इतिहास – ऋग्वेदात पंजाबाचो उल्लेख सप्तसिंधू असो केला. सिंध आनी पंजाब मेळून हो प्रदेश जाल्लो. सप्तसिंधू म्हळ्यार सात न्हंयांचो वाठार. पंजाबांतल्यो झेलम, चिनाब, बिआस, रावी आनी सतलज ह्या पांच न्हंयांमदी सिंधू आनी सरस्वती ह्यो न्हंयो मेळ्ळ्यो म्हण्टकूच ह्या नांवांचें सार्थक जाता. हिंदू हो मूळचो शव्द सिंधूवयल्यानूच यला अशें म्हण्टालें. मुखार भारतीय जनतेन हेंच नांव आपणायलें.
आर्य लोक हांगा पावचे पयलीं पंजाब सांस्कृतिक नदरेन गिरेस्त आशिल्लो. हाडप्पा आनी तक्षशिला ही ह्या वाठारांतली दोन प्राचीन शारां आशिल्लीं. तांची संस्कृती ही नागर संस्कृती आशिल्ली. तांकां नगररचणूकेचें बरें गिन्यान आशिल्लें. ते लोक वेपारी आशिल्ले आनी ताचे इराक आनी इराण देशांकडेन वेपारी संबंद आशिल्ले. ताचे हे संस्कृतायेक सिंधुसंस्कृती अशें म्हण्टात. आर्यलोक भारतांत आयले उपरांत ताणी थळाव्या द्रवीड लोकांचो परभाव करून ताची नगर संस्कृतीच इबाडून उडयल्ली. ह्या थळाव्या द्रवीड लोकांक हारोवन तांकां आर्य लोकांनी आपले गुलाम करून घेतले. ते त्या गुलामांक ‘दासू’ वा ‘दस्यू’ अशें म्हण्टाले. मुखार ह्या दोनूय लोकांमदी भरसण जावन वैदिक संस्कृतीचो प्रसार जालो. सरस्वती न्हंयेसावन सिंधू मेरेनचो प्रदेश आर्याच्या शेकातळा आयलो. अनू, पुरू, यदू, अह्यू आनी तुर्वश हे आर्याचे पांच पंगड (पंचजन) ह्या प्रदेशांचेर सत्ता चलयताले. पंजाबांतलें कुरूक्षेत्र हें कौरव-पाडवांचे झुजामळ आशिल्लें.
अॅलेक्झांडरान भारताचेर घुरी घालचे पयलीं कितल्याशाच परक्या राजांनी भारताचेर घुरयो घाल्लो. इ. स. पयलीं ३२६ त ॲलेक्झांडर पंजाबांत आयलो आनी आंभी राज्याच्या आदारान सिंधुकांठावयल्या पुरू राजाचेर घुरी घालून ताका हारायलो. पूण पुरूच्या मरणाउपरांत कामय वर्सानी मौर्यसम्राटानी ग्रीसींकडल्यान सत्ता हातासली. सम्राट अशोकाच्या तेपार इ. स. पयली २७३-२३२ ह्या काळांत मौर्याच्या राज्यांत पंजाबाचो आस्पाव आशिल्लो.
बॅक्ट्रियेचो राजा मिलिंद हाणें सनपयली दुस-या शंकडयात पंजाबाचेर जैत मेळोवन तक्षशिला ही आपली राजधानी केली. मुखार शुंग, शक, कुषाण, हूण ह्या परकी घराण्यांनी गजाल म्हळ्यार पंजाबाचेर कांय तेप आपलो शेक गाजयलो. ह्या काळांतली म्हत्वाची गजाल म्हळयार ह्या सगळया वंशांच्या संस्कृतायांची भरसण जावन एक नवीच संस्कृताय ह्या तेपार निर्माण जाली.
इ. स. च्या १० व्या शेंकडया सावन पंजाबाचेर मुसलमानी घुरयो येवपाक सुरवात जाली . इ. स. ९८०त गझनीच्या सबुक्तिगीन हाणें पंजाबांचेर घुरी घाली. डॉ. पु. ग. सहस्त्रबुध्दे हाच्या मतान हे घुरयर उपरांत पंजाब हिंदू राजांच्या हातांतल्यान सासणाचें गेलें. १३५१त तिसरो फूरूझशाह तुघलक गादयेर येत सवन आधुनिक पंजाबाच्या इतिहासाक सुरवात जाली. इ. स. १३९८त तार्तार देशाच्यो तैमुर परत गेलेउपरांत सय्यद आनी लोदी ह्या घराण्यांनी दिल्लीसयत पंजाबाचेर राज्य केलें. इ. स. च्या १६ व्या शेंकडयाचे सुरवेक लोदी घराण्याचे राजवाटींत राजकीय नदरेन पंजाबाचे दोन वांटे जाले. एक मुलतानाकडचो प्रदेश आनी दुसरो लाहोराकडचो प्रदेश. समाजीक नदरेन एक हिंदू पंजाब आनी दुसरो मुसलमानी पंजाब. त्या वेळार हांगाचो मुसलमान समाज हो राज्यकर्त्याचो समाज आशिल्लो. १५२६त पयल्या पानिपताच्या झुजांत बाबर हाणें इब्राहीमाचेर हार घाली.
लोदी आनी बाबर हामचेमदी आपआपले सत्तेची स्थापणूक करची म्हणून सर्त लागिल्ली आसतना गुरू नानक हाणें हांगा शीख धर्माची स्थपणूक केली. सत्याचे आनी मोगाचे संदेश ताणें दिले. मुर्तीपुजेचो ताणें निशेध केलो. हिंदू आनी मुसलमान धर्मातल्यो उच्च देखी आपणाल्या शीख धर्मात एकठांय हाडल्यो. गुरू नानका उपरांत हांगा णव शीख गुरू जावन गेले. गुरू रामदास हाणें १५७७त अमृतसराक भागंरादेवूळ बांदलें. गुरू अर्जुन हाणें नानक आनी हेर गुरूची वचनां एकठांय करून ग्रंथसाहिब हो स्वतंत्र ग्रंथ रचलो.
सम्राट अकबराच्या तेंपार पंजाब प्रदेश मोगलांच्या शेकातळा आशिल्लो. अकबराचे आनी शीखांचे संबंद तशे बरे आशिल्ले. ताणें गुरू अर्जून हाणें रचिल्ल्या ग्रंथसाहिब ह्या ग्रंथाक भांगराच्यो ५१ मोहर इनाम दिल्ल्यो. अकबराच्या मरणाउपरांत मोगल बादशाह आनी शीखांचे संबंद इबाडत गेले. दक्षिणेक औरंगजेब मराठयांआड झुजामत घुस्पल्लो आसतना, पंजाबांत शिखांनी मोगल सतेआड खूब उठाव केले. गुरू हरगोविंद सिंग हाणें मोगलांआड झूज उबारून पंजाबांत राजकीय सतेची स्थापणूक केली. गुरू गोविदसिगं हाणें आपल्या सैन्याच्या आदारान मोगलांचो ह्या प्रदेशांतलो शेक उणो केलो. पूण १७१२त बहादूर शहा हाणें ताका कैद करून, ताचे हाल हाल करून ताका जिवेशीं मारलो. शीखांनी १७४८त खालसा दलाचें सघटन केलें. ह्या संघटनांक ‘मिसाल’ अशें म्हण्टाले. १७६८ ते १७९८ मेरेन पंजाबांत बारा मिसालांची सत्ता आशिल्ली. ह्याच काळांत
