आनी कलकत्ता विश्वविद्दालयांतल्या पंडितामनी तांचे विद्देचो केलो. तांकां दोगांकूय कलकत्ता विश्वविद्दालयांत आपोवन तांचो भोवमान केलो आनी रमाबाईक ‘पंडित सरस्वती‘ अशी उपाधी दिली. उपरांत कलकत्याच्या राबित्यांत रमाबाईच्या भावाक मरण आयलें.
इ. स. १८८० वर्सा रमाबाईन बिपिन बिहारीदास मेधावी ह्या शुद्र जातीच्या वकिलाकडेन लग्न केलें. पूण लग्नाउपरामत एकुणीस म्हयन्यांनी कॉलराच्या दुयेंसान ताका मरण आयलें. तांकां मनोरमा नांवाची चली जाली. उपरामत रमाबाई पयलीं चेन्नईक आनी थंयसावन पुण्याक आयली. पुण्याक येतकच न्यायमुर्ती ‘आर्य महिला‘ नावांची संस्था स्थापन करून पंडित रमाबाईक पुराणां, प्रवचनां सागंपाक एक व्यासपीठ निर्माण करून दिलें. त्याच सुमाराक हंटर हाचे अध्यक्षताक्षतायेखाल सरकारी विद्देविशी चवकशी – समिती नेमिल्ली. ते समितीमुखार रमाबाईन गवाय दिली. तातूंत बायलामक वैजकी शिक्षणाची करून आनी विद्द शिकून बायलांक वैजकी शिक्षणाची सोय सची अशा मताचो तिणें पुरस्कार केलो. ज्ञान समपादन करून आनी विद्दा शिकून बायलांनी आपली उदरगत करून घेवंची आनी स्वतंत्र मेळावंचे अशें रमाबाईचें मत आशिल्लें रमाबाईची ही गवाय हंटे सायबाक इतली मानवली की ताणें इंग्लंडामत रमाबाईविशीं एक व्याख्यान दिलें.
बालविवाहाचे अनिश्ट परिणाम, भारतीय बायलांचें अज्ञान आनी भोळो समज हांचेर उजवाड घालपी ‘उच्चवर्णीय हिंदू बायलो‘ हो ग्रंथ तिणें बरयलो.
फुडें भारतांत रावन आपल्याक इंग्लीश शिक्षण घेवप शक्य जावचें ना म्हणून ती आपले चलयेसयत इंग्लंडाक गेली. थंय तिका क्रिस्ती धर्माविशी ओड निर्माण जाली आनी सप्टेंबर १८८३ वर्सा तिणें आनी तिची धूव मनोरमा हिणें बाप्तिस्मा घेवन क्रिस्तां धर्म आपणायलो. इंग्लंडांत आसतना, भारतांत येवपाक सोदपी मिशनरी बायलांक मराठी शिकयताली. उपरामत इंग्लंडांतल्या चेस्टनहॅम कॉलेजींत संस्कृत भाशेची अध्यापिका म्हणून तिची नेमणूक जाली.
इंग्लडांतल्यान उपरांत ती अमेरिकेक गेली. बॉस्टन शारांत इ. स. १८८७ वर्सा ‘रमाबाई असोसिएशन‘ नांवाची संस्था स्थापन केली. तेखातीर निधी एकठाय केलो. बालविधवांखातीर स्वतंत्र शाळआ काडची हो हे संस्थेचो हेत आशिल्लो. भारतांतल्या बालविधवाच्या प्रस्नांविशी, अमेरिकेंतल्या लोकांमदी जागृताय घडोवन हाडपाखातीर तिणें ‘हाय कास्ट हिंदू विमॅन‘ नांवाचे एक पुस्तक बरयलें.
इ. स. १८८९ वर्सा ती भारतांत परतून आयली आनी मंबयंत ‘शारदा सदन‘ नांवाचे संस्थेची स्थापणूक केली. दुस-या वर्सा ही संस्था पुण्याक हालयली. हे संस्थेंत क्रिस्तांव धर्माचो प्रत्यक्ष उपदेश करप ना वा त्या धर्माचें क्रियाशील प्रदर्शन करप ना, अशें तिणें थरयल्लें. पूण रमाबाईचे प्रार्थनेचो आनी क्रिस्ती विचारामचो प्रभाव सदनांतल्या हेर चलयामचेर पडलो. ताणींय क्रिस्तामव धर्म आपाणावपाचें थरयलें तेन्ना त्या चलयांच्या आवय-बापायन खूब बोवाळ घालो. सुदारक वर्गानूय संस्थेच्या वांगडीपणाचे सदस्यत्वाचे राजिनामे दिले. पूण रमाबईन आपलें काम चालूच दवरलें पुण्या लागसारच्या केडगांवामत तिणें मिशनाची स्थापणूक करून ताका ‘मक्ती सदन‘ अशें नांव दिलें. तातूंत शारदासदन आनी कृपासदन ह्या दोन संस्थांचो आस्पाव आशिल्लो. ह्या आश्रमामत तिणें कितलेशेंच उद्देग सुरू केले. नर्सिग, छापखानो, साडयो विणप, ऊमस, तेल, दुदाचे जिन्नस अशा वस्तूंचे उत्पादन सुरू केलें. तशेंच समाजीक कार्यानीय तिणें खूब काम केलें. हिंदी नॅशनल काँग्रेसीक इ स. १८८९ वर्सा पयलीच बायल प्रतिनिधी धाडपाक तिणें यत्न केले. संमतीवयाच्या विधेयकाक बायलामचो तेंको मेळपाखातीर तिनें मुंबय आनी पुण्याक बायलांच्यो बसका घेतल्यो. तेविशींचो एक अर्ज तिणें वायसरॉयाकडेन दाडलो.
रमाबाईचें इंग्लीश, मराठी, कन्नड, गुजराती, बंगाली, हिंदी, तूळू आनी संस्कृत ह्या भाशांचेर प्रभुत्व आशिल्लें.
केडगांवाक तिणें ‘मुक्ति प्रेयर बॅल‘ हें तिम्हयनाळें सुरू केलें. ‘द टॅस्टीमनी‘ हो आपजिणेचेर ग्रंथ बरयलो. इ. स. १९९१ वर्सा तिका ब्रिटीश सरकारान ‘कैसर हिंद‘ भांगर पदक दिलें. सदचीं कामां सामबाळून रमाबाईन मूळ हिब्रू आनी ग्रीसी बायबला वयल्यान, बायबलाचो मराठी अणकार केलो. हें काम चालू आसतनाच २४ जुलय १९२१ वर्सा तिचे धुवेक मरण आयलें. धुवरच्या मरणान रमाबाईक धक्को बसलो आनी तातुतूच खचून गेल्ल्यान रमाबाईक मरण आयलें. – कों. वि. सं. मं.
पंढरपूर :सोकापूर जिल्हांतल्या ह्याच नांवाच्या तालुक्याचें मुखेल ठिकाण आनी हिंदू लोकांचें एक मुखेल तिर्थक्षेत्र. तें सोलापूरचे अस्तंतेक ७१ किमी. चेर भीमा न्हंयेच्या उजवे देगेर, समुद्रथरासावन ४५० मी. उंचायेचेर आसा.
पंढरपूरांत पाडुरंगाचें नामनेचें देवूळ आसा. ताचेवयल्यानर्च ‘पंढरपूर‘ नांवाची उत्पती जाली असीं खूब मतां आनी वाद आसात. पंढरपूराक पंढरपूर, पांडरंगपल्ली, पंडरंगे, पौंडरीकक्षेत्र, फागनिपूर, पंडरीपूर,
