थंय ताका एका नुसत्यान गिळ्ळो. हें नुस्तें एका नुस्तेकाराच्या गळाक लागलें. नुस्तेकारान ते नुस्तें शंबरासुराक भेट म्हूणून दिलें. शंबरासुराची बायल मायावती हिणें जेन्ना ते नुस्तें कापलें तेन्ना तिका तातूंत एक सुंदर भुरगें मेळ्ळें. तेन्नाच थंय नारद आयलो आनी ताणें सांगले हो आदल्या जल्माचो मदन आसून तू ताची बायल रती. ते आयकून मायावतीक आनंद जालो. तिणें ताका लाहानाचो व्हड करुन ताका खुबश्यो विद्या शिकयल्यो. शंबराक जेन्ना ही गजाल कळ्ळी तेन्ना ते प्रद्युम्नाक मारुंक गेलो. तेन्ना दोगांयचे व्हड झूज जालें आनी शंबराक तातूंत मरण आयलें. ब्रह्मवैवर्त पुराणांत हीत कथा वेगळी दिल्या ती अशी- प्रद्युम्नाक उबारुन व्हरुन आपली बायल मायावती हीचेकडेन दिलो. तिणे ताका वाडोवन व्हड केलो. उपरांत एक दीस सरस्वती थंय आयली आनी तिणें ताका प्रद्युम्नाच्या फाटल्या जल्माची गजाल सांगली.
प्रद्यम्नाक शतद्युम्न अशेंय एक नांव आसा. तो यादव सैनांतलो एक महावीर आशिल्लो. शाल्वान द्वारकेचेर घुरी घाली तेन्ना मोठ्या धिरान ताणें ताका हारयलो. पांडवांच्या अश्र्वमेधावेळार घोड्यांक राखपाखातीर हो अर्जूना वांगडा गेल्लो.
हाका परमेश्र्वराच्या चतुर्व्यूहांतलो एक आनी मदनाचो प्रतीक मानला. विष्णुच्या चोवीस नांवांनी प्रद्युम्नाचो आस्पाव आसा. ताची मूर्त अश्टभूज करतात आनी ताच्या चार हातांनी शंख, कमळ, धोणू आनी बाण हीं आयुधां आसतात. ताच्या दुसऱ्या चार हातांनी तो रती, प्रीती, शक्ती आनी देशभक्ती ह्या चार बायलांक वेंगयता.
तो मदनाचो अवतार आशिल्ल्यान रती वांगडा ताची द्विभूज मुर्तूय करतात. तशेंच पोपटार वा रथार बशिल्लीय ताची मूर्त करतात. ताचें धोणूं उशीचें आसता. अशोक, आम्रमंजरी, नीलकमल, अरवींद आनी नवमालिका ह्या फुलांचे पांच बाण तो धारण करता. मयमते तापनी, दाहिनी, सर्वमोहीनी, विश्र्वमर्दीनी आनी मारणी ह्या पांच भिरांकूळ बायलांच्या दातांपसून ताचे बाण तयार केल्ले आसतात.
-कों.वि.सं.मं.
प्रपत्तिमार्ग : प्र+प्रत = शरण वचप. रामानुजाचार्या हाच्या मतान हो एक मुक्तीचो मार्ग आसून, भक्ती हें मुक्ती मेळोवपाचें एकूच साधन. भक्तीन भगवान प्रसन्न जाता आनी जिवाच्या सगळ्या बंधाचो तसेंच जाचांचो तो नाश करता. उपरांत जिवाक ब्रह्मज्ञान मेळटा. भक्तितूंय प्रपत्ती वा शरणागती ही श्रेश् अवस्था आसा. शरणांगती म्हळ्यार ईश्वराक शरण वचप वा ईश्वर हेंच प्राप्तव्य स्थान अशें समजप. शरण आयिल्ल्या जिवाचेरुच भगवान अनुग्राग करता अशें रामानुज म्हणटा.
विशिश्टाद्वैत मतांत इश्वरप्राप्तीखातीर कर्मयोग हो पयलो, ज्ञानयोग हो दुसरो आनी भक्ती हो निमामो पांवडो मानलां. वर्णविहीत कर्मनुश्ठाक लागून चित्ताची शुध्दी जाता आनी ब्रह्माची जिज्ञासा उत्पन्न जाता. अशें तरेन ज्ञान आनी कर्म हांच्या आदारान भक्तीचो उदय जाता. रामानुजान सांगिल्ल्या भक्तीमार्गाचें खाशेलेपण म्हळ्यार तातूंत अंतःकरण आनी बुद्द हांचो सोबीत मेळ घडलां. हातूंतली अंतःकरणपक्ष ही आळवारांनी दिल्ली देणगी आनी बुध्दीपक्षांत शास्त्रग्रंथांत वर्णन केल्ले भक्तीचो आस्पाव जाता. रामानुजाचे भक्तीविशीं सिध्दांताचेर आळवारांच्या विचारांचो व्हड प्रभाव आसा. आळवारांच्या शरणांगतीक रामानुजान प्रपत्ती हें परिभाशीक नांव दिलां.
इ.स.च्या १४व्या शतमानाच्या सुमाराक प्रपत्तीमार्गाच्या निमतान वैश्णवांमदीं दों वांटे जालें, तातूंतल्यान वेदांतदेशीक आनी ताचे अनूसायी हे भक्तीवांगडा मोक्षाखातीर कर्मानुश्ठाक म्हत्वाचें मानतात. हंाकां वडकळै अशें म्हणटात. आपलो विचार स्पश्टपणान उक्तवापाखातीर ताणीं माकडाच्या पोरांचे उदारण दिलां. आपल्याक राखण मेळची देखून माकडाचे पोर आवयच्या पोटाक दसून बसता. म्हणजेच ताका स्वताक कर्म करचें पडटा. तशेंच कर्मानुश्ठान करुन जो देवाक शरण वता ताकाच देव प्रसन्न जाता अशें ह्या लोकांचे मत आसा. हे लोक संस्कृत शास्त्रग्रंथाच्या आदाराचेर भक्तीचो उपदेश करतात.
श्रीलोकाचार्य आनी ताचे अनुयायी हामीं मुक्तीखातीर प्रपत्ती हो एकूच मार्ग सांगला आनी तेखातीर कर्मानुश्ठाची गरज ना अशें सांगलां. ह्या पंथाच्या लोकांक तेन्कळै अशें नांव आसा. आपल्या मताचें स्पश्टीकरण दितना ते माजराच्या पिलाचे उदारण दितात. माजराचे पील असाहाय्य भावान जेन्ना आवयक शरण वता तेन्ना माजर आनी ताची मान अचळय आपल्या तोंडांत धरुन ताका योग्य ते सुवातेर पावयता. देवाचीय आपल्या भक्ताचे अशीच कृपा आसता.
तेन्कळै पक्षाच्या अनुयायाची आळवारांच्या दिव्य प्रबंधाचेर चड श्रध्दा आसा आनी ताका धरुनूच ते भक्तीची साधना करतात. हे लोक उदार नदरेचे आसून तांचें मदीं आपसांत उच्च नीच भाव आसनात.
प्रपत्तीन प्रसन्न जाल्लो देव जिवाक पूर्ण गिन्यानाची प्राप्ती रकरुन दिता, देखूनूच ताका ईश्र्वराचो साक्षात्कार आनी निमाणें मुक्ती मेळचां अशें वैश्योणव दर्ग्यशनांत सांगलां.
-कों.वि.सं.मं.
प्रबंधमः तमाळ भक्तीचेर आदारिल्लो एक पद्यसंग्रह. इ.स च्या सव्या शतमानासावन णवव्या शतमानामेरेन तमीळांत १२ वैशश्णव भक्तकवी निर्माण जाल्लें. तांका आळवार अशें म्हणटात. ताणीं विष्णुभक्तिचेर आदारींत जायती कवनां रचलीं आनी तमीळनाडून विष्णुभक्तीचो सार्वत्रीक प्रचार केलो. इ.स.च्या णवव्या शतमानाच्या निमामें नाथमुनी नांवाच्या एका आचार्यान मैखीक परंपरेन लोक समाजांत चलत आयिल्ल्या ह्या कवनांचें संकलन केलें आनी कर्तो, विशय आनी छंद हांचे वयल्यान तांकां वेगवेगळी नांवां दिलां. श्रीरंगम नगरांत रावपी अमुदन नांवाचो श्रीरामानुजाचार्याचो एक शिश्य आशिल्लो. ताणें आपल्या गुरुचें तोखणायेचेर सुमार शंबर कवनां रचलीं. हांचोंय वयल्या संग्रहांत आस्पाव करुन सुमार ४,००० पद्यांचो एक बृहत्संग्रह नाथमुनीन तयार केलो आनी ताका नालायिर दिव्य प्रबंधम (चार हजार पवित्र कवनां) अशें नांव दिलें. फुडें लोक ह्या संग्रहाक संक्षेपान प्रबंधम अशें म्हूणूंक लागलें.
प्रबंधमांत भक्ती होच ईश्वरप्राप्तीचो सोंपो असो राजमार्ग आशिल्ल्याचें सांगलां. आळवारांच्या ह्या पद्यांनी तमीळनाडूंतले पुराय जनतेक भक्तीमार्गाची गोडी लायली. तमीळ भाशेंन हें जे उचेल्या पांवड्याचें भक्तीसाहित्य निर्माण जालें ताचे वरवीं दक्षिणेच्या भाशाभगीनीचेरुय प्रभाव जालो. आळवारांच्या उपरांत आचार्यांनी जी परंपरा निर्माण जाली, तिचेवरवीं मदल्या युगांत भक्तीतत्वां देशव्यापी जालीं. देखूनूच भारतांतल्या सगळ्या भरपूर भाशांतल्यां भरपूर भक्तिसाहित्य निर्माण जालें. ह्या सगळ्या
