काम केलें. रशियी क्रांती उपरांतच्या काळांत अध्यापन आनी पत्रकारिता ह्या वेवसायांनी ताणें वावर केलां.
मानवतावाद आनी सैमाचो मोग ह्यो ताच्या लिखाणा फाटल्यो प्रेरणा. ताचें वर्णन केल्ल्या सोबीत आनी वेगवेगल्या सैमीक चित्रांखातीर ताची चड नामनां आसा. हीं चित्रां चितारता आसतना कश्टी जिणेंतल्या व्यापक संदर्भाचे भान ताणें सतत राखलां. तेचपरी क सतेज आशावाद सदांच दवरलां. ताच्या लेस्नाय कापेल (1943, इं.शी. फॉरॅस्ट ड्रॉप) ह्या नांवान उजवाडाक आयिल्ल्या ताच्या शब्दचित्रांच्या संग्रहाक नामना मेळ्ळ्या. ताच्या कथात्मक साहित्यांत काश्च्योवा त्सेप (1924, इ.स. शी काश्र्वेव चेन) ही आपजिणेक कादंबरी उल्लेख करपासारकी आसा. हे कादंबरेंत प्रीश्र्चीतान एके दुश्ट शक्तीच्या सृंखलांत बंद जाल्ल्या जगाची सुटका करपाक फुडें नायक रंगयलां. क्रेन- शेन (1932, इंग्लीश अणकार, जेन शेंग: द रुट ऑफ लायफ,1936) ही ताची सुखाच्या सोदाची काव्यात्मक कथा. ल्हान भुरग्याकखातीरुय ताणें जायत्यो कथा बरयल्यो. तातूंतली ‘शिप्टिबंर ग्रोव्ह’ ही उल्लेख करपासारकी .ताच्या हेर उल्लेख करपासारक्या लिखाणांत‘व्ह क्रायु निपुगान्निराव प्तीत्स’(1907. इंग्लीश अणकार इन रीजन ऑफ अण्ट्रबल्ड बर्डस) आनी रढनिकी बिरेंदेया (1920 इंग्लीश नांव- द सोआर्सीस ऑफ बिरेंदेया) हांचो आस्पाव जाता. व्ह क्रायु हातूंत ताचो निबंद आनी शब्दचित्रां संग्रहीत आसात.कारेलियाच्या उत्तरेकडल्या वाठारांत भोंवंडी करुन येतकच प्रीश्र्विनान हीं शब्दचित्रां बरयलीं. ह्या वाठारांतली लोकजीण हो ह्या शब्दचित्रांचो मुखेल विशय.
मानवी सर्जनशीलतायेची उदरगत घडोवन हाडपाच्या कामांत इतिहासाचें गिन्यान आनी भूतकाळाचो संस्कृतीक आशय कितलो म्हत्वाचो आसा हें ‘रुढनिकी विरेंदेयात’ सांगलां.
-कों.वि.सं.मं
प्रूदॉं ल्येअर जोझेफ : (जल्म: 15 जानेवारी 1809, बझांसऑं; मरण: 16 जानेवारी 1865).
फ्रॅंच समाजवादी विचारवंत आनी अजराज्यवादाचो पुरस्कर्तो. एका शेतकार घराण्यांत ताचो जल्म जाल्लो. घरची स्थिती गरिबाची आशिल्ल्या कारणान बंझांसांतल्या एका छापखान्यांत वावर करुन ताणें आपलें शालेय शिक्षम पुराय केलें. हो वावर करता आसतनाच वेगवेगळ्या विशयांचें गिन्यान ताका मेळ्ळें. पिरायेच्या एकुणीसाव्या वर्सा ताणें पदवी मेळयलीं. ‘बंझांसॉं’ अकादमी कडल्यान ताका शिक्षणाखातीर शिश्यवृत्ती मेळिल्ली. ताका लागून बरप करपाकय ताका बरोच वेळ मेळ्ळो. फुडे स्वताचो छापखानो घालपाचो ताणें अपेशी यत्न केलो. ते उपरांत लीआच्या ल्हानशा तारवा कंपनींत नेकरी धरली. हे कंपनीचे वतीन तो पॅरीसाक गेलो. थंय ताचो उदारमतवादी, साम्यवादी आनी समाजवादी विचारवंताकडेन संबंद आयलो.
1848 चे क्रांती उपरांत तो नॅशनल ऍसॅंब्लीचेर वेंचून यलो. त्या वेळार ताचे वांगडा नामनेचो फ्रॅंच कवी, नाटककार आनी कादंबरीकार व्हिक्टर ह्युगो (1802-85) सम्राट नेपॉलियन बोनापार्टाचो पुतण्यो ल्वी नेपॉलियन बोनापार्त (1808-73) आदींनी वेंचणूक लडयल्ली. ‘नॅशनल वर्कशोप्स’ कामाचो हक्क हे सारके कार्यक्रम बंद करतकच ताचेआड आपले विचार नेमाळ्यांवरवीं ताणें उजवाडाक हाडलें. त्याच काळांत कामगारांच्या हिताखातीर रिणां पुरवण सरळपणान जावंची देखून नॅशनल बॅंक उबारपाचो अपेशी यत्न केल्लो.
1846च्या क्रांतीकाळांत ल रिप्रेझॅंतां द्यु पप्ल ह्या दिसाळ्याचो तो संपादक जालो. पॅरिसांतल्या कामगारामदीं हें दिसाळें लोकरुचीचें जालें. पूण ताचेर सगळ्या राजकीय पक्षांची टिका जाताली. देखून सरकारान हे दिसाळें बंद केलें आनी प्रंन हें दुसरें दिसाळें सुरु केलें. पयल्या दिसाळ्यापरस ह्या दिसाळ्याक चड नामनां मेळ्ळीं. निमाणें ल्वी- नेपॉलियन बोनापार्त ह्या नवनिर्वाचीत राश्ट्रअध्यक्षाचेर जायते फावट खर चिका जाल्ल्यान मार्च 1849 त ताका तीन वर्सा बंदखणीची ख्यास्त जालीं. बंदखणींत आसतनाच पॅरीसैंतल्या एके कामगार चलयेकडेन ताचें लग्न जालें. बंदखण सोंपतकच १८५७त ताणें ऑफ जस्टिस इन द रॅवोलूशन अॅंड इन द चर्च हो ग्रंथ उजवाडाक हाडलो. तातूंत ताणें मनशाचें स्वातंत्र्य काडून घेवपाच्या आनी भ्रश्टाचारी नैतीक विचारांक चिरस्थायी करपाचो यत्न केल्लेखातीर कॅथलीक इगर्जेचेर टिका केल्ली. देखून ताचेर परते खटले भरलें. तेन्ना तो भूंयगत जावन बेस्जीयमाक गेलो. थंय तो बरोच काळ आशिल्लो. ह्याच सुमाराक ताची भलायकी इबाडली. १८६२त बेलजीयमाच्या नेत्यांकडेन ताचे मतभेद जालें. फ्रांसाचो सम्राट ल्वी- नॅपोलीयन बोनापार्त हाणें ताका माफ केल्ल्यान ताका माय भुंयेक परत येवंक मेळ्ळें. उपरांत तीन वर्सांनी मानसीक ताणान ताका आयलें.
एकुणीसाव्या शतमानांतले भांडवलशायेआड विचार ताणें आपल्या १२ ग्रंथावरवीं मांडलें. ताच्या लिखाणावरवीं ताणें धीट विचार आनी नव्यो कल्पना प्रभावी शैलीन मांडल्यो. अर्थीक आनी राजकीय विचारांच्या इतिहासांत चड करुन अ. मार्क्सवादी, समाजवादी इतिहासांत प्रूदॉंक म्हत्वाची सुवात आसा. ताच्या लिखाणांत विसंगती आसा. आनी अर्थशास्त्रीय सिध्दांताचेर ताची व्हडलीशी पकड ना. न्यायाच्या आनी समतेच्या विचारांतली एक म्हत्वाची विसंगती म्हळ्यार बायल दादलो हांची समता आनी बायलांचें स्वातंत्र्य हांकां ताचो आशिल्लो खर विरोध.
'प्रॉपटी इज थॅफ्ट' खाजगी मालमत्तेचो हक्क म्हळ्यार चोरी हें मत प्रूदॉंच्या नांवाकडेन जोडिल्ले आशिल्लें. अशें मत ताणें वॉट इज प्रॉपर्टी' ह्या १८४० च्या निबंदांत मांडिल्लें आसा. आपले आस्पतीचो फकत मालकी हक्क भोगिनासतना तिचो उत्पादक तरेन वापर करप्यांचो स्वामित्वधिकार ताका मान्य आशिल्लो. तशेंच चडांत चड लोकांक असो हक्क आसचो आनी तेखातीर तांकां कळंतरा विरयत रिणां मेळची अशें ताचें मत आशिल्लें.
न्याय आनी समता हांचो तो खरो पुरस्कर्तो आसिल्लो तेचपरी शासकीय केंद्रीकरणाक ताचो कडक विरोध आशिल्लो. तो खरो म्हळ्यार अराज्यवादीच आशिल्लो. नामनेचो अराज्यवादी विचारवंत ल्यॉटर क्रपॉटक्यिन हाणें प्रूदॉंक 'अराज्याचो जनक' अशें नांव दिल्लें.प्रूदॉंचो समाजवाद हो केंद्रीत साज्यसत्तेचेर आदारिल्ल्या मार्क्सवादी समाजवादापासून पुराय वेगळो आसा. स्वतंत्र आनी स्वायत्त मनशांनी आनी संस्थांनी केल्लो सहकार हे बसकेचेर तो आदारिल्लो आसा. खेरीज ताचो समाजवाद उत्पादनाभायर सारक्या वितरणाचेर चड भर दिता. सिस्टम ऑफ इकॉनोमिक कॉंट्रीडिक्शन ऑर द फिलॉसॉफी ऑफ पॉवर्टी (१८४६,
