स्वताच्या भूंयप्रदेशाचेर परदेशाक सैनिकी तळ उबारूंक ना दिवपी अशा राश्ट्राक ह्या परिशदांनी सामील करून घेतात. सगळ्याच बाबींनी हे नेम कांटेकोरपणान पाळटातच अशें ना.
भारतान अलिप्तताय ही मोख नासून तें गांठपाचें एक साधन आसा, अशें मानला. 1962 च्या भारत – चीन झुजाउपरांत भारतान अमेरिकेकडल्यान लश्करी मदत घेतली, तशेंच चीनांतल्यो गुप्त खबरो कळच्यो, म्हणून भारतीय भरतीय प्रदेशांत आण्विक यंत्र दवरपाची ताका परवानगी दिली. 1971त संभाव्य भारत – पाक झुजांत चीनान हस्तक्षेप करचो न्हय, ह्या उद्देशान रशियेकडेन कबलात केली.
खंयच्याय देशाच्या परराशट्रीय धोरणाचो ताचे संरक्षण वेवस्थेकडेन लागींचो संबंद आसता. आपणाक खंयच्याय देशाकडल्यान संभाव्य धोको आसा, हें हेरून ताचेर राजनितीक आनी सैनीकी अशा दोनूय तरांची उपाय –येवजण करप गरजेचें आसता. ह्या दोनांचेंय प्रमाण त्या देशांतल्या तंत्रीक, उद्देगीक प्रगतीचेर, लोकसंक्येचेर आनी राश्ट्रीय साधनसंपत्तीचो विनियोग करपाखातीर शासनान खंयचो अग्रकम थारायला, हाचेर आदारून आसतलो.
भारतीय फुडा-यांक सुरवातीच्या काळांत पाकिस्तनाकडल्यान आपणाक सगळ्यांत चड धोको आसा, अशें दिसतालें. ह्या काळांतली संरक्षण वेवस्था ते नदरेनूच उबी केल्ली. पाकिस्तानान अमेरिकेकडेन युती करतकूच, स्वताच्या बळग्याचेर ताचें संभाव्य आक्रमण परतून लायतलों, असो विस्वास भारताक दिसतालो. भारताचीं संरक्षक दलां शस्त्रास्त्रांखातीर इंग्लंडाचेर आदारून आशिल्लीं, ताका लागून अस्तंतेकडल्या देशांकडेन दुरावो निर्माण जालो, तरी भारतान तांचेकडेन आपले संबंद तोडलेनात.
चीनांतली राजकीय अस्थीरताय आनी हिमालयाची आडखळ मतींत घेतल्यार, चीनाकडल्यान आमकं धोको आसा, अशें भारतीय फुडा-यांक दिसलेंना. नेपाळ,भूतान आनी सिक्कीक हामचेकडेन लागींचे संबंद स्थापन करून आनी चीनाकडेन इश्टागतीचे संबंद तोडून त्या भागाची सुरक्षीतताय वाडोवंची पडटली, अशेंय तांकां दिसलें ताका लगून ह्या काळांत चीनांतल्यान साम्यवादी शासनाक राजनितीक मान्यताय दिवन, संयुक्त राश्ट्रंनी साम्यवादी चीनाक प्रवेश मेळचो, म्हणून भारतान यत्न करून, चीन अमेरिका (कोरियांतल्या) झुजांत मध्यस्थी करून चिनाकडेन स्नेहसंबंद स्थापन केले. 1954त चीनाकडेन जाल्ले कबलातींतल्यान पंचशील तत्वांक लागून भारतक आनिकूय सुरक्षीत दिसलें. चीनाचे 1962 चे घुरये उपरांत भारतीय चीनाविशीं मूल्यनिर्धारण कशें चुकीचें आशिल्लें, तें नदरेक आयलें. ते उपरांत पाकिस्तान आनी चीन ह्या दोनांयपसून संरक्षण करपाची गरज भारताक निर्माण जाली. चीनान अणुस्फोट करतकूच ही जाणविकाय आनीकूय वाडली. राशिया – चीन दुफळी मतींत गेतल्यार 1962 उपरांत भारताचें परराश्ट्रीय धोरण रशियाकडेन चड लकपाक लागिल्ल्याचें दिसता. भारतान रशियाकडल्यान म्ह्त्वाच्या क्षेत्रांत लश्करी आनी अर्थीक मदत मेळयली. अणुतंत्र गिन्यानाची उदरगत करपाखातीर मात भारतान कॅनडा आनी अमेरिका हांचेकडल्यान पालव मेळयलो. ह्या मळारुय स्वावलंबी जावपाखातीर 1964त भारतन अणुस्फोट केलो. अजुनूय युरेनियमाखातीर भारत अमेरिकेचेर आदारून आसा. अर्थीक आनी लश्करी क्षेत्रांतल्यान दोनूय व्हडल्या राश्ट्रांच्या पालवक लागून भारताच्या अलिप्ततायवदाक एक नवी दिशा मेळ्ळी.
भारत पाक 1971 च्या झुजाउपरांत भारतन चीन आनी पाकिस्तानी हांचेकडेन सर्वसामान्य संबंद स्रथापन करून, परराश्ट्र धोरणाचेर आनी संरक्षण वेवस्थेचेर पडपी ताण उणु करपाचो यत्न केला. तशेंच शेजारच्या सगळ्या राश्ट्रांकडेन आशिल्ले प्रस्न सोडोवपाचे यत्न केल्ले. 1977 उपरांत हे प्रक्रियेक खूब गती आयली. शेजारच्या सगळ्या राश्ट्रांकडेन स्नेहसंबंद निर्माण केल्यार अलिप्त आनी स्वतंत्र धोरण आंखूं येता, अशें हें धोरण सुचयता.
भारतीय फुडारी परराश्ट्र धोरण आंकपाक बरेच येसस्वी जाल्यत. परराश्ट्र धोरणांत ताणीं गरज आसा तें सातत्य राखलां. पाकिस्तानाकडेन आशिल्ले संबंद सुदारपाच्या यत्नांनी आनी त्या धोरणाक लागून एकसारके जावपी फारपेट आनी तणावाचें वातावरण टाळ्ळां. संमय आनी समजिकाय दवरपक राजकीय फुडारपणाक परराश्ट्रीय आघाड्यांचेर येस आयलां. खेरीज भारत अलिप्ततायवादी आशिल्लयान ताका रशिया आनी अमेरिका ह्या दोनूय महासत्तांकडेन इश्टागतीचे संबंद तिगोवन दवरप शक्य जालां - कों. वि. सं मं.
परलोक : मनीस जल्मता तो इहलोक आनी ताच्य मरणाउपरांत ताचो आत्मो जंय वत तो परलोक. परलोकाची कल्पना दुस-या दोन कल्पनाचेर आदारून आसा. (1) मरणाउपरांतचें जिवीत (2) धर्तरेभायल्या विश्वाचें अस्तित्व. धर्तरी वा भूगोल हाचेवांगडाच अंतिरिक्ष, सर्ग, नरक, पाताळ, विक्षणुलोक, ब्रह्मलोक, शिवलोक, सिध्दलोक, पितृलोक अशे मनशाच्या वास्तवाचे आनीक प्रांत (लोक) मानप दिम काळापसून चालू आसा. मेल्ल्या मनशाचें दहन केले उपरांत अग्नी ताच्या आतम्याक परलोकांत घेवन वता अशें अथर्ववेदांत सांगलां ( 6. 120). देवयान आनी पितृयानांत अशे परलोकांत येवपा – वचपाचे उपनिशदांत दोन मार्ग सांगल्यात.
मरणा उपरांतच्या जिविताची कल्पना भोवतेक सगळ्याक धर्मांनी आशिल्ल्यान, थंय परलोकाची कल्पना चलत आयल्या. निमाण्या संस्काराच्या वेळार तशेंच उपरांतच्या धर्मीक विधींनी मनशाचे गरजेच्यो वस्थू ( अन्न, उदक, दिवो, जोतीं, सत्री) मृत आतम्याक अर्पण करपाची चाल अजुनूय चलता. मृत मनशाच्या आतम्याक परलोकांतल्या वास्तवांत सूखशांती लबची म्हणून प्राथना करपची चालूय सगळ्या धर्मानी चलता. मृत मनशाचो उल्लेख स्वर्गवासी, परलोकवासी, वैकुंठवासी असो आजूय करतात.
इहलोकाचे वागणुकेप्रमाण म्हणजेच पाप – पुण्याचे जोडीप्रमाण परलोकांतलें जिवितांतलें सूख – दुख्ख भोगूंक मेळटा, अशी कल्पना आसा. इहलोकांत जे बरीं कर्मां करतात आनी पुण्यसंचय करतात तांकां परलोकांत (सर्गांत) सूखाची प्राप्ती जाता. इहलोकांत जे पापां करतात तांकां परलोकांत (नरकांत) यातना भोगच्यो पडटात. परलोकांत गेल्ले आत्मे कांय काळाउपरांत परतून इहलोकांत हे ना ते योनींत ( मनीस, पशू, पिशाच्च आनी हेर) परतून जल्म घेता ही भावना पुनर्जल्म मानपी सगळ्याच धर्मांच्या लोकांखातीर आसा.
परलोकांत आत्म्याकडेन संपर्क दवरपाची शक्त कांय साधकांक प्राप्त जाता असोय समज आसा. परलोक विद्देवरवीं हे साधक परलोकांतल्य आत्म्याकडेन संपर्क दवरूंक शकतात ह्या विश्वासान
