जाय. आर जावन स सप्तकां जातकच भुरग्याक व्यायामतज्ञाक दाखोवंक जाय. ताच्या सल्ल्यान अपंगूळपण उणें करपाची साधनां वापरुंक जाय. पायांक कॅलिपर्स, स्पेशल बूट, खाशेल्यो सायकली वा यंत्रां असली साधनां सद्या उपलब्ध आसात. कांय खेपे शास्त्रक्रियेच्या आदारान हें व्यंग उणें करुं येता. हाचेभायर खाशेल्यो संस्था आसात. जंय अपंगूळांच्या शारिरीक तशेंच बुद्दीबळानुसार त्या त्या कला मळार तांकां प्रशिक्षण दिवन तांकां स्वालंबी करतात. सरकारी तशेंच खाजगी हॉस्पीटलांत आनी भौशीक उपचारी संस्थांनी तांचे खातीर खास विभाग चालू केल्यात.
पक्षघात पोलियोंत पोलियो पुराय बरो जावं येता. थोडी सुदारणा जावं येता वा पुराय निर्बळकाय येंव येता. स्वासेंद्रीय पक्षघाती पोलियोंत सुदारणां सवकासायेन जाता. छाती-पोटा मदलो स्नायूपड्डो (Diaphragm) बरगड्यांमदलें स्नायू पोटाचे स्नायू (intercostal Muscles), कांय प्रमाणांत दुर्बळ जावन पोलियो घातक थारुं येता. देखून जतनाय चड घेंवची पडटा.
मेंदू पोलियो चडसें फावटीं घातक आसता.(३%-7%) पोलियेंत ५-६ सप्तकांभितर अकस्मात सुदार घडबन येंव येता. उपरांत दोन वर्सा मेरेन खूब वमंद गतीन सुदार जायत वचूं येता. मात योग्य वेळार शास्त्रोक्त व्यायाम- उपचार पद्दत तशेंच अस्थीतज्ञाकडल्यान आधुनीक शल्य उपचार करुन घेतल्यार बेगीन आनी चड प्रमाणांत सुदारणां घडूं येता.
भुरग्यांक वेळार लस दिल्यार ताका पोलियोची बादा जायना. भुरग्याक जल्मतकच सुर्वेक लस आनी वांगडाच पोलियोचो पयलो डोस पोंटांत दिवंक जाय.लस दोन प्रकारांनी उपलब्ध आसता. सॉक(Salk) आनी सॅबिन (Sabin). सॉक लसींत व्हायरस निष्क्रियावस्थेंत आसता. ही लस इंजेसावाच्या रुपांत आसता.(Oral polio vaccine- सॅबीन) हातूंत व्हयरस जिवें अवस्थेंत आसता. तिट्टी व्हयरसापासून तयार केल्लें हें इंजेसांव तोंडातल्यान दिवप जाता. भारतांत तेचपरी संवसारांतल्या चडसां देशांनी हीच लस वापरतात. खरे म्हळ्यार चड प्रभावी गूणा खातीर दरेका व्हायरसाची लस वेगवेगळी दिवंची आसता. पूण लस कार्यावळ सोंपी जावंची म्हूणून मिश्र लस तिट्टी (Trivelent) वापरतात. पयल्यो तन मात्रा भुरग्याक स म्हयन्यां भितरलें पिरायेचेर एक ते देड म्हयन्यांच्या अंतरान ट्रीपल लसी वांगडाच दितात. बी.सी.जी लस तोपचेआदीं ट्रीपल दिवप चड सुरक्षित . बी.सी.जी. लस खंयचेय एके पोलेयो लसी वांगडा दिंव येता. पयली उत्तेजनार्थ (Booster dose) पोलियो मात्रा भुरग्याच्या देड-दोन वर्सां पिरायेचेर दिंवची आसता. भारतीय बाल संस्था (Indian Academy of Padiatrics) दवाखाना निर्धारीत कार्यावळींत पांच मात्रा जाल्यार समाजीक मोहेमेंत तीन मात्रा सुचयल्यात दर वर्सा एक हे प्रमाण आठ वर्सामेरेन लस दिवप जाता.
ताचें जंतूबादेंत (ACUTE infection) दुखणें, अतिसार, आमांश, रक्तलसिका, गांठी, तशेंच हेर अवयवांचे क्रकरोग कोर्टिको स्टॅरॉयड तशेंच हेर कर्करोधक उपचार घेतल्याक ओ.पी.वी. दिवंक मेळना. अशा अवस्थांनी तोंडी लस दिल्यार घातक प्रक्रिया जावपाची शक्यताय आसा. ओ.पी.वी. स्थीर स्वरुपांत आशिल्ल्या कारणान ४°सॅ.तापंमानांत १ वर्स मेरेन आनी भायर १ म्हयनो मेरेन मूळ गूण उणो जायनासतना बरी उरुंक शकता. पोलियो लस दिवन अर्दवरा भितर गरम उदक, गरम दूद वा हेर पेय दिवंचे न्हय. ज्या अवस्थांवेळार तोंडी पोलियो लस दिवप घातक आसता त्या वेळार इंजॅक्शन रुपांतली पोलियो लस वापरुं येता.
पोलियोचो आस्पाव संवसारभर आसा. १९८० वर्सा (WHO) त १३६ देशांतल्यान ४२,००० पोलियोची नोंद जाल्ली. खूबशा विकसीत देशांनी लसीच्या कार्यावळींतल्यान पोलियो जवळजवळ पुराय नियंत्रणाखाला हाडिल्लो आसा. १९४१ वर्सा मुंबय आनी भोंवतणच्या वाठांरांनी पोलियेचो पयलो वसो आयिल्लो. उपरांत वेगवेगळ्या तेंपार चडशें आंध्र प्रदेश, उत्तर प्रदेश, गुजरात, म्हाराश्ट्र, राजस्थान, तमीळनाडू, दिल्ली, केरळ (१९८१) आयलें.
पोलियो पसून पयस रावपाखातीर उदकाचो वापर नितळ आसपाक जाय. उदक शिजोवन पियेवप, वाटेवयलीं उक्ताडावयलीं खाणां खावपाचें बंद करप. अशें करीत जाल्यार पोलियोच्या रोगजंतूची लागण भुरग्याक जावंख पावना.
- डॉ. ए.जी.बोरकार - डॉ. आनंद हळर्णकार
पोलिस संस्था:
समाजांत शांतताय आनी सुवेवस्था राखून दवरपी, तशेंच लोकांच्या जिवीताचें रक्षण रकपी, समाजांतले गुन्यांव उणें करपाक वावुरपी आनी घडिल्ले गुन्यांव सोदून काडून गुन्यावकारांक पुराव्यासयत न्यायालया मुखार हजर करपी संस्था. पोलीस हें उत्तर नगरराज्य आनी राज्याची परिस्थिती असो अर्थ आशिल्ल्या ग्रीसी उतरावयल्यान आयलां. १८व्या आनी १९व्या शेंकड्यांनी सुवेवस्था राखपी थळाव्या नागरीक प्रशासकांचो उल्लेख करपाखातीर 'पोलीस' ह्या उतराचो व्हड प्रमाणांत उपेग जातालो.
खूब आदल्या काळांत म्हळ्यार ज्या वेळार मनसाक समाज ह्या उकराची संकल्पना लेगीत खबर नीशिल्ली, त्या तेंपारुय गुन्यावांक आळो घालपाखातीर दर एके व्यक्तीचेर कोणाची तरी नदर आसताली. पूण मनीस जेन्ना समाजाचो घटक जालो आनी ताका समाजाची जाणविकाय जाली, तेन्ना सावन समाजांत सुवेवस्था काखून दवरपाखातीर एर खाशेली अशी संस्था अस्तीत्वांत आयली.
भारतांत वैदीक काळासावन संघटीत पोलीस यंत्रणा आशिल्ली, हाचे पुरावे ऋगवेद, बृहदारण्यकोपनिशद हातूंत तशेंच हेर पुर्विल्ल्या संस्कृत ग्रंथांनी सांपडटात. गुप्त काळांत पोलिसांक 'चाट' अशें म्हणटालें. उपरांत प्रतिहार, पांड्य, सैन, मैत्रक आनी हेर घराण्यांतल्या राजांनीय मंत्र्याच्या दर्जाचे पोलीस प्रमुख नेमिल्लें. तांका दंडीक, दंडपाशीक, चौरोध्दारणीक अशो विंगड विंगड संज्ञा आशिल्ल्यो. कौटिलीया अर्थशास्त्रांत पोलिस खात्याच्या वावराविंशीं वेवस्थीत म्हायती मेळटा.
पुर्विल्ल्या भारतांत आनी मध्ययुगांत लेगीत गांवगिऱ्या वाठांरांनी पोलिसांचो वावर चड करुन गांवचो मुखेलीच करतालो. भारताच्या वेगवेगळ्या राज्यांनी ताका ग्रामीण, ग्रामाधिपती, ग्रमापती, ग्रामकूट ग्रामीक अशीं विंगड विंगड पदनांवा आशिल्लीं, मध्ययुगीन काळांत फौजदार, सेनाधिकारी , ठाणेदार वा कोतवाल हांचे देखरेखीखाला पोलिस संस्ता वावुरताली. नागरिकांचें रक्षण, भौशीक भलायकी, बाजारांतल्यो दरो, वजनमाप हांचेर देखरेख दवरप, चोरांक धरुन तांकां ख्यास्त दिवप, रसत्यांचेर आनी धर्मशाळांचेर देखरेख दवरप, तशेंच शारांनी आनी गांवांनी
