हांचेवांगडा लग्नां जातात.चलो-चली पिरायेर येतकच लग्न करतात.कोणाय न्हवऱ्याक व्हंकलेचें मोल दिवपाक जमना जाल्यार ताणें आपल्या मांवाम्हऱ्यांत काम करचें असो रिवाज आसा.लग्नांतल्यो चाली-रिती हिंदूभाशेनूच आसात.न्हवऱ्या-व्हंकलेम तांड्याभोंवतणी सात भोंवाडे घालतकच लोकांनी तांचेर उडोवप हो लग्नांतलो मुखेल विधी आसता.
तांचेमदीं एकापरस चड बायलो करपाची चाल आसा.विधवा बायल आपल्या मामेभाव वा मावशेभाव सोडून आलेभाव वा दाकल्या देराकडेन लग्न जावंक शकता.विधवाविवाह कृष्णपक्षांत करतात.
फासे पारध्यांमदीं ल्हान पिरायेरूच लग्न करतात.लग्नांवेळार हाडां आनी पानां हांचें तोरण बांदतात.लग्नांत देवक बसयतकूच न्हवरो-व्हंकल ताका प्रदक्षिणा घालतात.उपरांत त्या दोगांयच्या वस्त्रांक सात-सात गांठी माारून तांचेर अक्षता उडयतात.
दुसरे जमाती वांगडा रोटी-बेटी वेव्हार केल्यार त्या कुटूंबाचेर बहिशकार घालतात.
घटस्फोट गोगांकूय घेवपाक मेळटा.हे जातींत पंचायत नाशिल्ल्यान जातीचो मुखेलीच तांचेमदलीं झगडीं सोडयता.
हे लोक दक्षिणेकडेन तोंड करून मडें पुरतात.बाळंटेरा वेळार मेल्ल्या बायलांक आनी यात्रा करून आयिल्ल्यांक अग्नी दितात.कचछ भागांत मडें पुरचे पयलीं ताच्या उजव्या आंखाण्याक अग्नी लावन तो जाळटात.अस्थी उदकांत सोडटात.धाव्या दिसा पिंडदान करून ज्ञातीभोजन घालतात.पितृपक्षांत फासे पारध्यांमदीं तिसऱ्या दिसा दहनाचे वा पुरिल्ले सुवातेर थोडी काकय आनी तूप ओततात.
'नाचप' हो तांचो आवडिचो छंद.संवसार पाडवो,अक्षय तृतीया,नवरात्र,दिवाळी आनी होळी हेय उत्सव ते मनयतात.
दरवर्सा तांची एक झगड्यांची सभा भरता.तातूंत चार-पांचशें पालांतले लोक वांटो घेतात.सभेचो मुखेल चौधरी तांच्यो कागाळी आयकून घेवन न्याय दिता.व्यभिचारी बायलेक तापिल्ल्या तेलांतल्यान पयसो काडून आपणें गुन्यांव करूंक ना हें सिध्द करपाक लायतात.व्यभिचारी दादल्याक टोळ्येंतल्यान हद्दपार करतात.
शिकारेवांगडा पाथरवटाचें काम करप,झाडा-पाल्याचीं वखदां विकप,हमाली करप,राखण्याचीं कामां करपभीक मागप,जासुदाचें काम करप असले उद्देग ते करतात.तेभायर ते चोरयोमारयो करपांतूय कुशळ आसतात.
-कों. वि. सं. मं
पारवो:कोलंबिडी ह्या पक्षीकुळांतलें एक सुकणें.शासत्रीय नांव कोलंबा लिव्हिया.भूंयमध्य दर्याभोंवतणचे देश,ग्रेट ब्रिटन,आफ्रिका,पॅलस्टायन,तुर्कस्थान,भारत,श्रीलंका आनी मियानमारांत (ब्रह्मदेशांत) हें सुकणें दिश्टी पडटा.भारतांत तें सगळ्या राज्यांनी आनी हिमालयांत ३,९६० मी. उंचायेमेरेनच्या वाठारांत दिश्टी पडटा.रानवटी पारवे फातराळ दोंगर आनी कडे आशिल्ल्या उकत्या वाठारांनी रावतात.मनशाळिल्ले पारवे मोडक्यो इमारती,बांयो,देवळां,पोरनी घरां अशा सुवातांनी रावतात.
हें सुकणें कावळ्या परस ल्हान आसता.ताचें शरीर डौलदार आनी सुटसुटीत आसता.ताच्या सगळ्या आंगाचो रंग राखाडी निळो आसून मान आनी हड्ड्याच्या वयल्या भागाचेर पाचव्या,अंजेरी आनी किरमीजीरंगाची सया दिसता.पाखांचेर दोन आनी शेंपडेच्या तोzकाचेर एक अशे आडवे काळे पटे आसतात.नर आनी मादी एकेच भाशेन आसतात आनी तांचे ल्हान-व्हड थवे आसतात.
पारवे सगळ्या प्रकाराचें धान्य खातात.तशेंच रानांत रावपी पारवे लागसारच्या शेतांत वचून धान्याचे दाणे खातात.चोंच चड घट नाशिल्ल्यान ते संबंद दाणे गिळटात.हें सुकणें गुटूर-गूं,गुटूर-गूं असो आवाज काडटा.वत,वारें,पावस हांचेपसून सुरक्षित अशा जाग्यांनी कांय बडयो,कपड्याचे कुडके,पिसां,बी एकठांय करून मातसो खोल असो घोंटेर तयार करतात.गांवांनी रावपी पारवे घराच्या पाख्याचे खांचींत,वण्टीच्या बुराकांत घोंटेर बांदतात.मादी दर खेपे दोन धवीं तांतयां घालता.१४५-२० दिसांनी तांतयां फुटून पिलां भायर सरतात.
-कों. वि. सं. मं.
पारशी धर्म:(जरथुष्ट्र धर्म) जगांतलो पुर्विल्लो आनी म्हत्वाचो धर्म.ह्या धर्माचे संस्थापकाचें नांव जरथुश्त्र.ग्रीक भाशेंत ह्या धर्म संस्थापकाचें नांव झोरोऑस्टर (झोरोअस्ट्रस) ह्या उपारांत रूढ जालें आनी ताचेवयल्यान इंग्लीश भाशेंत ह्या धर्माची झोरोअॅस्ट्रीयन रिलीजन ह्या नांवान संवसाराक वळख जाली.ह्या धर्माचो उदय इराणांत इ.स. पयलीं सातव्या शेंकड्या पसून जावन सुमार बाराशें-तराशें वर्सां म्हळ्यार ससान घराण्याच्या अंतामेरेन ताची भरभारट जाली.ससान राजवटेंत पारसी हो इराणाचो राष्ट्रधर्म आशिल्लो.
हे लोक पर्शिया म्हळ्यार इराण ह्या देशांतल्यान भारतांत आयले,म्हणून तांकां पारशी हें नांव मेळ्ळें.वैदीक आर्य आनी इराणी लोक हांची पुर्विल्ल्या काळांत एकठांय वसणूक आशिल्ली.ताणीं थंय नव्या साम्राज्याची स्थापणूक करून वेगळी संस्कृताय निर्माण केल्ली.तेच इराणी लोक पारशांचचे पुर्वज आसुंये अशें एक मत आसा.
इ.स. च्या ७ व्या शेंकड्यांत इराणांत ससानी वंशाचें राज्य चालू आसतना अरबांनी तो देश जिखलो आनी थंय इस्लामी प्रभुत्व प्रस्थापीत केलें.त्या वेळार खुबशा पर्शियी लोकांनी इस्लाम धर्म आपणायलो.पूण कांय धर्मनिश्ठ पर्शियी लोक खोरासानच्या दोंगराळ प्रदेशांत पळून गेले आनी थंय ताणीं सुमार शंबर वर्सां आपल्या धर्माची राखण केली.पूण थंय लेगीत तांचेर इस्लामी घुरी पडटकच तांचे मदल्या कांय जाणांनीइराणी आखाताच्या लागसार आशिल्ल्या ओर्मूझ जुंव्याचेर स्थलांतर केलें.थंय लेगीत आपल्या धर्माचें रक्षण करप जमना जातकच ते भारताचे अस्तंत दर्यादेगेर आयले.पयलीं ते दीव जुंव्याचेर देंवले आनी थंय ताणीं १९ वर्सां काडलीं आनी उपरांत ते गुजरातांतल्या संजाण ह्या शारांत रावपाक लागले.आपली नवी वसणूक सुरू करून ताणीं थंय पयलें अग्निमंदीर बांदलें आनी यादीक एक अग्निस्तंभ उबारलो.
कांय काळाउपरांत,संजाणांतल्यान कांय पारशी लोक नवसारी,भडोच,अंकलेश्र्वर,वरिआब,खंबायत,सुरत,बिकानेर,ठाणें,चौल ह्या सुवातांनी वचून रावलो.सुर्वेक गुजरातांतूच कितलेशेच शेंकडे तांची वसणूक आशिल्ल्यान गुजराती हीच तांची आवयभास जाली.
