करतल्यांक इनामां दिवपाचें थरयलें आनी स्पर्धकांच्या म्हालाचें प्रदर्शन भरयलें. फ्रांसांत कारखानदारांच्या म्हालांचे अशेच एक प्रदर्शन १७८९त भरिल्लें. पयलें आर्विल्लें आंतरराश्ट्रीय प्रदर्शन (The Great Exhibition) १८९१ त लंडनाच्या प्रिन्स आल्बर्टाच्या संचालनाखाल आयोजीत केल्लें. ह्या प्रदर्शनांत १४००० प्रदर्शकांनी भाग घेतलो आनी ६० लाख लोकांनी भेट दिली. अशेंच तरेची राश्ट्रीय आनी अंतरराश्ट्रीय प्रदर्शनां उपरांत हॉलंड, बेल्जियम, जर्मनी, ऑस्ट्रीया आनी आयर्लंड ह्या देशांनी भरयलीं. अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांतले पयलें व्हडलें प्रदर्शन फिलाडॅल्फियांत १८७६त स्वातं६यशती सुवाळ्यानिमतान भरयल्लें.
संवसारीक पातळेचेर भरिल्लीं कांय नामनेची प्रदर्शनां अशीं- संवसारीक कोलंबीयी प्रदर्शन, शिकगो, १८९३; शिकागो विकाय शताब्दी, १९३३-३४ ब्रुसॅल्सा संवसारीक, १९५८; न्यूयॉर्क संवसारीक, १९३९-४०; न्यूयॉर्क संवसारीक, १९६४-६५, मॉंट्रियाल; १९६७; ओसाका, १९७०; स्पेकॅन (वॉशिंग्टन) १९७४.
चित्रकारांनी स्वता फुडें येवन विसाव्या शेंकड्यांत प्रदर्शनां भरोवपाक सुरवात केली. भरतांतूय हें कार्य कांय कलासंस्था आनी खाजगी कलाविथी (art gallary) करतात. १८८८त स्थापन जाल्ली 'बॉम्बे आर्ट सोसायटी' आपलें प्रदर्शन दर वर्सा आयोजीत करता. ह्याच प्रदर्शनांतल्यान कितलेशेच नामनेचे भारतीय चित्रकार आनी शिल्पकार फुडें आयलें. मुंबची 'आर्ट सोसायटी ऑफ इंडीया' हीय संस्था कला प्रदर्शनां आयोजीत करता. नवी दिल्लीची 'ऑल इंडीया फायन आर्ट्स अॅंड क्राफ्ट्स सोसायटी' आनी मुंबयची 'ऑल इंडीया स्कलप्टर्स एसोसीएशन' ह्योय संस्था नेमान वर्सुकी प्रदर्शनां आयोजीत करतात. दरेका राज्यांतलें ललीत कला अकादेमी वरवीं वा शासनावरवीं वर्सुकी प्रदर्शनां ह्या राज्यांत जातात. भारत सरकारचें ललीत कला अकादमी वरवीं आंतरराश्ट्रीय कलाकृतींचें- चित्रकला, शिल्पकला आनी आरेखन कला, हांचे तिवर्सुकी प्रदर्शन १९६८ सावन भरना. हालींच्या तेंपार राश्ट्रीय आनी आंतरराश्ट्रीय थरांचेर पुस्तकांची प्रदर्शना भरतात आनी तांकां बरो प्रतीसाद मेळटा.
भारतीय म्हालाक आंतरराश्ट्रीय प्रदर्शनांतल्यान प्रसिध्दी दिवपाचे काम प्रदर्शन संचालनालयाकडेन आसा. हें संचालनालय वेपार मंत्रालयाचो घटक आसून भारतान खंयच्या खंयच्या प्रदर्शनांत भाग घेवचो, हे विशीं तें निर्णय घेता. ह्या संचालनालयाक मदत करपाखातीर शासनान 'भारतीय वेपारजात्रा आनी प्रदर्शन मंडळ' (Indian Council of Trade Fairs and Exhibitions) ही निमसरकारी संस्था स्थापन केल्या.
-कों.वि.सं.मं.
प्रदक्षिणा : षोडशोपचार पुजेंतलो एक विधी. 'प्रगतं दक्षिणमति'= पूज्य मनशाक वा देवाक उजवे वटेन दवरुन ताचे भोंवतणीं भोंवाडे घालप हाका प्रदक्षिणा अशें म्हणटात. खंयच्याय देवाक कितल्यो प्रदक्षिणां घालप हे विशीं कर्मलोचनांत श्र्लोक दिला तो असो.-
एकं देव्यां रवौ सप्त त्रीणी कुर्याद्विनायके।
चत्वपरी केशवे कुर्यात शिवे चार्धप्रदक्षिणम्।।
अर्थ- देवीक एक, सूर्याक सात, गणपतीक तीन, विष्णुक चाक आनी शिवाक अर्दप्रदिक्षण घालची. शिवाचें अभिशेकाचें उदक जे नळयेंतल्यान भायर सोडटात थंयमेरेन प्रदक्षिणा घालून ती नळी हुंपनासतना परत देवामुखार येवप म्हणजे शिवाची अर्दप्रदक्षिणां जाता. हिका सोमसूत्री प्रदक्षिणा अशेंय म्हणटात.
प्रदक्षिणां कशी घालप हें विशीं कालीका पुराणांत श्लोक दिला तो असो-
प्रसार्य दक्षिणं हस्तं स्वयं न्म्रशिरां:पुन:।
दक्षिणं दर्शयन् पार्श्र्वं मनसपि च दक्षिण:।।
अर्थ- उजवो हात फुडें पसरावन, नतमस्तक जावन आपलें दक्षिण आंग देवाक दाखयत आनी मनानूय दक्षिण म्हळ्यार उजू वृत्तीचो रावन प्रदक्षिणा घालप. ज्या देवाक प्रदक्षिणा घालपाक शक्य जायना ताका, स्वता भोंवतणींच वांटकुळो भोंवन प्रदक्षिणां काडटात. पूण अशें प्रदक्षिणेंत देवाक फाट दाखयल्लेवरी जाता देखून सहसा अशी प्रदक्षिणा घालिनात. वराहपुराणांत प्रदक्षिणेचें माहात्मय सांगला तें अशें-
प्रदक्षिणां ये कुर्वान्ति भक्तियुक्तेन चेतसा ।
न ते यमपुरं यान्ति यान्ति पुण्यकृतां गतिम्।।
अर्थ- जे भक्तीपुर्वक अंतःकरणान देवाक प्रदक्षिणा घालतात, तांचो यमलोक टाळटा आनी ते पुण्यवंतांचे गतीक वतात.
कांय जाण वेगवेगळ्यो इत्सा मनांत धरुन तांचे पुर्तीखातीर औदुंबराक, दत्ताक वा उपास्या देवतेक नेमान प्रदक्षिणा गालतात. प्रदक्षिणांची आंगवण करपाचीय प्रथा आसा.
-को.वि.सं.मं.
प्रधान, गणेश प्रभाकरः (जल्मः २६ ऑगस्ट १९२२, पुणें महाराश्ट्र).
सुटकेझुजारी. ताणें एम.ए मेरेन शिक्षण घेतलें. १९४५-६५ ह्या काळांत ताणें व्याख्यातो म्हूणून काम केलां. तो सोशलिस्ट पक्षाचो वांगडी आशिल्लो. ताणें १९४२ 'छोडो भारत' चळवळींत वांटो घेतिल्ल्यान ताका बंदखण भोगची हडली. गोवा विमोचन सहाय्यक समितीचो तो एक संस्थापक वांगडी आशिल्लो. गोंयचे शिमेर रावन तो हे समीतीखातीर वावुरतालो. सत्याग्रह्यांच्या पंगडाक आदार दिवंक फंड एकठांय करप, संघटीत वावर घडोवन हाडप असलीं कामां तो करतालो. एस.एम. जोशी आनी ना.ग. गोरे हांचे वांगडा ताणें शिक्षणीक, राजकीय आनी समाजीक मळार जायतो वावर केला. तो एक बरो बरोवपी, तेचपरी एक वक्तोय. ताचीं कांय म्हत्वाचीं पुस्तकां अशीं : 'सोनार बांगला', लोकमान्य टिळकांचे चरित्र, 'स्वातंत्र्य संग्रामाचे महाभारत' आनी 'भारतीय उच्च शिक्षणाचे प्रश्न' ताच्या ह्या पुस्तकांक राज्य आनी केंद्रीय साहित्य अकादमी पुरस्कार मेळ्ळां. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
-कों.वि.सं.मं.
प्रद्युम्नः श्रीकृष्ण आनी रुक्मीण हांचो पूत. हाका सन्तकुमाराचो अंश आनी मदनाचो अवतार अशें समजतालें. शिवान भस्म करतकच मदन फुडें रुक्मिणीच्या पोटांत जल्माक आयलो अशी कथा आसा. शंबरसुराक जेन्ना कळ्ळे की, प्रद्युम्नाच्या हातान आपल्याक मरण आसा तेन्ना ताणें ताका जल्मदिसासावन सव्या दिसा उबारुन व्हेलो आनी दर्यांत उडयलो.
