तांणें कोंकणींतल्यांन जायतें लिखाण केलां आनी तें गोंयच्या आनी गोंयांभायल्या विंगड विंगड नेमळ्यांनी उजवाडाक आयलां. वोंवळां, जात्रेकार जुझे, गोंयचे धर्तेरेवेलो, काळजीदार, साश्टीची तांबडी माती, फुडारी, कोंकणी शास्त्री दाल्गाद, वादळ आनी वारें, आवयचे मांडयेंर, Makers of Konkani Literature हीं ताचीं गाजिल्लीं पुस्तकां. ताका कोंकणी भाशा मंडळ, कोंकणी केंद्र तशेंच गुलाब म्हयनाळ्याचे पुरस्कार फावो जाल्यात. ताणें आपली आपजीणय बरोवन उजवाडाक हाडल्या. पेडण्या जाल्ल्या अखिल भातरीय कोंकणी लेखक संमेलनाच्या धाव्या अधिवेशनाचो तो उद्घाटक आशिल्लो. तो कोंकणी भाशेंतल्यानूच शेर्मांव सांगता हें ताचें खाशेलेपण आशिल्ल्यान गोंयभर तो बऱ्यांतलो 'प्रेगादोर' म्हणून गाजता.
मिरामार पणजी हांगाच्या, टॉमस स्टीवन्स कोंकणी केंद्राचे वतीन, ताच्या वावराचें याजस्तीक म्हणून कोंकणी मळार देखदेणो वावर करतल्याक दर वर्सा 'फा. आंतोनियु पेरैरा' पुरस्कार दिवप जाता.
-कों. वि. सं. मं.
पेरैर, आरमांदु तेओदोरु उर्फ आर्मांदु सांताना:(जल्म:14 फेब्रुवारी 1926, चिंचोणें, साश्ट).
गोंयचो सुटकेझुजारी. 1946 सावन तो गोंयचे सुटकेझुजारी ज्यो चळवळी जाताल्यो तातूंत वांटो घेवपाक लागलो. तो भूंयगत रावून पुर्तुगेजांआड प्रचार करता ह्या गुन्यांवाखाला पुर्तुगेज सरकारान ताचे आदवोगासीचो परवानो जप्त केलो.
1948-1956 मेरेन तो 'नॅशनल कॉंग्रेस गोंय' संघटनेचो पालवी सचीव आनी 1953-1954 मेरेन सचीव म्हणून वावर केला. 'आझाद गोमन्तक दल' संघटनेच्या बेळगांव फांट्याचें ताणें 1954-59 मेरेन अध्यक्षपद सांबाळ्ळें. ताचो गोंयचे तशेंच मुंबय आनी बेळगांव भूंयगत संघटनांकडेन लांगींचो संबंद आसा, ह्या गुन्यांवाखाला पुर्तुगेज पोलिसांनी ताका पांच खेपे अटक केली. ह्या वेळार ताका पोलिसांनी खूब त्रास तिलो. तो लिपून रावलो तेन्ना ताचे जाण्टेले आवयकूय ताणीं खूब सतायली. 20 जून 1954 दिसा बंदखणीची ख्यास्त चुकोवपाखातीर तो बेळगांव पळून गेलो. उपरांत गोंय मुक्ततायेमेरेन तो थंयच रावलो. 1958त प्रदेशीक लश्करी न्यायालयांत ताचे गैरहजेरेंत चवकशी जावन ताका आठ वर्सां बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. पुस्तकांतल्यान पार्सल बॉम धाडपाफाटल्यानूय ताचो हात आसा ह्या गुन्यांवाखाला ताचे आठ वर्सांखातीर राजकीय हक्क काडून घेतले.
गोंयचे सुटके उपरांत नगरपालिका, मुलकी प्रशासक (केपें), कोमुनीदादीचो प्रशासक (दक्षीण विभाग) आनी नगरपालीकेचो मेयर (केपें,मडगांव) अशा पदांचेर ताणें काम केलां. भारत सरकारान तामर्पत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
-कों. वि. सं. मं.
पेरैर, आल्वारो आतोनियु प्रेसिआझु:(जल्म:1 जुलय 1925, दिवाडी-तिसवाडी).
गोंयचो सुटकाझुजारी. ताच्या बापायचें नांव एदुआर्द पेरैर. ताणें लिसेवाचें 7 वें वर्स मेरन तशेंच फार्मासीचें शिक्षण घेतलें. तो नॅशनल कॉग्रेस गोवा संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. स्वता सरकारी कर्मचारी आशतनाय तो राश्ट्रीय वावरांनी वांटो घेतालो. 11 नोवेंबर 1954 ह्या दिसा मडगांव हातपत्रकां वांट्टना पोलिसांनी रविंद्रनाथ पै रायतुरकार हाचेवांगडा ताका धरलो. उपरांत ताका प्रदेशीक लश्करी न्यायालयामुखार उबो करून इकरा वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. तशेंच पंदरा वर्सांखातीर ताचे नागरी हक्क काडून घेतले. पूण अर्दी ख्यास्त भोगले उपरांत ताची बंदखमींतल्यान सुटका जाली. फुडें पोलिसांच्या आदेशाचो पाळो करूंक नाशिल्ल्या कारणान तशेंच तामें गांधी तोपी वापरली ह्या आरोपाखाला दोन फावटीं ताका अटक जाल्ली. इश्कोल मेदिक (वैदकी म्हविद्यालय) हातूंत प्रवेश धेवन ताणें वैजकी अभ्यास शिकपाक सुरवात केली, पूण गोंय मुक्ती चळवळीक लागून ताका आपलें शिक्षण अर्द्यारच सोडचें पडलें. गोवा प्रदेश समितीचो तो एक वांगडी आशिल्लो. गोंयचे मुक्तीउपरांतय ताणें राजकारणांत वांटो घेतिल्लो. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला. 18 जून 1983 ह्या दिसा गोंय सरकारानूय ताचो भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं.
पेरैरा, कामिलो:(जल्म:एप्रिल 1932, बांदोड्या-फोंडे; मरण:17 फेब्रुवारी 1957, फोंडें).
गोंयचो सुटकेझुजारी. ताच्या बापायचें नांव जुझे परैरा. कामिल पयलीं 'राश्ट्रीय कॉंग्रेस गोंय' (NCG) संघटनेचो आनी उपरांत 'गोंय सुटके सैन्य' (GLA) हे संघटनेचो वांगडी जालो. ताणें आपल्या संघटनांखातीर खूब वावर केलो. दिवचले मीनाखाणीचेर धाड घालप्यांभितर ताचो म्हत्वाचो वाटो आसा. सुरेश केरकार हाचेवांगडा ताणें फोंडें तालुक्यांत आशिल्ल्या पुर्तुगेज लश्कराक कुट्टीसावन उदक हाडपी पायप लायनीक स्फोट घडोवन हाडपाचो बेत आंखिल्लो. 17 फेब्रुवारी 1957 दिसा स्फोच घडोवन हाडपाक गेल्लेकडेन पुर्तुगेज पोलिसांनी ताका ताच्या साथीदारांवांगडा गुळी घालून जितो मारलो. 18 जून 1985 दिसा गोंय सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो मरणोत्तर भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं
परैर, कायतान:(जल्म:दिवाडी; मरण:1857).
गोंयचो धर्मप्रचारक.सुर्वेक तो प्रवचन सभेंत वावर करतालो. उपरांत तो धर्मप्रचारक म्हणून श्रीलंकेंत गेलो. थंय 1837 ते 1843 ह्या काळांत ताणें विकार जनरल म्हणून वावर केलो. फुडें ताका थंयचो विकार आपोस्तोलीक नेमलो. 1843त ताची बिशप म्हणून नेमणूक जाली.
-कों. वि. सं. मं.
परैर, जानुआरियु ज्योकीं:(जल्म:19 सेप्टेंबर 1908, जोघपूर मारवार; मरण:17जानेवारी 1986).
सुटकेझुजारी. ताणें बी.ए. मेरन शिक्षण घेतलें. तो बसका घेवन लोकांमदीं सुटकेझुजाविशीं जागृताय हाडटालो. आप्लया विद्यार्थांच्या पालवान तो राश्ट्रीय आनी पुर्तुगेजांआड पत्रकां वांट्टालो. पोलिसांनी ताका धरलो आनी णव वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला. 18 जून 1982 ह्या दिसा गोंय
