सुवेवस्था राखून दवरप हो तांचो मुखेल वावर आशिल्लो. चोरांक सोदून काडपाक अपेस आयलें जाल्यार कोतवाल, फौजदार, ठामेदार वा पाटील हांका नुकसान भरपाय करुन दिंवची पडटाली. पुर्विल्ल्या तशेंच मध्ययुगांत जनतेच्या जिवीताचें तशेंच मालमत्तेचें रक्षण करपाची आनी राज्यांत सुवेवस्था दवरपाची जापसालदारकी मुखेलपणान राजांचीच आशिल्लीं. गुन्यांवकारांक ख्यास्त दिवपाचोच पयलो मान राजांचोच आशिल्लो. पूण भारतांत जेन्ना ब्रिटीश राजवट आयली तेन्ना सावन कायदो आनी सुवेवस्था शासनान आपल्या हातांत घेतली. ब्रिटीश कंपनीच्या सुरवेच्या तेंपार भारतांत नगरपालिकांसारकिल्ल्यो स्वायत संस्था नाशिल्ल्यान सरकारान वेगवेगळ्या राज्यांनी पोलिस यंत्रणां उबारपाचे साबार यत्न केले.
सर रॉबर्ट पील हाणें 1829त इंग्लंडांत आधुनीक पोलिस संस्थेची बुन्याद घाली. उपरांत ब्रिटीश सरकारान हेच धर्तरेचेर भारतांतली पोलिय यंत्रणा उबारली. ब्रीटीश संसदेन सुरवेक 1860 त आनी मुखार 1920त स्वतंत्र पोलिस आयोग नेमून सगळ्या प्रांतांतली पोलीस दळां एकेच धर्तरेचेर उबारली. भारत स्वतंत्र जालें उपरांत पोलिस यंत्रणानी खूब सुदारणा जाल्यो. बायल-पोलिस हो स्वातंत्र्या उपरांतचो एक म्हत्वाचो बदल.
सद्या भारतीय पेलिसांक विंगड विंगड कामां वांटून दिल्ली आसात. वाडट्या गुन्यावांक आळो घालप आनी जाल्ल्या गुन्यावांचो तपास करप, कायदे आनी सुवेवस्था राखून दवरप, येरादारीचेर नियंत्रण दवरप, वेगवेगळ्या राजकीय पक्षांची आनी तांच्या संस्थेच्या घडामेडींची म्हायती एकठांय करप, तशेंच शेतकामती, कामगार, आनी विध्यार्थी हांच्या हालचालींचेर देखरेख दवरप, धरण, पूल, अणूकेंद्र ह्या सारकिल्ल्या सुभेध्य(vulnerable) बांदकामाचेर आनी विमानतळ, सचिवालय, शास्त्रागार ह्या सारकिल्ल्या क्षेत्राचेर पारो दवरप; परकी राजदूतांक आनी प्रतिश्ठीत लोकांक संरक्षण दिवप ; सैमीक आवर्शणां वेळार म्हळ्यार हुंवार, भूंयकांप, उजो तशेंच रेल्वे आनी विमान अपघातांत सांपडिल्ल्या लोकांक आदार दिवप; देशांच्या शिमांचेर देखरेख दवरप, शेणिल्ल्या भुरग्यांचो वा उबारुन व्हेल्ल्या भुरग्यांचो आनी बायलांचो सोद घेवप; अपघातांत सांपडिल्ल्या लोकांक आदार आनी प्रथमोपचार दिवप तशेंच दुबावीत गुन्यांवकारांक धरुन उपरांत गुन्यावांचो पुराय सोद घेवपाखातीर24 वरां मेरेन तांका बंदखणींत दवरपाचो हक्क पोलिस खात्याक दिल्लो आसा. तेच प्रमाण दुबावीत वाठारांत वचून थंय तपास करपाचेय अधिकार पोलिसांकदिल्लें आसात. पूण विधानसभेंत आनी राजमंडळांत जशो सुदारणां जातात तशो पोलिस खात्याच्यो जापसालदारक्यो वाडत वतात.
पोलिस संस्था ही राज्य सरकारच्या नियंत्रणाखाला आसून पोलीस खात्याची सगळीं सूत्रां राज्याच्या गृहमंत्र्याकडेन आसतात. सद्या भारतांत एक हजार लोकांफाटल्यान तीन पोलीस अशें प्रमाण आसा.
दर एका पोलिसाची ताचे पात्रतायेप्रमाण वेगवेगल्या थरांचर विभागणी केल्ली आसून, ताका वावरुय वांटून दिल्लो आसा. ल्हान राज्याखातीर सगळ्यांत उंचेल्या पदाचेर इन्स्पेकटर जनरल, व्हड राज्यांखातीर डायरेक्ट जनरल, उपरांत डॅप्यूटी इन्स्पेक्टर जनरल, सुपरींटॅंडण्ट, पालवी सुपरींटॅंडण्ट, इन्स्पेक्टर, सब इन्स्पेक्टर, असिस्टंटसब इन्स्पेक्टर, हेड कॉन्स्टेबल आनी निमाण्या थरांचेर कॉन्स्टेबल कमिशनर सहाय्यक, डॅप्यूटी कमिशनर आनी कमिशनर हांची नेमणूक फकत म्हानगरांनीच केल्ली आसता.
भारत सरकाराच्या नदरेन पोलिस संघटना ही भारतीय शासनाचें एक इंद्रीय. जर आणीबाणीच्या वेळार पोलिय यंपाचेर गेले जाल्यार भारत सरकाराक न्याय आनी वेवस्था राखून दवरपाक खूब त्रास जातलें. हाका लागून भारतांत पोलिसांक पोलीस संघटना उबारपाक कायद्यान बंदी घाल्ली आसा. सद्या फुडारिल्ल्या समाजांत वेगवेगळ्या प्रकारांचे गुन्यांव घडत आसतात .हाका लागून आयज पोलिसांक गुन्यांव तपासाखातीर सगळ्या प्रकारांच्यो आधुनीक पद्दती हाताळच्यो पडटात. घडिल्ल्या गुन्यांवांचो तपास करपाखातीर पोलीस खातें आयज सगळ्या प्रकारांचीं आधुनीक तंत्रा, आधुनीक उपकरणां आनी आधुनीक प्रयोगशाळांचो उपयोग करतात. हातूंत बोटांचे छाप(finger prints) , हस्ताक्षर जाणकार, फोटोग्राफी, स्कॅच, लाय डिटेक्टर, कायदेशीर प्रस्नांच्या संदर्भांत वैजकीय म्हायतीचो वापर (Forensic science) तशेंच गुन्यांवांची सरासरी काडपाखातीर कम्प्युटराचो वापर करतात. आधुनिक युगांत येरादारीच्या मळार खूब कार्ती जाल्ल्यान, गुन्यांवकार रोखडेच पळून वचपाक शकतात. हाका लागून शारांतल्या पोलीस दळांक आधुनीक वाहनां दिल्यात. ह्या वाहनांचेरुय बिनतारी संदेशवाहक यंत्रां बसयल्लीं आसतात. चोरांचो सोद घेवपाखातीर तशेंच पुरुन दवरिल्लो बॉमदां सोदून काडपाखातीर सुण्यांचोय उपेग करतात. पोलीस खात्यांतल्या दर एका मनशाक ताच्या पदा प्रमाण राज्यांतले थळावे पोलीस प्रशिक्षण संस्थेंत शिक्षण मेळटा. पोलीस ट्रनींग कॉलेज आनी नॅशनल पोलीस अकादमी हैद्राबाद (आंध्र प्रदेश)आसा.
सिव्हील पोलिस, स्टेट रिझर्व पोलिस, सीआयडी क्रायम, सीआयडी इंटरलीजन्स, इमीग्रशेन पोलीस आनी टुरीस्ट पोलीस हे राज्य सरकाराचे देखरेखीखाला वावुरतात. पूण सेंट्रल अॅंड सबसीडिअरी इंडसीजेन्स ब्युरो, ब्युरो ऑफ क्रायम इन्वॅस्टीगेशन, सॅंट्रल रिझर्व पोलीस, बॉऱ्र सॅक्युरीटी फोर्स, रिसर्च अॅंड डॅवलॅपमॅंन्ट पोलीस ह्यो संस्था केंद्रीय सरकाराच्या नियंत्रणाखाला वावुरतात. खाजगी आस्थापनांक आपलें स्वताचें पोलीस- दN उबारपाक परवानगी दिवप सरकाराच्या विचाराधीन आसा.
ज्या पोलीसांक आपलें कर्तव्य करतना मरण आयलां, तांच्या उगडासाखातीर २१ ऑक्टोूर हो दीस पोलीस हुतात्मो दीस महणून पालटात.
-आत्माराम जोग
पोलोः बडी आनी पेल्ल हांच्या आदारान घोड्यावयल्ल्यान खेळपाचो खेळ. हो खूब पुर्विल्लो खेळ आसून इराणांत तो पयल्या शतमानांत खेळटाले असो उल्लेख मेळटा. कवी फिरसौदीन इ.स. आदी ६०० त इराणी आनी तुर्कमानी लोकांमदीं जाल्ल्यान एका सामान्याचें वर्णन केलां. अल-जहिजान सुमार ८६०त बरयल्ल्या एका वृतांत ८०० वर्सां आदल्या ह्या खेळांचे वर्णन केलां पूण सुरवातीक ह्या खेळाचें स्वरुप सद्याच्या खेळापरस वेगळें आशिल्लें हातचूंत हजारांचे संख्येन लोक वांटो घेताले. सुर्वेक ताचे स्वरुप घोडेस्वराचे पलटणीक प्रशिक्षण दिवपी खेळ अशें आशिल्लें. कालांतरान पोलो हो इराणाचो राश्ट्रीय खेळ जालो. हो खेळ राजघराण्यांत आनी सरदारवर्गांतय खेळटाले. राजकुंवरांक ताचे खास प्रशिक्षण दिताले. बायलोय ह्या खेळांत वांटो घेताल्यो असो उल्लेख मेळटा.
