१९३०-३२ ह्या वर्साच्या सुमाराक महात्मा गांधिचे असहकार चळवळींत वांटो घेतिल्ल्यान दोन फावटीं बंदखण भोगची पडली.
१९३१ वर्सा तो अखिल भारतीय काँग्रेस कमिटीचे कार्यामितीचो वामगडी जालो. उतर प्रदेशांत शेतवडीच्या मळार सुदारना करपाखातीर गोविंदवल्लभाचे अध्यक्षतायेखाल एक समिती नेमली. तिचो अहवाल ताणें १९३२ वर्सा दिलो. ह्या ताच्या कामाक लागून १९३४त तो पार्लमँटरी काँग्रेसाच्या संसदीय मंडळाचो चिटणीस जालो. उपरांत ताणें मध्यवर्ती कायदेमंडळांतले काँग्रेसचो उपनेतो म्हणून काम केलें. १९३७ ते १९३९ वर्सामेरेन तो उतर प्रदेशाचो मुखेलमंत्री आशिल्लो.
दुस-या म्हाझुजा वेळार हेर काँग्रेस मंत्र्यांवांगडा गोविंदवल्लभानूय आपलो मंत्रीपदाचो राजिनामो दिलो. नोव्हेंबर १९४ वर्सा सत्याग्रहाच्या आंदोलनांत वांटो घेतिल्ल्यान ताका एका वर्साची बंदखणीची खर ख्यास्त भोगची पडली. १९४२ वर्साच्या ऑगस्ट म्हयन्यामत, ‘छोडो भारत‘ आंदलोनामत वांटो घेतिल्ल्यान हेर नेत्यांवांगडा ताकाय अटक जाली आनी ताका अहमदनगरच्या किल्ल्यांत दवरलो. सुमार अडेज वर्सा बंदखणीत रावले उपरांत मार्च १९४५त ताची सुटका जाली.
जून, १९४५ वर्साताणें शिमला संमेलनांत वांटो घेतलो. मस्लीम लिगाचे फुडारी महम्मद अली जिना हाचेखातीर ताणें काँग्रेस दलाचो प्रतिनिधी म्हणून काम केलें. उपरांत १९४६ वर्सा तो परतून उतर प्रदेशांत वचून येवन मुखेलमंत्री जालो. तो संविधान समितीचेर आशिल्लो. स्वातंत्र्याउपरामत वल्लभभाई पटेल मरणाच्या कांय वर्सा उपरांत जवाहरलाल नेहरू ताची केंद्रीय मंत्रीमंडळांत घर मंत्री म्हणून नेमणूक केली.
गोविदवल्लभ जितल्या मोव सभावाचो तितलोच खंबीर आनी निश्चयी वृतीचो आशिल्लो. भारतांतल्या सगळ्यांत व्हडल्या राज्याचो, सगळ्यामत चड वर्सा तो मुखेलमंत्री आशिल्लो.
आपले कारकिर्दीत प्रशासन वेवस्थे वांगडा ताणें हेर ब-योच सुदारण केल्यो. उतर प्रदेशांतली जमिनदारी पद्दत काडून ताणें जमिन सुदारणेचे कायदे केले.
हिंदी भाशेचिय ताणें खूब उध्दार केलि. शासकीय कार्यालयांतल्यान हिंदी भास वापरपाक सुरू केली. १९३८–३९ वर्सा ताच्या प्रोत्साहनान हिंदीतलो पारिभाशीक शब्दकोश तयार जालो. १९४८ वर्सा ताणें मुख्यमंत्री ह्या नात्यन देवनागरी लिपी सुदारून हिंदी टंकलेखन-यंत्र आनी टेलीप्रिटर तयार करपाचे यत्न केले. गुरूकुल कांगडी, कन्या कुरूकुल, हिंदी साहित्य संमेलन, दक्षिण भारत हिंदी प्रचार सभा, राश्ट्रभाषा प्रचारसभा हीं विद्दापिठांचीं आनी संस्थांची परिक्षा प्रमाणपत्रां, सरकारी नोक-यांखातीर गरजेचीम आसचीं, हेकातीर ताणें यत्न केले. हिंदी साहित्यीका बृहत् इतिहास (१६ वांटे), हिंदी शब्दसागर, हिंदी विश्वकोश ह्या ग्रंथांचे निर्मितिखातीर गोविंदवल्लभाचीच प्रेरणा आशिल्ली.
केंद्रीय गृहमंत्रिपदाचेर आसतना केरळांतली कम्युनिस्ट राजवट, पंजाबी सुभा, आसामातल्यो दंगली हे प्रस्न ताणें खुबूच कुशळायेन हाताळ्ळे.
१९५७ वर्सा राश्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद हाणें ‘भारतरत्न‘ पुरस्कार दिवन ताचो भोवमान केलो. प्रयाग, लखनौ आनी काशी विदयापेठांनी ताका एल्एल्डी ही पदवी दिवन ताचो भोवमान केलो. –कों. वि. सं. मं.
पंत गोविदवल्लभ –२: (जल्म :१८९८ रानीखेत, उतर प्रदेश, जि. अलमोडा).
हिंदी नाटाकार, कता-कादंबृकार आनी कवी. ताचेम भुरगेपण पंडित वातावरणांत गेलें. व्हड भावाक लागून ताका साहित्याची गोडी लागली.
बनासरच्या सँट्रल हिंदू कॉलेजीत शिकतना शिषण अर्दवट सोडून ताणें असहकारचे चळवळींत वामटो घेतलो. उपरांत ताडीखेत हांगाच्या ‘गाधी आश्रमांत‘ कामय काळ शिक्षकाची नोकरी केली. उपरांत ‘व्याकुल भारत‘ नाटक कंपनींकडेन ताचो संबंद आयलो आनी तेन्नासावन ताच्या नाटयलिखाणाक सुरवात जाली. राधेशाम ‘कथावाचक‘ ह्या नाटककारावांगडा रावून ताणें रंगमाचयेचो प्रत्यक्ष अणभव घेतलो. मुंबय वचून ताणेम चलचित्रसृश्टीचोय अणभव घेतलो. पृथ्वी थिएटर्साखातीर ताणें ‘अहंकार‘ नाटक बरयलें. दिल्लीक आकाशवाणीच्या संगीत-नाटक विभागांतूय ताणें कामय काळ काम केलें.
ताणें बरयल्ल्या पुस्तकांची नांवा अशी –
नाटकां – कंजूसकी खोपडी (१९२१), वरमाला (१९२४), अंत:पुर का छिद्र (१९२५), राजमुकुट (१९३२), अंगूर की बेटी (१९३५), सुहाग बिंदी (१९४०), ययाति (१९४७),सुजाता, प्रेमयोगी. एकांकिक झेलो - विषकन्या (१९५९), कथाझेलो : एकादशी (१९२४), संध्याप्रदीप (१९३१), फा पत्र आनी लिलि. कादंब-यो – सूर्यास्त (१९२२), प्रतिमा(१९३४), तारिका (१९३४), मदारी (१९३६), तारों के सपने (१९३७), अनुरागिनी (१९४२), एक सूत्र (१९४४), अमिताभ (१९४५), नरजहाँ (१९४५), मक्ती के बंधन (१९४८), चंद्रकांत (१९४८), प्रगति की राह (१९४८), यामिनी (१९५२), जलसमाधि (१९५३), नौजवान (१९५३), फॉरगेट मी नोट (१९५९), पर्णा. काव्य – आरती (१९१९). – कों. वि. सं. मं.
पंत, सुमित्रानंदन : (जल्म :२० मे १९००, कौसानी – उतर प्रदेश;२८ डिसेंबर १९७, अलाहाबाद).
भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार फाव जाल्लो, हिंदी कवितेंतल्या छायावादी प्रवाहाचो मुखेल प्रवर्तक. ताचेम मूळ नामव गुसाई दत्त, पूण ताणें काव्यलिखाणाखातीर हें टोपणनांव घेतलें. ताच्या भुरग्यापणांतच ताचे आवयक मरण आयलें. ताच्या बापायन आनी आज्जेनच ताका ल्हानाचो व्हड केलो. महाविद्दालयीन शिक्षण घेवपाखातीर ताणें बनारस हांगाच्या क्वीन्स कॉलेजांत नामव घाल्लें. पूण अहसकार चळवळीच्या प्रभावान ताणें शिक्षण अर्द्दारच सोडलें. तरी ताचो स्वभाव सबाभीरू आनी एकांतप्रिय आशिल्ल्यान तो राजकारणापसून तसो पयसच आशिल्लो. संस्कृत, इंग्लीश आनी
