भारतव्यापी भक्तीमार्गाचया आंदोलनाचें मूळ ह्या ग्रंथांत आसा. देखून भक्तीभावाचो हो खरो मूळ ग्रंथ थारता. डॉ. मलिक मंहमद हाणें ह्या प्रबंधामाचो खोलायेन अभ्यास करुन ह्या ग्रंथाविशीं पुरायतरेन म्हायती दिल्या, तिचो थोडेभितर आपरोस असो- प्रबंधम ह्या ग्रंथांत भक्तीकूच चड म्हत्व दिलां. पेरियाळवार हाच्या मतान जो भक्ती करिना तो आवयची कूस बेठीच उजयता. आळवारांच्या मताप्रमाण भगवंताचेर मनापासून अनुराग धरप म्हणजेच भक्ती. देखूनूच भक्ती ही फकत साधन न्हय जाल्यार साध्यूय आसा. अळवारांचो असो भावार्थ आशिल्लो, भगवंताच्या सहस्त्र नांवांतल्या खंयच्याय नांवाचो जरी काळजांतल्यान उगडास केलो जाल्यार मनशांची पुराय पापां नश्ट जातात. मनांत पवित्र भाव निर्माण जातात. पुराय आळवारांनी नाममाहात्माविशीं ताणीं उक्तायल्लें विचार अशें आसात-
नचुतान कंटीर नम्सुटैय पिनैक्कु नारायणावेन्नुम् नामम्।
अर्थ- नारायण हें नांव कसल्यांय विखावरी आमचीं पापां आनी दोश हांकां मारुन उडयता.
इच्चुवै तरिवयानपोय इन्द्रिरलोकमाळुम
अच्चुवै परिनमु वेंटेन अरंगमानगरुळाने।
अर्थ- भगवंताच्या नामस्मरणान जो आनंद हांव अणभवता तो सोडून इंद्रलोकार राज्य करपाचो अधिकार जरी म्हाका मेळ्ळो तरी हांव ताचो स्विकार करचो ना.
आळवारांच्या मतान भगवंताचें स्तवन हें भक्तीचें मुखेल आंग. ताचीं पुराय कवनां म्हळ्यार एके तरेचीं तुस्तपदांच. प्रबंधमांत प्रपत्ती वा शरणांगती हाचेरुच चड भर दिलां. आत्मदोशाविशीं पश्र्चाताप करप, भगवंताक आपलो एकमेव आदार समजप आनी ताचेकडेन आपल्या उध्दाराखातीर प्रार्थना करीत रावप हाकाच प्रपत्ती वा शरणांगती म्हणटात.
प्रबंधमाच्या जायत्या पद्यांनी खूबकडेन गुरुचें व्हडपण वर्णिलां. ळवार हे ईश्र्वरापरस गुरुक व्हड मानतात आनी गुरुसेवा होच पराधर्म समजतात.
भक्तीमार्गी मनशाक ईश्वरप्राप्ती खातीर संवसार आनी विशय हें विशीं वैराग्याची गरज आसता. आळवारांच्या मताप्रमाण मनशांचीं पांच इंद्रीयांचेर जैत मेळेयता तोच व्हड साधक आनी व्हज भक्त. धनाच्या लोभान मनीस जायते तरेचे अनर्थ देखून आळवारांनी धनाकूय वायट लेखलां.
प्रबंधमांत विष्णुच्या अवतारांचें पुराय तरेन वर्मन केलां. राम आनी कृष्ण हाका बरेंच म्हत्व दिलां. तातूंतले तातूंत ताणीं कृष्णाच्या चरितांतले जायते प्रसंग म्होवाळ शब्दांनी वर्णिल्यात.
आळवारांच्या ह्या प्रभंधमाक तमीळ आचार्यांनी वेद ही पदवी दिल्या. तमीळ लोक प्रबंधमाक तमीळ वेदूच म्हणटात. इ.स.च्या 10 व्या शतमानापासून वैश्णव देवळांतल्यान ज्या ज्या वेळार वेदमंत्रांचे पठण जातालें, त्या त्या वेळार प्रबंधमाचें गायन जातालें. तशींच देवांच्या खंयच्याय उत्सवावेळार प्रबंधामांतली विविश्ट पदां म्हणप जातालीं. हाचेभायर थंयच्या वैश्णव लोकांच्या घरांनीय प्रबंधमाक मानाची सुवात आसताली. भुरग्याचो जल्म ते मनशाचें मरण आदी वेळार प्रबंधमांतली दां म्हणपाची चाल आशिल्ली. प्रबंधमाचेर संस्कृत तेचपरी तमीळ भाशेंतूय कांय टिका आनी भाश्यां आसात. प्रबंधाचे पयलें भाश्य आराइरप्पडी ह्या नांवाचें नम्माळवाराच्या उत्सवावेळार प्रबंधमाचे तिरुवाय मोळी ह्या पद्यसंग्रहाचेर जालां. ते उपरांत नंजीवर ह्या वैश्णव आचार्यान ओन्पदाइरप्पडी तयार केलें. ताचो शिश्य नंपिळ्ळै हाणें मुप्पतिआराइरप्पडी वा ईडू नांवाचें भाश्य केलें. हे मणिप्रवाल शैलींत (संस्कृत तमीळ भरस) बरयल्लें आसा. -कों.वि.सं.मं
प्रबोधचंद्रोदय : संस्कृत भाशेंतलें एक नामनेचें रुपकनाट्य. कृष्णमिश्र हाणें तें बरयलां. चंदेल वंशांतलो राजा कीर्तीवर्मा हाणें गोपाल हाच्या पालवान चेदी राजा कर्ण हाका हरोवन आपले गेल्लें राज्य 1042त परत मेळयलें. हे जैत मनोवपाखातीर गोपालाचे आज्ञेवयल्यान कृष्णामिश्रान हें नाटक बरयलें अशें नाटकाचें प्रस्तावनेंत म्हळां. प्रबोधचंद्रोदयाचे रचनिविशीं एक आख्यायिका प्रचलीत आसा ती अशी – कृष्णामिश्र हो हंस पंथीय संन्यासी आशिल्लो. तो अदैवत तत्वगिन्यानाचो पदेस करतालो. ताचो एक शिश्य तत्वगिन्यानाचो उपहास करुन नाटकां आनी सृंगारीक साहित्य हातूंत चड लक्ष घालूंक लागलो. ह्या शिश्याचें चंचल मन शांत करपाखातीर कृष्णामिश्रान हें नाटक रचलें. हें नाटक इकराव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत बरयलें. अशें पुरावे कांय फातरपट्यांनी मेळटात.
परामार्थ गिन्यानरुपी चंद्राचो उदय हो ह्या नाटकाच्या माथाळ्याचो अर्थ. नाटकाचे स अंक आसून तातूंत प्रवृत्ती, निवृत्ती, मोह,विवेक ह्यो अमूर्त संकल्पना व्यक्तीरेखांवरवीं पिंतारल्यात. मनस नांवांचो पूत जल्मता. मनस फुडें राजा जाता. प्रवृत्ती आनी निवृत्ती ह्यो ताच्यो दोन राण्यो. तांचेपसून ताका अनुक्रमान मोह आनी विवेक अशे दोन पूत जातात. ह्या दोन पूतामदीं द्वंद चालू आसता. काम, रती, क्रोध, दंभ, दभाचो आजो अहंकार हे मोहाचो साथीदार. जाल्यार मती, धर्म, करुणा, इश्टागत,शांती, शांतीची आवय श्रध्दा, क्षमा, संतोष, भक्ती हे विवेकाक मदत करपी आसात. व्वेकाचें उपनषिद नांवाचें बायलेकडेन लग्न जाल्यार तिगेर प्रबोध हो पूत आनी विद्या नावांची धूव जल्माक येतली आनी ती दोगांय मोहाक हारयतली. अशीं भविश्यवाणी आसा. नाटकाचे अखेरेक ही भविश्यवाणी खरी जाता. ह्या नाटकाच्य़ा उपकथानकांत शांती आनी श्रध्दा आसात. मोहाचे साथीदार श्रध्देक उबारुन लिपोवन दवरतात. शांती तिच्. सोदांत हेडपाक लागता. जैन, बौध्द, कापलिक ह्या धर्मा-पंथांकडेन ती जेन्ना सोद घेता, तेन्ना त्या धर्माच्यो वा पंथाच्यो बायलो आपूमूच श्रध्दा अशें भासयतात. पूण शांतीक तें असत म्हूणून खबर आसता. निमाणी खरी श्रध्दा विष्णुभक्तीकडेन सांपडटा.
शांतरसाचो प्रयोग म्हूणून हें नाचक बरयलां, अशें प्रस्तावनेंत म्हळां. तरी लेगीत कथानकचे मांडावळींत शृंगार आनी हास्य हे रस आनी भक्तीचो भाव हांचो बरो मेळ सादला. दंभ आनी अहंकार हांच्या संवादांतल्यान तशेंच हेर धर्मपंथियांचे वादविवाद, ढोंगिपणां हातूंतल्यान खरमरीत टिकेचो उद्देश सादला. नाटकांतल्यो घडणूको, व्यक्तीचित्रण, काव्यमय भास, पदां हे सगळे घटक कृष्मामिश्रान व्हडा कसबान हाताळ्ळ्यात. अद्वैत वेदात आनी विष्णुभक्ती हांचो सोबीत मेळ नाटकांत दिश्टी पडटा. नाटकाचे सार म्हळ्यार विवेकावरवीं मोहाचेर हार घाली म्हणटकच शाश्र्वत गिन्यान मेळटा. उपनिषदांचे शिकप करुन विष्णुभक्तींत
