जगांतल्या दुख्खाची जाणविकाय आसून लेगीत झरथुश्त्राचो आशावाद आनी विजिगीषू वृत्ती कायम उरली.ह्या धर्मांत निराशावादाक सुवात ना.
-खोजेस्ती मिस्त्री
पारशी लोकजीण:रामायण,महाभारत,पुराणां हांच्या संदर्भावयल्यान समजता ते प्रमाण पुर्विल्ल्या काळांतलेगीत इराणांतले बरेचशे लोक भारतांत येवन स्थायीक जाल्ले.सूर्यपुजक शाकद्वीपी ब्राह्मण हे तातूंतलेच आशिल्ले.पूण ते सगळे लोक भारतीय संस्कृतायेंत भरसून हिंदू जाले.भारतांत ब्रिटीश सत्ता प्रस्थापीत जातकच पारशांचे उदरगतीक चड वाव मेळ्ळो.पारशी लोक बुध्दीमान आनी उद्देगप्रीय आशिल्ल्यान ब्रिटीश अदिकाऱ्यांनी विंगड विंगड क्षेत्रांनी तांचो उपेग करून घेतलो.वेपार आनी उद्देगधंदे हातूंत आपली कर्तबगारी दाखोवन पारशांनी खूब नांव जोडलें.
भारतांतले पारशी लोक इराणांतलो जरथुष्ट्री (पारशी) धर्म आपलो धर्म मानतात.अहूर मज्द ह्या एकाच देवाची आराधना करून अग्नीक ताचें प्रतीक मानतात आनी ताची पुजा करतात.तशेंच सूर्य,चंद्र,उदक,वारो पर्वत,तारको आनी दिगवंत सत्पुरुष हांचीय पारशी लोक उपासना करतात.तांच्या 'अवेस्ता' ह्या धर्मग्रंथांतल्या चडशा आचार-विचारांकडेन सारकेपण आसा.ह्या धर्मांत यज्ञ,होम-हवन हांकांय म्हत्वाची सुवात आसा.दरेका वसणुकेंत एक अग्निमंदीर आसता.ताका अग्यारी,आतश बहेराम अशीं नांवां आसात.उपासतापास,व्रतां,हांकां ह्या धर्मांत सुवात ना.
पारशांच्या पुरयताक मोबेद म्हणटात.गृहस्तांगेर मंत्र म्हणप; अग्यारी,आतश,बेहेराम हातूंतले विधी करप;नवजोत,लग्न मरणाचे संस्कार हातुंतूय मोबेदाचें काम आसता.अशा मोबेदांचो 'दस्तूर' नांवाचो एक अधिकारी आसता.हे पुरयत केंस,खाड मिशो वाडोवन धवी तोपी आनी धवो भेस करतात.मोबेदांतल्या उण्या अधिकाराच्या व्यक्तींक 'एखद' म्हणटात.ज्या भुरग्याक 'एखद' जावपाचो आसता,ताका 'नावार' हो संस्कार करतात.ताचें शरीर आनी मन शुध्द जावंचें ह्या हेतान यस्न,विस्परद,पाचगाह,पाचन्यामिश आनी कांय यष्ट हांचें तामें अध्ययन करून 'बरेश्रम' नांवाचें ताका प्रायश्र्चीत घेवंचें पडटा.तेखातीर गोमेझ (गायचें मूत),निरंग,(बैलाचें मूत) आनी भस्म वापरतात.हो 'नावार' सुवाळो जातकच ताका 'एखद' ही पदवी मेळटा,आनी नवजोत लग्न हे संस्कार चलोवपाचो ताका अधिकार फावो जाता.उपरांत ताका 'मोबेद' जावपाचो आसल्यार 'मर्ताब' हो विधी करचो पडटा.'बरेश्रम' जाले उपरांत सकाळीं यस्नमंत्र म्हणप,त्याच दिसा स्त्रोष देवतेचो यस्न म्हणप आनी मध्यान राती 'वेंदिदाद' म्हणप असो तो विधी आसता.हो विधी जातकच ताका मोबेद ही पदवी मेळटा आनी ताका हेर संस्कार करपाचोय अधिकार फावो जातात.
संन्यास आनी ब्रह्मचर्य हांचो ह्या धर्मांत निरोध केला.लग्न जावन समवसार करप हें मनशाचें मुखेल जिवीतकर्तव्य अशें पारशी धर्म मानता.पारशी लोक लागींच्या नात्यांतल्या बायल-दादल्याचें लग्न चड प्रशस्त मानतात.तेखातीर ते चड करून बापोल भावंडांभितर लग्न करतात.लग्न सुवाळो व्हंकलेगार जाता.व्हंकलेवटेनचे लोक न्हवऱ्यागेर वचून वाजयत-गाजयत न्हवऱ्याक घेवन येतात.अंतरपाट धरतकच ताचे पोंदच्यान नव्हऱ्या व्हंकलेचो उजवो हात एकठांय जोडून ते सुतान बांदतात.त्या सुताचे सात पदर दोगांय भोंवतणी गुठलायतात.तशेंच,एक वस्त्र गुठलावन ताका गांठ मारतात.ते गांठीक विवाहग्रंथ अशें म्हणटात.उपरांत अग्नींत धूप उडोवन न्हवरो-व्हंकल एकामेकांच्या माथ्यार अक्षता उडयतात तेन्ना दस्तूर मंत्र म्हणटा.अंतरपाट काडटकच व्हंकल न्हवऱ्याच्या दोनूय वटांनी दोन मोबेद उबे रावन झेंद आनी संस्कृत भाशेंतलीं अशीर्वचनां म्हणटात.तांचेर अक्षता उडयतात.उपरांत दस्तूर,व्हंकल न्हवऱ्याक कांय प्रस्न विचारता आनी योग्य त्यो जापो मेळटकच तांकां सदाचरणाचो उपदेश करून आशिर्वाद दिता.उपरांत न्हवरो-व्हंकल,दस्तूर आनी दोन गवाय लग्न पत्रिकेचेर सयो करतात.तांचेमदीं पुनर्विवाह जातात पूण एक बायल जिती आसतना दादल्याक दुसरें लग्न जावंक मेळना.
पारशी लोकांमदीं चाळीस दिस सुयेर पाळटात उपरांत बाळंटिणीक न्हाणोवन शुध्द करतात आनी तिच्यो सगळ्यो वस्तू कोणाकूय दितात.बाळंत जातकच पांचव्या दिसा चलयेच्या घोवागेर 'भोग' म्हळ्यार उंची सोरो धाडटात.सव्या दिसा बाळंटिणीचे खाटीकडेन एक कोरो कागद,तिंतेर,लेखणी,नाल्ल आनी कुकूम दवरतात.भुरग्याचें भविश्य,देवी त्या कागदार बरोवन दवरता असो समज आसा.त्याच दिसा भुरग्याची कुंडली करतात.सातव्या वर्सा चल्याचो तशेंच चलयेचो 'नवजोत' (मूज) नांवाचो संस्कार करतात.
पारशी लोक अग्नी,उदक आनी पृथ्वी हांकां पवित्र मानतात.तशेंच मनशाचो देह ते अपवित्र मानतात.ताका लागून मनीस मरतकच ते मडें लाशिनात,जमनींत पुरनात वा उदकांतूय उडयनात.मड्याक लागून अग्नी उदक आनी पृथ्वी अपवित्र जावंची न्हय अशी तांची इत्सा आसता.तेखातीर ते मडें एके खाशेले सुवातेर सुकण्यांक भक्ष्य म्हणून दवरताले.
मनीस मरचे पयलीं दस्तूर ताचे म्हऱ्यांत अवेस्तांतलले कांय मंत्र म्हणटा आनी ताच्या पापांविशीं चूक मागून प्रार्थना करता.मनीस मरतकच मड्याक न्हाणयतात आनी उपरांत नव्या वस्त्रांत घुठलावन ताच्या भेंडाक कस्ती बांदतात.उपरांत मडें एका गुळगुळीत फातराचेर वा रेंवेचेर दवरून ताचे भोंवतणी तीन ओळी मारतात.त्यो ओळी कोणेंच हिंपच्यो न्हय असो नेम आसा.ते उपरांत एक विशिश्ट पिंगश्या रंगाचो सुणो हाडून ताका तें मडें दाखयतात.मोबेद त्या मड्या म्हऱ्यांत दवरिल्ल्या अग्निकुंडांत चंदन आनी धूप उडयता,आनी मंत्र म्हणटा.मडें फकत दिसाचेंच मसंडेंत व्हरतात.तेखातीर लोखणी निसण करतात.मडें उबारतात तांचो भेस धवो आसता.दोन मोबेद फुडें रावन गाथेंतले मंत्र म्हणटात.जंय मरण आयलां आनी ज्या मार्गान मडें मसंडेंत व्हरतात,ती सुवात गायचें मूत शिंपडावन शुध्द करतात.तांचे मसंडेक 'दोख्मा' म्हणटात.थंय वतकच सगळेजाण एक फावट मड्यावयलें वस्त्र कुशीक काडून दर्शन घेतात आनी सुण्याकूय दाखयतात.
तांचो दोख्मा गांवापसून पयस माळाचेर वादोंगराचेर आसता.त्या दोख्मांत मडें उगडें करून वतांत दवरतकच,थोड्याच वेळान गिदाडां ताचेर झडप घालून तें खावन उडयतालीं.पूण हालीं शारांनी अशी मेकळी सुवात मेळनाशिल्ल्यान,ह्या निमण्या संस्काराखातीर वाटकुळे मनोरे बांदिल्ले आसतात.मनेऱ्याच्या माथ्यार मडें दवरपाखातीर कुरकुटां आनी खांची आसतात.तांच्या तळाक जाळी आसून,सकयल खोल बांयो आसतात.तातूंत रेंव आसता.मड्याचीं हाडां आनी हेर अवशेश ते जाळयेंतल्यान सकयल पडून बांयंतले रेवेंत मिसळटात.अशे तरेचे मनोरे
