येशू ख्रिस्ताचे जिणेवयली गेल्गोथा (१९३१) आनी गौतमबुध्दाचे जिणेवयली वैशाखि (१९४९) हीं दोन खंडकान्यांय बरयलीं. ताचीं वेचीक भावगितां 'गिळिविंडु' (१९३०) ह्या झेल्यांत उजावाडाक आयल्यांत. ताणें 'हेब्बेरळु' (१९४६) आनी चित्रभानू (१९४९) हीं दोन नाटकां बरयलीं. तातूंतलें पयलें नाटक एकलव्याचे कथेचेर आसा आनी दुसरें १९४२ च्या छोडो भारत चळवळींतल्या एका हुतातम्याचेर आदारित आसा. ताणें कांय जपानी 'नो' नाट्यांचोय कन्नड अणकार केला.
ताणें सुमार १६० परसय चड संशोधनात्मक लेख बरयल्यात. तातूंत कर्नाटक आनी तुळुनाडु हांचो इतिहास, पुर्विल्ले भारत-ग्रीस संबंध, इतिहासकाळांतल्या राजांची, गौतम बुध्द, महावीर ह्या सारक्या धर्मप्रवर्तकांची आनी पुर्विल्ल्या लेखक-कवींची कालनिश्र्चिती आदी विशयांचो आस्पाव आसा. धारवाडच्या कन्नड संशोधन संस्थेंत दिल्ली ताचीं खास व्याख्यानां 'मुरू उपन्यासगळु' (१९४०) ह्या नांवान संग्रहीत केल्लीं आसात.
सर्जनशील साहित्य आनी इतिहासीक संशोधन ह्या देशभक्ती, सगळ्या धर्मांकडेन सुसंवाद सादपाची नदर आनी मानवतावादी दृश्टीकोन आदी खाशेलपाणां ताच्या साहित्यांत दिसतात.
चेन्नई राज्यशासनान ताका १९४८त 'राश्ट्रकवि' हो भोवमानाचो पुरस्कार दिलो. १९५० वर्सा मुंबय हांगा भरिल्ल्या अखिल कन्नड साहित्य संमेलनाचो तो अध्यक्ष आशिल्लो. पै हाच्या नांवान उडुपी हांगां 'श्री गोविंद पै संशोधन केंद्र' स्थापन जावन थंय कन्नड आनी तुळु भाशेचें संशोधन चालू आसा.
-कों. वि. सं. मं.
पै, डॉ.टी.एम्.ए.:(जल्म: ३० एप्रिल १८८९, टोणसे, कल्याणपूर; मरण:२९ मे १९८९).
पुराय नांव टोणसे माधव अनंत पै. उडुपी सावन चार मैलांचेर आशिल्ल्या खेडेगांवांत एका धर्मीक कुटुंबांत ताचो जल्म जालो. ताचें मुळावें शिकप कल्याणपुरच्या कॅथोलिक ख्रिश्र्चन स्कूल तशेंच ब्राह्मण स्कूलांत जालें. १९०७त माधव फकत ९ वर्सांचो आसतना ताच्या बापायक मरण आयलें. तेन्ना व्हडल्या भावान पी.ए.ब्रदर्स नांवान स्टेशनरी, कटलरी, पुस्तकां विकपाचें ल्हानशें दुकान घालें. माधव आपलें शिकप करून दुकानूय सांबाळटालो. सेंट अॅलोय सियस कॉलेजींत आसतना ताका समाजसेवेची आनी शिक्षण प्रसाराची तळमळ लागिल्ली. हेच तळमळींतल्यान पिरायेच्या २१ व्या वर्सा १९१९-२०त ताणें हिंदू स्कूलांत पगाराविणे मुखेल अध्यापकाचीं सूत्रां हातांत घेतलीं. तो बरो शिक्षक आशिल्लो. विध्यार्थ्यांक गणिताची बरी पाठ्यपुस्तकां ना तें पळोवन ताणें यत्ता ६ वी ते ८ वेच्या वर्गाखातीर गणिताचीं पाठ्यपुस्तकांय तयार केलीं. ह्याच वेळार ताणें मद्रास विद्यापिठाच्या मेडिकल कॉलेजींत प्रवेश मेळोवपाखातीर अर्ज केलो आनी सुवाती मर्यादा आसतना लेगीत १९२०त ताचो अर्ज विद्यापिठान मानून घेतलो. हांगा ताक सर ए. लक्ष्मणस्वामी मुदलियार हाचें मार्गदर्शन लाबलें. १९२५त ताणें एम.बी.बी.एस्. ची पदवी हातासली. वैजकी शिक्षण घेता आसतनाच उत्तर कर्नाटकांतल्या होन्नावर लागसारच्या माविन कुर्वे गांवच्या कामाक्षी शेणय हिचेकडेन ताचें लग्न जालें.
दोतोर जाले उपरांत आपल्या एका प्रोफेसराच्या सांगण्यावयल्यान ताणें हॉंगकॉंगाक वचपाचें थारायलें. पूण आवयन ताका भारतानूच रावून देशाची सेवा करपाचे फर्मावन परदेशांत वचपाक परवानगी न दिल्ल्यान ताणें उड्डपीकच वैजकी सुरू केली. ताणें ल्हानशें इस्पितळ घालें. रोग्याची फुकट तपासमी करून, तांकां फुकट वखदां दिवप, तशेंच जाय पडल्यार तांची रावपाचीय सोय ताणें केली. आपल्या हॉस्पिटलात तो शस्त्रक्रिया करतालो. तेभायर बेझेल इव्हानजेलीकल मिशन हॉस्पिटलांतूय वचून थंयच्या दोतोराक शस्त्रक्रियांक आदार दितालो. मणिपाल दोंगुल्लेचेर १९३४त ताणें १२ खाटीचे हॉस्पिटल बारीक जोराच्या रोग्यांखातीर बांदलें.
इतले मजगती १९२५त व्हडलो भाव यु.ए.पैन कॅनरा इंडस्ट्रीयल अँडबँकींग सिंडिकेट लिमिटेड हे वित्त संस्थेची स्थापना केली. ते संस्थेचो एक संचालक म्हणून टीं.एम्.ए. पैन काम पळयलें. फुडाराक वेवसस्थापकीय संचालक आनी चेअरमन पदाचेरूय तो वावुरलो. १९३३त कॅनरा लँड इन्व्हेस्टमेंट लिमिटेडची स्थापना करून जमनीचो विकास करपाचो वावर ताणें हातान घेतलो. १९३५त ताणें नळ्यांचो कारखानो घालो. १९५०त २५ वर्सां वैजकी करून शेवटाक ताणें दोतोरकी सोडली आनी आपलें लक्ष बँकींग, शिक्षण आनी हेर आस्थापनाचेर केंद्रीत केलें.
शिक्षणाच्या प्रसार-प्रचाराखातीर १९४२त ताणें अॅकॅडमी ऑफ जनरल ओज्युकेशन ही संस्था स्थापली. हे संस्थेचे अंतर्गत जवळ जवळ ३५ शाळा-कॉलेजी मणिपाल, उडुपी आनी सभोवतणच्या वाठारांत सुरू करून दक्षिण कर्नाटक जिल्ह्याक भारतांतलो एक व्हड प्रगतीशील प्रदेश म्हणून नामना मेळोवन दिली. हे संस्थेच्या आश्रयाखाला १९४० ते १९५० ह्या काळांत मुळाव्यो शाळा ज्युनियर बेझीक स्कूल तशेंच हायस्कूल सुरू करून ताणें शाळांचें जाळेंच विणलें. तेभायर उंचेल्या शिक्षणाचे नदरेन मणिपाल इंजिनियरिंग कॉलेज (१९५७) फुडाराक मणिपाल इन्स्टिट्युट ऑफ टेक्नॉलॉजी (१९७५) अशें ताका नवें नांव दिलें. उडुपी लॉ कॉलेज (१९५७), श्री महावीर कॉलेज, मुडबिद्री (१९६५), श्री जगद्गुरू चंद्रशेखर भारती मेमोरियल कॉलेज ऑफ आर्टस् अॅण्ड सायन्स, शृंगेरी (१९६७),वेवसायीक शिक्षण दिवपी मणिपाल कॉलेज ऑफ एज्युकेशन (१९६६), फार्मसी कॉलेज (१९६७), डेंटल सर्जरी कॉलेज (१९७३) हाचे भायर हेर बरीच महाविद्यालयां सुरू करून म्हळ्यार एक महाविद्यालय संकुल उबारून शिक्षणाची गंगा घराघरान पावयली.
डॉ.टी.एम्.पै उडुपी हांगा १९४९त सुरू केल्लें महात्मा गांधी मेमेरियल कॉलेज ही एक म्हत्वाची शिक्षणीक संस्था. ह्या कॉलेजांत पदवी अभ्याक्रमा वांगडाच कांय काळा उपरांत गोविंद पै संशोधन केंद्र आनी लोककलोच्या अभ्यासाखातीर लोकवेद संशोधन केंद्रूय सुरू केलें.
