२)खगोलशास्त्र:पृथवी हो एक व्हडलो गोल (sphere) आसा आनी सगळे ग्रह आनी सूर्य हो आकारान गोलीय (spherical)स्वरूपाचे आसात अशें मत पायथॅगॉरस मांडटालो. ३)संगीत:दरेक ग्रह आपलें खासा स्वरूपाचें स्वरमेलतत्व (harmony) उक्तायता आनी ग्रहांच्या ह्या संगिताचो खरो अर्थ उक्तावपी सोद हो विश्र्वाच्या गुपिताचें स्वरीप परगटायतालो अशी ताची श्रध्दा आशिल्ली. ४)तत्वगिन्यान:ह्या मळार ताणें विरुध्द स्वरूपाच्या संकल्पनांचें रूप मांडपी उतरां घडयलीं.देखीक:मर्यादीत -अमर्यादीत; सम-विशम; उजवो-दावो; उजवाड-काळोख; चौकोनी-आयताकृती; नर-मादी; स्थिती-गती; सरळ-वांकडो; बरें-वायट.
तत्वगिन्यानांतलो नैतिकवाद-द्वैतवाद ताका मान्य आशिल्लो.
-श्रीकृष्ण उपेंद्रराव कामत
पारजत:(मराठी: पारिजातक; हिंदी:हरसिंघर; गुजराती:जयपार्वती; हरसिंग,पारिजात; संस्कृत:प्राजत्क,पारिजातक,खरपत्रक; इंग्लीश:नायट जॅस्मिन; लॅटीन:निक्टॅंथस; आर्बर-ट्रिस्टिस; कूळ:ओलिएसी).
उंचाय सुमाार १० मी.मेरेन.ह्या मूळस्थान भारत आसून उपहिमालयाचे प्रदेश,छोटा नागपूर,राजस्थान,मध्यप्रदेशांत आनी दक्षिणेक गोदावरी मेरेन पातळ्ळां.खानदेश सातपुड्यांतल्या रानांतूय हें झाड दिश्टी पडटा.वासाळ आणि नाजूक फुलांखातीर हें झाड पोरसांनी लायतात.
ह्या झाडाचीं पानां एकामेकां सामकार,तांतया आकाराचीं,कांय प्रमाणांत दांतेरी,वयर खरखरीत आनी सकयले वटेन लवदार आसतात.एप्रिल-मे म्हयन्यांत हीं पानां गळटात.ऑगस्ट ते डिसेंबर म्हयन्यामंदीं ल्हान आनी धवीं घोंसांनी फुलां येतात.फुलांच्यो पाकळ्यो मेकळ्यो आनी धव्यो आसतात.ताका पोंदच्यान नळ्येवरी केंसरी रंगाचो देंठ आसता.फुलां तिनसांजेचीं फुलतात आनी दुसऱ्या दिसा जमनीर पाडटात.फळ वाटकुळें पूण सपाट आनी चेपिल्ले भाशेन आसता.नव्या झाडाची लागवड बिंयापसून,रोंप करून,कलमांनी वा झाडाच्यो खांदयो लावन जाता.फुलांच्या केंसरी देंठांत ०.१% निक्टॅथीन हें रंगीत द्रव्य आसता.आदल्या काळांत रेशीम रंगोवपाखातीर ह्या द्रव्याचो वापर करताले.फुलांनी डीमॅनीटॉल,टॅनीन आनी ग्लुकोझ आसता.बियांपसून १२.१६% फिकट हळदुवें वासाचें तेल मेळटा.पानांनी कॅरेटीन आनी अॅस्कॉर्बिक आम्ल आसता.लाकडाचो उपेग घराच्या पाख्याखातीर करतात.झाडाची साल कातडी कमोवपाक आनी पानां लाकडाक तशेंच हस्तीदंताक चकचकसाण हाडपाक वापरतात.पानां पित्त,कफ,संधिवात हांचेर गुणकारी थारतात.
पारजताक 'भुरी' हो एकच रोग लागता.ह्या रोगाचो प्रसार हवेंतल्यान जाता.हो रोग लागतकच पानांचे वयलेवटेन गोबराभाशेन धवो चितो दिश्टी पडटा.तेखातीर पानां गळटात.झाडाचेर गंधकाची पूड फाफुडल्यार रोगाक आळो बसता.
पांच सर्गांतल्या रुखांमदीं पारजाताचो आस्पाव जाता.देव-दानवांनी केल्ल्या समुद्रमंथनांतल्यान मेळिल्ल्या चवदा रत्नांतलो एक.थंयसावन उपरांत ततो सर्गार व्हेलो.कृष्णान आपली बायल सत्यभामा हिचो हट्ट पूर्ण करपाखातीर सर्गांतल्यान हो रूख द्वारकेंत हाडलो आनी तिच्या म्हालामुखार लायलो अशी कथा आसा.(विष्णू पुराण) वेगवेगळ्या देवांचे पुजा विधींत पारजताचीं फुलां आनी पानां पवित्र सांगल्यांत.लग्नावेळावयल्या मंगलाश्टकांनी पारजताचो उल्लेख आयला.महाभारतांतूय ताचो उल्लेख आयला.
-कों. वि. सं. मं.
पारधी:महाराष्ट्रांतली एक आदिवासी जमात.पारधी हें उतर 'पारध' म्हळ्यार शिकार ह्या उतरावयल्यान आयला.ह्या लोकांची चड वस्ती खानदेशांत आसात.तशेंच कच्छ,मध्य प्रदेश,नासीक (महाराष्ट्र) सोलापूर आनी विजापूर ह्या जिल्ह्यांनी. आसा.प्रदेशाप्रमाण ह्या लोकांक विंगडविंगड नांवां आसात.ह्या जमातीचे 'गांव पारधी' आनी 'फासे पारधी' अशे दोन मुखेल पोटभेद आसात.
दक्षिण महाराष्ट्रांत तांकां 'फासे पारधी' म्हणटात,विजापूर जिल्ह्यांत 'अटवीसंचार' म्हणटात.फासो म्हळ्यार सांपळो.सांपळ्याच्या आदारान जे शिकार करतात ते फासे पारधी.अटविसंचार म्हळ्यार रानांत भोंवपी.वाघरी घेवन सोंशे धरतात ते वाघरी पारधी.दांत्याक टाकी घालतात ते टकारी वा टाकणकार.धारवाड 'चित्तेवाले पारधी' ह्या नांवाचे लोक आसात.बैल धरप्यांक 'बहेलिया' म्हणटात.तेभायर मीर,कोसपर,वाधरी,मेवारी,पालपारधी,राजपारधी,कोरचर,भिल्लपारधी,लंगोटीपारधी,गायपारधी,हऱणपारधी अशोय कांय जाती आसात.
पारधी लोक स्वताक राजपूत समजतात.तांचें मुळस्थान खबर ना.पूण ते पयलीं उत्तरेकडल्यान गुजरातांत आयले आनी उपरांत महाराष्ट्रांत आयले अशें विद्वानांचें मत आसा.
कांय पारधी लोक गुजराती भास उलयतात,कांय जाण मराठी,कन्नड आनी अहिराणी उलयतात.गुन्यांव करपाच्या वेव्हारांत ते खास संकेतीक भास वापरतात.
पारधी लोक केंस कापिनात वा वळयनात.ते बाळीं,कडीं आनी सरपळ्यो घालतात.माथ्याक एक कपडो गुठलायतात.भेंडाक ल्हानसो वालो वा लंगोट न्हेसतात.दादलो-बायल दोगांय गळ्यांत तरातरांच्या रंगाच्यो माळो घालतात.बायलो पोलको-पोतळ वा घागरो न्हेसतात.त्यो हातांत कथील वा पितूळचीं कांकणां घालतात;कानांत बाळी आनी सरपळ्यो घालतात.
पारधी लोक कपड्याचीं वा तणाचीं घरां उबारतात.ताका 'पाल' म्हणटात.पांच-पंचवीस पालांच्या चोम्यांक 'पारधवाडो' म्हणटात.बायलो गांवांत भीक मगून अन्न हाडटात आनी वांटणी करून खातात.
चडशे पारधी लोक हिंदू.पूण कांय मुसलमान आसात.मरीआई मांढरदेवी,भवानी,जरीमारी,खंडोबा,लक्ष्मी,दुर्गा,सप्तश्रृंगी हीं तांचीं दैवतां.तांच्यो जात्रा जातात.धामिची पिडा आयल्यार देवीचो कोप जालो अशें ते मानतात.देवताक बळी दितात.रगताचो अभिशेक घालतात.मुसलमान अवलिया वा बैरागी हांकांय ते भजतात.दसरो आनी शिगमो हे तांचे मुखेल उत्सव.अराई झुडपाचे कांटे,बोरीच्या झाडाचे कांटे,शमीचीं पनां,आंब्याचें झाड,जांबळ,उंबर हीं तांचीं देवकां आसात.
पोटजातींमदीं तशेंच एकाच देवकांत लग्नां करिनात..कच्छ वाठार सोडल्यारहेप प्रांतांतल्या पारध्यांमदीं ओतेभयण,मावसभयण,मामेभयण
