्पॅरो, कावळो, रॉबिन, कॅटबर्ड, ब्लू बर्ड, रेन, चंडोल हीं हांगाची म्हत्वाची सवणीं.
इतिहास आनी राज्यवेवस्था : युरिपी लिक पावचेपयली हांगा मागाशिल्ल्या इरोक्कायन इंडियनांच्यो पांच जमाती आशिल्लयो. १६१४ त फोर्ट नॅसॉक हॉलंडी लोकांचें वेपार केंद्र आशिल्लें. हांगाचे ताचें वसणुकेक ‘न्यू नॅदर्लंडस’ हें नांव आशिल्लें. १६६४ त इंग्लशांनी न्यू ॲमस्टरडॅम हातासलें. हे वसणुकेक ब्रिटीशांनी ड्यूक ऑफ यॉर्क वयल्यान ‘न्यूयॉर्क’ हें नांव दिलें. १६८९−१७६३ ह्या काळांत फ्रँचांनी आनी इंडियनांनी न्यूयॉर्क राज्याआड कितलीशीच झुजां उबारिल्ली. झुजां सोपेमेरेन न्यूयॉर्क ब्रिटीशांकडेन उरलें. न्यूयॉक राज्याचें स्वातंत्र्य जाहीर करून किग्स्टनाक राजधानी उबारिल्ली. जॉर्ज क्लिंटन हाका पयलो गव्हर्नर नेमलो. १७७७ राज्यघटना संमत जावन १७७८ त न्यूयॉर्काचो राज्यसंघात आस्पाव जालो. पयलो आनी दुस-या म्हाझुजांच्या काळांत डॅमॉक्रॅटिक पक्षाच्या अधक्षांनी आपआपलेपरीन प्रशासन चलयलें. सविधानावरवी राज्याच्या सिनेटांत ६० आनी प्रतिनीधी घरांत १५० वांगडी आसतात. ह्या वांगडयांची मुजत चार वर्सा खातीर आसता. देशाचे काँग्रेसीत, न्यूयॉर्काचे २ सिनेटर आनी ३९ प्रतिनिधीचो आस्पाव जाता.
अर्थी स्थिती – पिकाळ जमीन, बरें हवामान आनी यंत्राच्या उपेगाक लागून देशांत जाय आशिल्ली पिकावळ हांगा पिकून उरिल्लया शेतकी उत्पन्नाची निर्यात जाता. शेतांचो आंकडो आनी लागवड क्षेत्राप्रमाण उणी जायत आसा. तरीपूण शेती उत्पादनांचे प्रमाण सदांच चड आसता. ल्हान आंवाठांत चड पिकावळ काडपाचें तंत्र हांगा आपणायलां. मको, गंव, ओट आनी तण हीं राज्यांतली म्हत्वाचीं पिकां आसात. पशुपालनांतल्यानय उत्पन्न बरेंच मेळटा. ह्या राज्याचो सफरचदां, द्राक्षा, टार्ट, चॅरी ह्या फळाच्या उत्पादभितर पीच, नासपती, आलुबुखार, स्ट्रॉबॅरी, राझ्बॅरी, कोबी, कांदे, बटाट हांचेंय उत्पन्न ब-याच प्रमाणांत जाता.
राज्यांतली खनिजां विंगड- विंगड प्रकारांची आसात. एमरी, गार्नेट, सैंधव हीं खनिजां सगळ्यांत चड मेळटात. पॅट्रोलियम, सैमीक वायू, चूनखडी, ग्रॅनायट, बॅसाल्ट, शिंशें आनी जस्त हांचेंय उत्पादन ब-याच प्रमाणांत जाता. उदेगधंधाच्या मळार हें राज्य बरेंच फुडें आसा. यंत्रां, लुगट,रसायनां कितल्योशोच जाती, जमाती आनी वंश हांची भरसण आसा. अमेरिकी क्रांतीउपारांत थोडया तेंपाभितर राज्यांत शिक्षणाची उदरगत जावपाक लागली. तंत्रगिन्यान ते कलाकुसर अशा सगळ्या मळांवयलें शिक्षण हांगा घेवक मेळटा.
न्यूयॉर्क शार – हें नामनेचें शार, अमेरिकेच्या ईशान्य देगेर, न्यययॉर्क राज्यांत, हडसन न्हंयेमुखार आसा. हें शार खूब जुंवे एकठांय येवन तयार जाला. न्यूयॉर्क हें जगांतलें सगळ्यांत गिरेस्त शार अशें मानतात. तें म्हत्वाचें बंदर, उद्देगीक आनी वेपारी केंद्र, तशेंच न्यूयॉर्क हें अमेरिकेचें मुखेल येरादारी आनी संचारण केंद्रय आसा. – कों. वि. सं. मं.
न्हंय : सैमीक रितीन उत्पन्न जावन व्हड भूंयप्रदेशांतल्यान दोन देगांभितर व्हांवपी उदकाच्या लोटाक न्हंय अशें म्हण्टात. न्हंय रचणुकेचे नदरेन, एका खाशेल्या भूंयप्रदेशाचें उदक एकेकडेन हाडपी सगळ्या उदकाच्या प्रवाहांक लागून न्हंयप्रणाली जाता आनी त्या प्रदेशाक ते न्हंयेचें देगण म्हण्टात. न्हंयांच्या वा तांच्या फांटयांच्या एकमेकांक तेंकून आशिल्लया देगणांमदल्या उंचेल्या भागाक जलविभाजक म्हण्टात. एका व्हड देगणांत साबार ल्हान व्हड देगणां वा जलविभाजक आसतात. न्हंयप्रणालींत मुखेल न्हंय, तिका जोडिल्ले कांय फांटे आनी ताचें उगमप्रवाह हांचो आस्पाव जाता. ह्या सगळ्या ल्हान व्हड प्रवाहांची सुरवात त्या देगणांत पडपी पावसाक लागून जाता. खडप, मती वा वनस्पतीन भरिल्ले भूंयेचेर पडपी पावसाचें उदक वा हिमवृष्टी उपरांत बर्फ वितळिल्लया कारणान उदक जमनीवयल्यान व्हांवपाक लागता वा जमनीत जिरून जमनीपोंदच्यान व्हांवूक लागता. हातूंतले कांय उदक वनस्पत आनी मोनजात हांचेखातीर वापरतात आनी चडशा उदकाची वाफ जाता. बर्फ विरून जाल्लें उदक वा पावसाचें सुमार ३०°/० उदक न्हंयेच्या रूपान व्हांवता. न्हंयेचे उगमप्रवाह झ-यांतल्यान, दलदलींतल्यान, तळ्यांतल्यान वा देगणाच्या साप उंचेल्या भागांतल्यान ल्हानल्हान पाटांतल्यान वा व्हाळाच्या रूपान सुरू जातात. सुर्वेक ऊंच प्रदेशांतले जमनीचेर शिंवरून पडिल्लें पावसाचें उदक तशेंच पातळिल्लया स्वरूपांत सकयल येवपाक लागता. जमनीच्या उंचसकयल स्वरूपांक लागून आनी तिचे कांय सदळ आशिल्ले ल्हानल्हान कण खळयो तयार जातात. तेंच उदक मातशें सकयल आयले उपरांत ताका नेट येता आनी कांय तेपाउपरांत खोल मार्ग तयार करून तातूंतल्यान तें व्हांवूंक लागता. उपरांत हे मार्ग चड खोल जावन ताकां एक खाशेलो स्वरूप येता. असल्यो साबार ल्हानल्हान व्हाळ एकठांय येवन तांची न्हंय तयार जाता. न्हंयो निमणेकडेन दर्याक, तळ्याक वा प्रदेशांतल्या चड खोलायेच्या भागाक वचून मेळटात. कांय न्हंयो फकत पावसाळयांतूच व्हांवतात. थोडयो न्हंयो पावसाळ्या उपरांत लेगीत जमनीत जिरील्लया उदकाच्या आदारान व्हांवतात. कांय न्हंयो रेंवटांत जिरतात वा सुकून वतात. पूण चडशो न्हंयो वर्साचे बाराय म्हयने व्हांवत आसतात. भूंयप्रदेशाचें स्वरूप वयर-सकयल आसत जाल्यार न्हंयांचीं देगणां ल्हान आसतात. प्रदेश दोट्टी भूंयेचो आनी उण्या देंवत्यांचो आसत जाल्यार न्हंयांची देगणां व्हड आसतात. न्हंय जंय उगम पावता थंय न्हंयेचे देगण साप ल्हान आसता आनी उपरांत ते मुखार वाडत वता.
न्हंय हें एके खाशेले रितीन व्हांवपी उदकाक दिल्ले नांव. व्हाळ. पाट उपन्हंयो हीं उदकाच्या प्रवाहांच्या वाडटया आकारमानांक लागून मेळिल्लीं खाशेलीं नांवा. तशें पळयल्यार उपन्हंयो ह्यो मुखेल न्हंयांचेध्यो वा व्हडूय आसतात. सिंधू, ब्रह्मपुत्रा, शोण ह्या व्हड न्हयांक नद म्हण्टात. पूण ह्या सगल्या न्हंयाच्या प्रकारांक सादरणपणान न्हंय हेंच उतर वापरतात. ताचेंभितल्लो फरक दाखयतना मात तांच्या खाशेल्या नांवाचो उच्चार
