राजपुतांनी तातंतल्या कांय देवळांची परत उबारणी केली. हांगा ब्रह्म, सावित्री, गायत्री(शक्तीपीठ), बद्रिनारायण, वराह, शिव आत्ंतेश्र्वर श्रीरंग हांची मुखेल देवळां आसात.
ह्या क्षत्रांत पुश्कर तिर्थांत न्हावप आनी ब्रह्मदेवाचें दर्शन घवप ह्यो दोन मुखेल गजाली. पुश्कर तळ्या भोंवतणीं ब्रह्मघाट, गौघाट बदरीघाट आदी जायते घाट बांदिल्ले आसात.
विष्णुचो वराह अवतार हांगाच ब्रह्मदेवाचे नाकापुडयेंतल्यान जालो असी कथा आसा. कार्तिक पुनवेक जेन्ना जात्रा भरता तेन्ना हांगा घोडे, उंट, गाय, बैल हांचोय व्हड बाजार भरता. तेन्ना जावपी ऊंटगाड्यांच्यो सर्ती हें हांगासल्लें खाशेलपण.
कों. वि. सं. मं.
पुष्पक:पुर्विल्ल्या काळांतल्या एका विमानाचें नांव. वाल्मिकी रामायणांत ह्या विमानांचें वर्णन अशे तरेन आयलां-हे विमान कुपां इतलें उंच, भांगरावरी सुंदर आनी जायत्या रत्नांनी सजयल्लें आसा. विमानाचे भितल्ले वटेन जायते पर्वतराजी उबारिल्ल्यो. तांचेर फुलांनी बहरिल्ले रूख आनी वेली आशिल्ल्यो. धवलगृहां निर्माण केल्ल्या फुलांनी भरिल्ल्यो पुष्करिणी आशिल्ल्यो. केंसरानी भरिल्लीं कमळां आशिल्लीं तशेंच चित्रविचित्र रानां आनी तळीं आशिल्लीं. भित्ल्लयो वेदिका मणयांनी तयार केल्ल्यो. भितर कुटागारां आशिल्लीं आनी तांचेर धवीं बनेरां आशिल्लीं. विमानां भितर घांटी बसयल्ल्यो कुडी आशिल्ल्यो. तांचे खांबे भांगरा-रुप्याचे आशिल्ले. जनेलां भांगराचीं आशिल्लीं. हजारांनी भूतगण ताचें वजन पेलताले. ह्या विममानाचें खाशेलेंपण म्हळ्यार तें आपल्याक जाय थंय लतालें.
सुर्वेक हें विमान विश्वकर्म्यान ब्रह्मदेवाखातीर तयार केल्लें. पूण कुबेरान तप करून तें ब्रह्मदेवाकडसून घेतलें. फुडें कुबेराक हारोवन रावणान तें घेतलें. रामान झुजांत रावणाक मारतकच विभीषण लंकेचो राजा जालो आनी ताणें तें विमान रामाक दिलें. ह्याच विमानांत बसून राम लंकेतल्यान अयोध्येंत आयलो.उपरांत रामान तेंपरत कुबेराकडेन धाडलें. कुबेरान आज्ञा करतकच परत तें रामाकडेन आयलें. रामान ताची पुजा करून तें परत धाडलें. रामान याद काडटकच परत ताचे सेवेंत उपस्थित रावपाचें आश्र्वासन दिवन तें विमान परत कुबेराकडेन गेलें.
-कों. वि. सं. मं.
पु्ष्य:भारतीय नक्षत्रमाळेंतलें आठवें नक्षत्र. हे नक्षत्र कर्क राशींत येता. हातूंतले सगळे तारे मंद आसात. ह्या ताऱ्याचो एक घोंस आसून, तो आयनिक वृत्तीचे उत्तरेक वृत्ताक तेंकुनूच आसा. पुनर्वसू आनी मघा ह्या दोन नक्षत्रांमदीं जो एक अंधूक असो ताऱ्यांचो घोंस दिसात तें पुष्य नक्षत्र. ताची आकृती सामान्यपणान कुल्लेभाशेन आसाता.
कर्केंतलो डॅल्टा वा हामारीन हो योग तारो आसून तो क्रांतिवृत्ताचेर आसा. तशेंच कर्केंतलो गॅमा आनी इटा तारे हतूंत येतात. डॅल्टा आनी गॅमा हांचे मदीं प्रीसेपी नांवाचो एक ताऱ्यांचो घोंस आसा. हाका मधुमक्षिका म्हळ्यार म्होंवाचें पोळें अशेंय म्हण्टात. ह्या घोंसांत शेंकड्यांनी तारे आसून तातूंतले चडशे सुर्यापरस तेजस्वी आसात. होय घोंस क्रांतिवृ्त्ताच्या सामको लागीं आसा. हाका फलज्योतिशांत कौस्तुभ अशें नांव आसा. पुष्य वेदकाळांत तिष्य, सिध्य अशींय नांवा आशिल्लीं.
गुरू ही ह्या नक्षत्राची देवता. गुरूचे सगळें धर्म पुष्य नक्षत्रांत वृध्दिंगत जातात. बिरेस्तारा चंद्राक पुष्य नक्षत्र आसल्यार तो गुरूपुष्य (अमृतसिध्दी) योग मानतात. लग्न सोडून हेर कसल्याय कामांखातीर हो योग लाभकारक मानतात. राम-जानकी हांचें लग्न गुरू-पुष्य ह्या योगाचेर जालें आनी देखून म्हूर्तवेत्त्यांनी हो योग लग्नाक प्रतिकूल थरयलो असो एक संकेत आसा.
मार्च म्हयन्याचे मदीं रातच्या णवांच्या सुमाराक हे नक्षत्र माथ्यार दिसता.
पुष्य नक्षत्र शुभ, लघू, ऊर्ध्वमुख, अंध आनी पुंनक्षत्र मानलां. ह्या नश्रत्राचेर जल्मल्लो मनीस मातृ-पुतृभक्त, धर्मीक, प्रसन्न आनी मानसन्मान मेळोवपी जाता अशें कोष्ठीप्रदिपांत सांगलां. पुष्य नक्षत्राचेर गंगेत न्हाल्यार कोटी कुलांचो उध्दार जाता अशें ब्रह्मांड पुराणांत म्हळां. मेषारूढ, मेघवर्ण आनी चार भुजांची अशें पुष्याचें मुर्तिध्यान हेमाद्रीन सांगलां.
-कों. वि. सं. मं.
पूंतानम, नंपूतिरी:(जल्म:इ.स. 16-17 वें शतामान, नेन्मनी- मलबार) केरळांतलो एक संत कवी. पूंतानम हें ताच्या मावोडेंच्या घराण्याचें नांव. ह्या कुळांतले एकले एकसुरे चलयेकडेन लग्न जावन तो घरजांवय जाल्लो. फुडें ह्याच कूलनांवान ताची नामना जाली. ताच्या गुरूचें नाव नीलकंठ आशिल्लें अशें म्हण्टात. ताका 90 वर्सांची पिराय लाबली असो उल्लेख मेळटा (श्रीकृष्णकर्णामृतम). पूंतानम हो कट्टो कृष्णभक्त आशिल्लो. गुरूवायुरच्या कृष्णाच्या देवळालागसार ताचें घर आशिल्लें. त्याच काळांत केरळांतलो मेलपुत्तर नांवाचो प्रकांड पंडित गुरूवायराक येवन रावतालो. पूंतानम जीं कवनां करतालो ती सुदारपाखातीर मेलपुत्तराक दाखयतालो. मेलपुत्तूर ताच्या कवनांची तोखणाय करतालो. पूण एक दीस ताणें टिका केली. ती आयकून पूंतानमाक वायट दिसलें आनी तो अस्वस्थ जालो. हें पळोवन कृष्णाक वायट दिसलें आनी ताणें मेलपुत्तुराक एकांगाची पिडा जडयली. पूंतानमाची ताणें माफी मागल्यारूच तातूंतल्यान ताची मुक्ती जातली अशें सांगलें. फुडें मेलपुत्तुरान भोगसणी मागून ते व्याधीपसून मुक्तताय मेळयली. पूंतानमाक एकलो एकसुरो चलो आशिल्लो. पूण ताका मरण आयलें. पूंतानमाक सुमाराभायर वायट दिसलें. पूण संताननगोपाल ह्या व्रताचे कथेंत ब्राह्मणाक ताचो मेल्लो पूत परतो मेळटा. देखून पूंतानमान हे कथेचेर पाला छंदांत एक कवन रचलें आनी तो ताची पारायणां करूंक लागलो. तेन्ना ताच्या विचारांचें परिवर्तन जालें. फुडें ताचेर जायतीं संकश्टां आयलीं तरीय ताणें तांचो व्हडलोसो हुसको करिनासतना शेंदरी आनी पानदान घेवन तो भोंवडेक गेलो. संतानगोपालम पाना, ज्ञानप्पाना, श्रीकृष्णकर्णामृतम्, घनसंप, पार्थसारथिस्तवम, आनंदवृत्तम आदी काव्यां ताणें बरयल्यात. हातूंत श्रीकृष्णकर्णामृतम हो भागवताच्या दशमस्कंधाचो भावानुवाद आसून केरळी लोकांमदीं ताची खूब नामना आसा. पूंतानम पुराणूय बेस बरें सांगतालो. केरळांतल्या घराघरांनी पूंतानमाचे कवितेची नामना आसा. पूंतानमाविशीं जायत्यो आख्यायिका प्रचलित आसात.
-कों. वि. सं. मं.
