रणजितसिंग सारकी व्हड व्यकती पंजाबांक लाबली. ताणें शीक समाजांत निर्माण जाल्ले पंथभेद पयसावन सगळ्या शीखांक एकठांय हाडपाचे यत्न केलो. ताणें आपल्या हातांत सता घेतले उपरांत पेशवार ते सतलजमेरेन शीखांचे राज्य वाडयलें. रणजितसिंगाच्या मरण उपरांत, ताचो चलो ल्हान आशिल्लो ताची राणी जिंदन ही राजकारभाराची देखरेख करताली. पूण करी सत्त सैनिकांच्या हातांत आशिल्ली. मुखार शीखांनी इंग्लीश सरकाराआड खूब उठाव केले. पूण हे उठाव इंग्लिशांनी काबार करून, १८४९त शीख राज्य खालसा केंले आनी त्या खिणा सावन ते भारत स्वतंत्र जायतमेरेन ह्या प्रदेशाचेर ब्रिटिशांनी शेक गाजयलो.
इ. स. १९१३त बाबा सोहनसिंघ हाच्या फुडारपणाखाला पंजाबांतगदर पार्टीची स्थापणूक जाली. हिचो हेत भारताक ब्रिटीशांचे गुलामगिरीतल्यान सोडोवन देशांत प्रजासत्ताक राज्य घडोवन हाडपाचो आशिल्लो.१९१९ च्या जालियनवाला घडणूके उपरांत इंग्लीश-शीख हांचे मदले संबंद आनीक इबाडले. भारताचे स्वतंत्र चळवळींत पंजाबाचोय वांटो म्हत्वाचो आसा. पंजाबांत खूब देशभक्तांनी आपले मायणुंयेखातीर आपल्या जिविताचें रान केलें. भगतसिंग हो व्हड क्रांतिकार हामगाचोच. तसोच लाला लाजपतराय हो पंजाबाचो सुपुत्र, राश्ट्री चळवळींत अखिल भारताचो पुढारी आशिल्लो. १५ ऑगस्ट १९४७त भारतावांगडाच पंजाबूय स्वतंत्र जालो. पूण रॅडक्लिफ येवजणेप्रमाण देशाची पाळणी जावन पंजाबाचे उदेंत आनी अस्तंत अशे दोन वांटे जाले. हातूंतलो अस्तंत पंजाबाचो (क्षेत्रफळ १‚६३‚१३६ चौ. किमी) पाकिस्तानांत आस्पाव जालो आनी उदेंत पंजाबाचो (क्षेत्रफळ ९६‚९१२ चौ. किमी.) आस्पाव भारतांत जालो. स्वतंत्र्या उपरांत भारतांतल्या पंजावाचो कामय वांटो हिमाचल प्रदेशाक जोडलो आनी १९६६त हरयाना राज्य वेगळे केलें. भारतांतल्या सध्याच्या पंजाव राज्याचें क्षेत्रफळ ५०,३७३ चौ. किमी. आनी हरयाना राज्याचें ४४,२२२ चौ. किमी. इतलें आसा.
भारतीय संविधान चालीक लागले उपरांत उदेंत हें उतर काडून फकत पंजाब हें नांव दवरलें. १९५६ पेप्सू (पतियाळा आनी इस्ट पंजाब स्टेट्स युनियन) हो प्रदेश पंजाब राज्याक जोडलो. हें भारतीय संघराज्यांतलें एक घटक राज्य आशिल्ल्यान राश्ट्रपतीन नेमिल्ल्या राज्यपालांवरवी विधिमंडळाक जापसालदार आशिल्लें मंत्रीमडळ हांगाचो राज्यकारभार चलयता.
अर्थीक स्थिती – पंजाबांत शेतकी पिकाळ आनी पशुपालन हांकां चड म्हत्व आसा. शेतवड हो चड लोकांक काम दिवपी वेवसाय आसा. राज्याचे वट्ट जमिनिमतली सुमार ७६% भूंय शेतवडीखाला आसा आनी हातूंतली ८०% जमीन शिंपणावळीखाला आसा. शेतकी उत्पादनाचे नदरेन भारताच्या हेर राज्यांपरस ह्या राज्याचो पयलो आंकडो लागता. हांगची चडशी जमीन खारजांच्या उदकान भिजयतात. भाक्रा-नांगल धरणआंतल्या खारजांक लागून पंजाबाचे शिंपणावळ येवजणेक चड म्हत्व लाबलें. हें धरण भाक्र गांवात आसून तें २२६ मी. ऊंच आनी ८१३ मी. लांब आसा. ह्या धरणासावन येवपी उदक, पंजाब भुंयेक पिकाल करू राज्यस्थानाचीय भूंय भिजयता.
पंजानांत सदांकाळ व्हांवपी आनी गरज पडटा तेन्ना उकते जावपी अशे दोन तरांचे खारीज आसात. हांगाच्या खारजांची वेवस्था बरी आसून, तांची प्रसिध्दी जगभर पातळ्ळ्या. गंव. यव, हरभरा, तीळ, ज्वारी, बाजरी, मको, तंबाकू, कापूस, ऊंस ही हांगाची मुखेल पिकां. हेर राज्यापरस हांगा गंव सगळ्यांत चड पिकता. दोंगरी वाठारंत फळफळावळीचें पीक बरें येता. कांय वाठारांनी च्याचीय लागवड जाता. राज्यात पशुपालनवेवसाय खूब म्हत्वाचो आसा. राज्यांत अलिगड, अमृतसर, भतिडा, लुधियाना आनी मुरादाबाद हांगा दुग्धप्रकल्प चालू आसता. हांगाच्यान दर दिसा एक लाख लिटरांवयर दूध एकठांय करतात. पंजाबी गायो आनी म्हशी दुदाळ म्हणून प्रसिध्द आसात. पंजाब हे मुखेलपणान लघुउद्देगांचे राज्य. पंजाबांतल्या उद्देगीक मळार शीख लोक खूब मुखार पावल्यात. लोकर आनी रस्माची वस्तत्रां ते विण्टात, लाकूडकाम, शस्त्रां, वाद्यां आनी हेर ल्हान-सान उद्देगूय ते करतात. पंजाब राज्य उद्देग विकास म्हामंडळाची स्थापणूक जाल्ली आसून, ह्या मंडळाचो ल्हान-व्हड उद्देगांक आदार मेळटा. हांगा सायकली, ल्हान यंत्रां, खेळाचें सामान. लोकरीचे कपडे, तशेंच मशीन टुल्स, विजेचीं यंत्रां, ट्रॅक्टर, चामडयाच्यो वस्तू आनी तिजुल्यांचे कारखाने आसात.
पंजाबांत वेपार करपी लोकांचे पामच पगड वा वर्ग आसात. पयल्या पंगडांत बनिया, धंसार, बोहरा आनी महाजन हांचो आस्पाव जाता. दुस-या पंगडांत सूद आनी भाब्रा, तिस-या पंगडांत खत्री, खाक आनी भाटीया, चवथ्या पंगडांत अरोड आनी पांचव्या पंगडांत खोजा तशेंच पराच ह्या लोकांचो आस्पाव जाता. पयल्या पंगडामतले वेपारी उदेंत आनी आग्नेय वाठारांत रावतात. दुसरो पंगड उतरेकडच्या दोंगुल्ल्याच्या मुळांत रावता. तिसरो पंगड वायव्येक सोडू हेर सगळया वाठारांनी दिश्टी पडटा. चवथ्या पंगडाचे लोक डेरेजाट आनी बहावलपूर ह्या वाठारांनी रावतात. पांचवो पंगड हो मुसलमानांचो आसून ते लोक मध्य आनी अस्तंत वाठारांत रावतात.
अमृतसर, जालंदर, लुधियाना, नवाशहर, होशियारपूर हे हांगाचे मुखेल उद्देगीक प्रदेश आसात. जालंदर हें खेळां साहित्याचें व्हड केंद्र. होशियारपूराक टर्पेंटायन, रॉझिन, वार्निश हामचे उद्देग चलतात. लुधियाना हें लोकरी लुगटाचें देशांतलें मुखेल केंद्र.
येरादारी आनी संचारण – राज्याची भूंय रचणूक बरी आशिल्ल्यान देशाच्या हेर राज्यांपरस हाणगा रस्ते आनी रेल्वे मार्गांनी खूब सुदारणा जाल्या. व्हड-व्हड शारां तशेंच ल्हान-सान गांवगिरे वाठार लेगीत रेल्वे आनी रस्त्या मार्गांनी जोडल्यात. जालंदराक आकाशवाणी केंद्र आसा. चंदीगढाक विविध भारतीचें आकाशवाणी केंद्र आसा आनी अमृतसराक २९ सप्टेंबर १९७२ दिसा दूरदर्शन केंद्राची स्थापणूक केली. राज्यांत ‘ट्रिब्यून’ (इंग्रजी) ‘पंजाब केसरी’ (हिंदी) हिंद समाचार (उर्दू) आनी ‘अजित’ (पंजाबी) ही पंजाबची मुखेल खबरापत्रां. पंजाबी भाशेंत २९ दिसाळीं आनी सुमार १९२ सातोळीं आसात.
लोक आनी समाजजीण – १९९१ वर्साचे जनगणने प्रमाण पंजाबी लोकसंख्या २,०१,९०,७९५ आसा. हांगा लोकसंख्येची दाटाय चड आसून दर चौ. किमी. क ४०९ लोक मेळटात. १,००० दादल्यांक ८८८ बायलो इतलें प्रमाण आसा. राज्यांत ६०.७५% शीख धर्मीय, ३६.९३% हिंदू धर्मीय, १.१०% क्रिस्तांव, १% इस्लाम आनी ०.१६% जैन धर्मीय आसात. हेर धर्मीचे लोक हांगा उण्या प्रमाणात आसात. राज्याचें साक्षरतायेचें प्रमाण ५६.७०% आसा (१९९१).
शीखांचे पवित्र ‘सुवर्णमंदीर’ अमृतसराक आसा. हें शार चवथो गुरू रामदास हाणें वसयलें. ग्रंथसाहिब हो शीखांचो मुखेल धर्मग्रंथ आसून तो