हांचेय ताणें चरित्र बरयलें. तेच धर्तेर ताणें श्री पूर्णप्रकाशानंदनाथ तथा नायकस्वामी, गोविंद नारायण माडगांवकर, रा.भि.गुंजीकर, माधव चंद्रोबा तशेंच अनंत चंद्रोबा डुकले, सुर्याजी सदाशीव महात्मे, तोमाश मौरांव, सखाराम ना. वाघ, सुर्याजी आ. देशपांडे ह्या आनी हेर गोंयकारांचो परिचय महाराष्ट्राक करुन दिलो.
प्रा. प्रियोळकराच्या हेर संपादीत ग्रंथानी भास, व्याकरण आनी जेजूइतांच्या तशेंच एकुणीसाव्या शतमानांत वावुरतल्या विचारवंताच्या चड करुन रोम, लिस्बन, लंडन आनी हेर संवसारभर फाफडून पडिल्ल्या गोंयकारांच्या कोंकणीं- मराठींतले बरपावळीचो आस्पाव जाता. दुर्मीळ हस्तलिखीतांचो सोद घेवन ताणें तांच्यो मायक्रोफिल्मस एकठांय केल्यो. मराठींतलें पयलें व्याकरण गोंयांत बरयिल्लें म्हणपाचेय ताणें सांगलें. तशेंच आशिया खंडांतलो पयलो छापखानो गोंयातच (रायतूरांत) आशिल्लो.म्हणपाचें ताणें सिध्द केलें. पाद्री तोमास इश्तेंवकृत दोत्रीन क्रिस्तां (1953), पाद्री आंतोनियु द. सालदान्य विरचीत ‘सांतुआंतोनिची अचर्या’(1958), सतराव्या शतमानांत गोंयांतल्या क्रिस्तांव धर्मप्रचारकांनी बरयल्लो ग्रंथप्रा. प्रियोळकरान साक्षेप दवरुन संपादीत केलो. आनी उजवाडाक हाडलो.तशेंच रोमींतल्या मराठी साहित्याचें देवनागरींत लिपयांतर करपाची पद्दतूय ताणें दाखयली. सोळाव्या, सतराव्या आनी अठराव्या शतमानांतल्या कोश, व्याकरणां, ओविबद्ध पुराणां येशुच्या मरणाचेर आदारिल्ल्यो विलापीका बरोवपी जेजुईतांचेलसाहित्य सेवेचो प्रा. प्रियोळकरान उल्लेख केल्लो आसा. ताणें हस्तलीखीताचें म्हत्व सांगून तांची जतनाय आनी नोंद घेवपाकातीर हस्तलिखीतांची बृहम्तामावली(Catologus catalogurum) तयार करपाची गरज आसा म्हणपाचें सांगलें. मूळ लेखकांच्या नांवार आशिल्ल्या अधिकृत ग्रंथापरसूय चड अनिधीकृत साहित्य मेळूं येता असल्या साहित्याक ताणें ‘शंकस्पद वाङमय’ (apocryphal literature) अशी संज्ञा दिली. 1867 ह्या वर्सा देशी प्रकाशनाचे नोंदणेचो कायदो आयलो. ताचेपयली मेळपी साबार आद्य मुद्रीतांक ताणें ‘दोलामुद्रीतें’ अशी परीभाशा दिली. अशें तरेचे साहित्य एकठांय करुन तें उजवाडाक हाडलें.
प्रा. प्रियोळकरान गुजराती आनी इंगलीशींतल्यानूय बरोवप केले. ’द प्रिंटींग प्रॅस इन इंडीया’ (1958), ‘द गोवा इंक्विझिशन’(1961), ‘गोवाः फॅक्टस वर्सीस फिक्शन’ (1962), ‘गोवा रि-डिसकवर्ड’ (1967) ह्या ताच्या ग्रंथांत ताणें गोंयचे इताहासीक समाजीक आनी संस्कृतीक जिणेचें चित्र स्पश्ट केलें.
ताच्या संशोधनपर विद्वत्तायेचो आनी संशोधनकी अनुशासनाचो भोवमान करुन मुंबय विद्यापीठान ताका तो निखटो बी.ए. पदवीधर आसुनूय पीएचडीचो मार्गदर्शक म्हणून मान्याताय दिली. ते भायर पी.एच डी आनी डी.लीटचे प्रबंद तपासपाचो तज्ञ परिक्षक म्हणुनुय ताका पाचारिल्लो. ताच्या मार्गदर्शनाखाल स विद्यार्थ्यांनी पीएच.डी ची पदवी मेळयली. ताच्या संशोधनपर वावराचें म्हत्व लक्षांत घेवन लोकांनी ताका 1951 वर्सा कारवाराक(कर्नाटक) जाल्ल्या महाराष्ट्र साहित्य संमेलनाचो अध्यक्षपद दिलें.
प्रा. प्रियोळकार हो संशोधक आशिल्लोच पूण सुर्वेक चित्रकार म्हणुनुय ताका नामना मेळ्ळ्या. तेखातीर ताका कांय पुरस्कारुय फावो जाल्ले. ताणें स्वयंसेवरृक, भारत, विविधज्ञान विस्तार, विविधवृत्त, नवयुग, मनोरंजन, महाराष्ट्र साहित्य पत्रिका अशा नेमाळ्यांतल्यान कथा, प्रहसनां, निबंद, कादंरृबरी, कविता अशें ललित साहित्य केलयलें. अरुणादोय ह्या टोपणनांवानताणें तिसेक कविता बरयल्यो. जाल्यार हेर कितल्याश्याच टोपणनावांनी ताणें विविधवृत्त ह्या सातोळ्यांत खूब लेखन केलें.- -सु.म.तडकोडकर
प्रियोळकार, विनायक काकबाः (जल्मः 29 जानेवारी 1891, प्रियोळ)
आदले पिळगेंतलो गोंयचो एक मराठी लेखक. सुर्वेक ताणें मराठी चवथी आनी पुर्तुगेज प्रिमैर ग्राव इतलें शिक्षण जातकच फोंडेचे आल्मैदा कॉलेजींत आनी हडफडेंच्य़ा इंग्लीश हायस्कुलांत इंग्लीश शिक्षण घेवन मेट्रीक जालो. भुरगेपणातूंच हडफडेचे शाळेंत आसतना फॉवर्ड, आवटे आनी दादा वैद्य ह्या लेखकांचे संगतीन ताका मराठी वाचनाची आनी लेखनाची गोडी लागली. दादा वैद्याच्या ’प्राची प्रभा’ ह्या नेमाळांतल्यान ताची पयली काणी आनी पयली कविता उजवाडा आयलीं. 1915त ताणे ‘स्वयंसेवक’ हें त्रैमासीक सुरु केले.रायबंदरच्या सदानंद मुद्रणालयांत छापिल्लें हें त्रैमासीक वर्सभर चललें आनी फुडें ताचें रुपांतर मासीकेंत जालें. हे मासीक तीन वर्, चललें. फुडें ताणें स्वताचो छापखानो घालो. 1926 मेरेन ते मासीक चललें आनी अर्थीक अडचणींक लागून ते बंद पडलें. ह्या ‘स्वयंसेवक’ मासीकेंतल्यान गोंयातल्या लेखकावांगडाच महाराष्ट्रांतल्यान लेख येतालें. ताणें हेगडे, देसाय हाच्या ‘भारतमित्राच्या’ मराठी विभागाचें 2-3 वर्सा संपादन केले. तशेंच 1918त आयिल्लें ‘मराठा- गायत मित्र’ ह्या मासिकाचें ताणें संपादन केलें. हे मासीक वर्सभर चललें. हातूंतलो चडसो सगळो मजकूर आनी कविता तो स्वता बरयतालो. 1921त ‘स्वयंसेवक’ ह्या मासिकांत येवपा दोन हजार ओवयांचे ‘देमांद माहात्मय’ हें विनोदी विडंबन काव्य 1951त पुस्तक रुपान उजवाडा आयलें. ह्या पुस्तकांत ‘झेंडूची फुलें’ ह्या मराठी विडंबन काव्याचो कर्तो आचार्य प्रल्हाद केशव अत्रे हाची प्रस्तावना आसा. हें देमान्द माहात्मय 20 अध्यायांचे आनी सवाय दोन हजार ओवयांचें विडंबन काव्य. देमान्द ह्या पुर्तुगेज उतराचो अर्थ खटल्या संबंदी जावपी कोर्ट कचेरेंतलो वेव्हार. आदल्या काळांत गोंयांत देमान्दाक लागून कांय लोक अर्थीक शरीरीक आनी मानसीक नदरेन काबार जाल्ल्याच्यो कांय देखी आसात. देमांद करपाचे वृत्तींचें वायट आंग दाखोवन ताचेर प्रबोधन करपाच्या उद्देशान वि.का. प्रियोळकारान काव्य, विनोद आनी विडंबनाचो वापर करुन ओवी छंदांत आदल्या काव्याचे धर्तरेचेर बरयलां.
-कों.वि.सं.मं.
प्रीश्र्वीन मिखायल मिखायलोविच : (जल्म : 5 फेब्रुवारी 1876, ख्रुश्र्चौवो, ऑर्लाव्ह; मरण : 17 जानेवारी 1954, मॅस्को)
नामनेचो रशियी साहित्यीक. ताचें शालेय शिक्षण तूमन आनी विलाभूग नगरांनी जालें. 1895 त ताणें ‘रीगा पॉलिटॅक्नीक इन्सटीट्यूट’ हातूंतल्यान रसायनीक शेतकी विभागांत प्रवेश घेतलो. 1897त राजकीय कारणाखातीर ताका अटक जाली आनी ताच्या शिक्षणांत बादाआयलीं. पूण फुडें बंदखणींतल्यान सुटका जालें उपरांत 1900 त तो जर्मनीक गेलो आनी थंयच्या लायपसिक विद्यापीठांतल्यान ताणें शेतकी विद्येंतली पदवी मेळयलीं. (1902). तिसापरस चड वर्सा ताणें शेतकी तज्ञ म्हणून
