भरसण जावन तांच्यो वेगवेगळ्यो जाती निर्माण जावपाक लागल्यो. तेच प्रमाण टोळ्या-टोळ्यां भितल्लया संघर्शाक लागून झुजांत उपेगी पडपी घोडयांची पैदास सुरू जाली. मॅसोपोटेमियांत बैलांचे गाडे इ. स. प. ३५०० वर्सा पयलींसावन वापरताले. तशेच सिंधू म्हंयेच्या देगणांत इ. स. प. २५०० ह्या काळांत घोडयांचे रथ वापरताले आनी हत्तींचो उपेग वजें व्हरपाक करताले हांचे पुरावे मेळ्ळ्यात.
वैदिक काळांत भारतांत पशुपालनाचो दंदो स्वतंत्रपणान करपी लोक आशिल्ले, असो ऋगवेदांत उल्लेख आयला. महाभारतांतूय गोरवां पोसपाच्या धंद्दांत खूब उदरगत जाल्ली. चड दूद दिवपी गायो अस्तित्वांत आशिल्लयाची म्हायती मेळटा. आर्य लोक गाय, घोडयांचे तशेंच हेर कांय जनावरांचेय मास खाताले असो ऋगवेदांत उल्लेख आयला. पुर्विल्लया काळांत भूंयमध्य दर्याच्या उदेंत भागांत आनी मध्ययुरोपांत हेडपी लोक गोरवां पोसपाचो धंदो करताले, स्पेन, इटली, बाल्क, नॉर्वे आनी ब्रिटनांतले लोक सपाट भुंयेचेर शेतवड करताले आनी दोंगरी वाठारांनी गोरवां आनी मेंढरां चरयताले. लोह युगाचे सुर्वेक (क्रि. प. ५०० ते ४००) ब्रिटन आनी उतर युरोपांतल्या हवामानांत खूब बदल जावन कडक शिंयाळ्यांसावन गोरवांची राखण करपाची गरज जावपाक लागली. तेन्ना एका जाग्यावयल्यान दुस-या जाग्याचेर हेडप खूब उणें जावन गिमाच्या दिसांनी दोंगरी वाठारांत आनी शियाळ्यांत सपाट मैदानांचेर अशें स्थलांतर करून लोक रावपाक लागले. उपरांत इ. स. १७५० च्या सुमाराक व्हड चरवा मळां निर्माण करपाक लागले. तशेंच गोरवांक बांदचेखातीर गोठेय बांदप जाले. अशें रितीन शिंयाच्या दिसांनी रानांत आनी पावसाळ्यांत गोठयांत गोरवां बांदून तांकां चार-उदक दिवपाचीय वेवस्था करपांत आयली. फक्त गोरवांच पोसपाचो धंदो करपी ब्रिटन हो मध्य युरोपांतलो पयलो पशुपालक देश आशिल्लो. पून शास्त्रीय नदरेंतल्यान पशुपालनाचो धंदो करपी पयलो पशुपालक म्हणून रॉबर्ट बॅकवॅल (१७२५-९५) हाचोच उल्लेख करतात. बॅकवॅक आनी कोलींग भावांनी मेळून अठराव्या शेंडयांत वेंवून काडिल्लया गोरवांचेर शास्त्रीय पद्दत आपणावन दूद आनी मास उत्पादनांत वाड करचे नदरेन गोरवांचे प्रजनन करून ह्या क्षेत्रांत एक क्रांती घडोवन हाडली. युरोपी देशामत अशा एकुणिसाव्या शेंकडयांत पयल्या अर्दात प्रजननाची पद्दत साबार देशांनी आणायल्ली. हाचो परिणाम म्हळ्यार एका दूदउत्पादन काळांत १२ ते १५ हजार लिटरांमेरेन दुद दिवपी गायांची जाती निर्मान जाल्यो. प्रजननाची पद्दत आपणायतना उपलब्ध पशूंभितर ज्या पशूंत खोशेल गूण दिश्टी पडटात तांकांच प्रजननाखातीर वेंचून काडटात. हेच पद्दतीचो दुकर नी मेंढरांच्या प्रजननाखातीर उपेग करून दुकरांचे मास आनी मेंढरांची लोकर वाडोवपाखातीर यत्न जाले. हे पद्दतीक लागून वर्साक २० क्रिग्र. लोकर दिवपी मेंढरां आनी वजनामत रोखऋच वाड जावपी दुकरांच्यो जाती निर्माण जाल्यो.
विंगड विंगड देशांतलें हवामान, खाद्दपदार्थीची उपलब्धता, पशूंची आनूवांशीक घडण आनी पोसपाचे पद्दतीक लागुनूय पशूसंवर्धनाचे चालीरितींनी फरक आसतात. इजिप्त, भारत, पाकिस्तान, मलेशीया आनी आग्नेय आशियांतल्या हेर देशांनी दूदउत्पादनाखातीर म्हशींक चड म्हत्व आसा. तशेंच ह्या देशांनी शेतकी कामांखातीर आनी गाडे ओडचेखातीर रेडयांचो उपेग करतात. अमेरिका, युरोप आनी हेर अस्तंती देशांनी दुदाखातीर गायांचोच उपेग करतात. अरबी देशांनी बोकडयो आनी उंटिणींच्या दुदाचो वापर चड जाता. गाय, म्हस, बोकडयो, मेंढराम, दुकर, घोडे, गाढवां, उंट आनी कुकडांचो पोशिल्ले मोनजातीत आस्पाव जाता. हे मिनजातीसावन मुखेलपणान दूद, मास, लोकर, केंस, हाडां आनी चामडें मेळटा. कुकडांपसून तांतयां आनी मास मेळटा. जाल्यार कांय जनावरांचो फकत वजें व्हरपाखातीर म्हणून उपेग करतात.
सुरवातेक, पंगडांनी रावपी मनशांनी, सैमीक रितीन निर्माण जाल्लया मोनजातीचे कळप नियंत्रीत प्रजननावरवीं तयार करपाक सुरवात केली. तांतूल्यान अस्सल जातीची निर्मीती जाली. उपरांत अनुवंशिकी विज्ञानीक सिध्दांतांच्या आदारान संयोगांच्यो विंगड विंगड पद्दती वापरून चडांत चड इश्टतम गुणांचो संचय अपेक्षीत आशिल्ल्या आनुवंशीक प्रकृतीचे पशू निर्माण करपाचे यत्न अठराव्या शेंकडयांत सुरू जाले. दूद उत्पादनांत वाड करपाचे नदरेन गायेची माजार येवपाची पिराय, दोन वितांतलें अंतर, एका दूद काळांतले दूद उत्पादन, दुदांत आशिल्लें चरबेचें प्रमाण आनी हेर अनुवंशीक गुणांचो अभ्यास करून प्रजनन शास्त्रांतली प्रतसुधार आनी विंगड विंगड संयोगाच्यो पद्दती वापरून दुदाळ गायांच्यो जाती निर्माण करपाचे य्तन जालें. ब्रिटन, डॅनमार्क, हॉलंड, स्विडन, अमेरिका आनी ऑस्ट्रेलिया ह्या देशांनी प्रसिध्द अशा होल्स्टीन, फ्रिजियन, जर्सी, गर्न्सी आयर्शर आदी जातींच्या गायांचो आस्पाव जाता. अस्तंती देशांनी गोरवांच्या मासाक खूब मागणी आशिल्ल्यान त्या देशांनी घसघशीत मासाच्यो गायो निर्माण केल्ल्यो. त्यांच्यो शॉर्टहॉर्न, हरफर्ड, बर्डीन, गस आनी हेर स्वतंत्र जाती निर्माण केल्ल्यो तशेंच खूब मास दिवपी दुकर आनी उत्कृश्ट लोकर दिवपी मेंढरांच्यो जाती निर्माण केल्यो.
पशुपालन हो भारताचे गांवगिरे अर्थवेवस्थेक पालव दिवपी एक म्हत्वाचो वेवसाय. ह्या वेवसायाक लागून खेडयांतल्या साबार लोकांक रोजगार मेळटा. भारतांत मुखेलपणान पशुपालन हो धंदो शेतकी वेवसायाक आदार म्हणून करताले. पूण सद्दा फकत दूद आनी मास वाडोवपाचे नदरेन हो वेवसाय स्वतंत्रपणान उबारपाच्यो कांय येवजण्यो केंद्र आनी राज्य सरकारान मेळून आंखल्यात. पुपालनाक लागून उद्देगधंद्दाकूय चामडें, चरबी, रगत आनी हाडां सारकिल्लया कच्चा म्हालाची निर्यात जाता. शेण, बोकडांच्यो लेणयो आनी कुकडांच्या गुवाचो आयजलेगीत सारें म्हूण व्हडा प्रमाणांत उपेग जाता. १९८७ चे पशुगणनेप्रमाण भारतामत १९५.८५ दशलक्ष गोरवां, ७६.७७ दशलक्ष म्हशी, ४४.८४ दशलक्ष मेंढरां, ९९.४१ बोकडयो, १०.७६ दशलक्ष दुकर, २.९ दशलक्ष हेर वजें वडोवपी जनावरां आनी २५८.३४ दशलक्ष कुकडां आशिल्लीं. वेगवेगळ्या वंशांच्या मिनजातीची नेटान वाड जावंची म्हणून सरकारान तांचे भलायकेचेर आनी जननीक सुदारणेचेर चड भर दिल्या.
सद्दा भारतांत प्रजनन केल्लयो सुमार २६ तरांच्यो गायो आसात आनी स तरांच्यो म्हशी आसात. गोरवां पोसपाच्या वेवसायाक नेट येवचो म्हणून सरकारान आयसीओपी आनी केवीबी हे प्रकल्प उबारल्यात.
भारतांत शास्त्रीय नदरेन गोरवांचे प्रजनन करपी वेगवेगळ्या राज्यांत आशिल्ले सात फार्म सुरतगड (राजस्थान), धमरोड (गुजरात) अलामधी (तामिळनाड) चिपलीमा, सिमिलीगुडा (ओरिसा) अंदेशनगर (उतर प्रदेश) आनी हेसरगट्टा (करर्नाक) अशें :
पॉल्ट्री होय शेतकी अर्थवेवस्थेक हातभार लावपी एक मुखेल वेवसाय.
