एका फुलांतल्यान फकत एका किंजळपासून तयार जाल्ल्या वा कापरस चड किंजदलां एकठांय जावन तयार जाल्ल्या संयुक्त किजपुटाच्या फळाक ‘सादें’ फळ म्हणटात आनी एका फुलांतल्यान जायत्या सुट्या किजदलांच्या किजपुटापासून तयार जाल्ल्या फळांच्या चोम्याक ‘घोंसफळ’ (संघफळ) म्हणटात, देखीक- हळदुवो चाफो, पाचवो चाफो, सीताफळ, आनी हातूंतलें एक एक सादे फळ आसता. चड फुलांच्या घोंसांतल्यान किजपुटापसून तयार जाल्ल्या करुप फळाक संयुक्त फळ म्हणटात. देखीक- अणस, रुमड हातूंत खुबशीं सादीं फळा आस्पावतात. फळांच्या तपशीलवार वर्गीकरणांत किजपुटांची लक्षणां, किजदलाची संख्या, गाराचो प्रकार, बियांची संख्या, फळाचे सालीचे पदर,फळ फुटपाचो प्रकार ह्या गजालींचो विचार करुन फळांचे विंगड विंगड प्रकार आनी उपप्रकार वळखप जातात.
अ) सादीं असफुटनशील शुश्क फळां: 1) कृत्सन- हें फळ किजदलापसून तयार जाल्लें उर्ध्वस्थ, एकबीजी, फळावरण पातळ, शुश्क आनी बीजावरणापसून वेगळें आसता. फळ आनी बी एकामेकापसून वेगळीं नासतात. ह्या फळांक कृत्सन फळां म्हणटात.
2) सस्यफल – हें फळ कृत्स्नाभशेन आसून फलावरण आनी बीजावरण एकामेकांक दशिल्लें आसता. देखीक- मको, गंव आनी हेर तणां
3) संकृत्सन – हें फळ दोन किजदलाच्या पूण एका संयुक्त अधःस्त किजपुटापसून तयार जाल्लें आसता. देखीक – सूर्यफूल
4)क्लोम – फलावरण पातळ आनी फुगिल्ली, बी एका वा चड आनी मेकळी.
5) कपाली – चड किजदलांपसून तयार जाल्ल्या एका संयुक्त किजपुटाचें घट्ट फलावरणाचें चडशें कबीजी फळ.
6) सपक्ष – हांगा कृत्स्नफलाच्या आवरणान पंख्याभशेन अवयव जाता आनी असलीं फळां वाऱ्यान पयस पडटात.
आ) सादीं स्फुटनशील शुश्क फळां : हे तरेच्या फळांचे खूब प्रकार आसात. फळाचेर केन्नाय स्पश्ट दिसपी दोन शिवणींभितरल्या एका वा दोनांचेर उबी, चीर पडून फळ फुट्टा. हाका ‘सेवनी स्फुटन’ म्हणटात. घोळीच्या आनी कुरडूच्या फळाक भोंवतणीं गोलाकार चीर पडून फळ डबयेच्या धांपण्याभशेन फुट्टात, ताका ‘वृत्तीय स्फुटन’ म्हणटात. अफुच्या आनी स्नॅपड्रॅगॉनच्या फळाक ल्हान बुराक पडून तातूंतल्यान बियो भायर पडटात, म्हूण ताका ‘छिद्रल स्फुटन’ म्हणटात. एकापरस चड किजदलांपसून तयार जाल्ल्या संयुक्त किजपुटाच्या फळांचें म्हळ्यार बोंडांचें स्फुटन तीन प्रकारांनी जाता. फळावयल्या संधीरेशेचेर चीर पडून फळ फुट्टा तेन्ना ‘पटभिदुर’; जितकी किजदलां तितकी फळाची शकलां जातात आनी दर एका शकलावांगडा बीजकाधानी आनी बी स्वतंत्र जाता. फळाच्या पृश्टसेवनीचेर चिरो पडून तें फुट्टा तेन्ना पड्डे तशेच उरुन, दर एका शकलाच्या मदीं ते दसून रावतात आनी ताचेर बियो आशिल्ल्यान शकलावांगडा त्यो स्वतंत्र जातात. हाका ‘पुटकन्निदुर’ म्हणटात. तिसरो प्रकार काळ्या आनी धव्या धोतराच्या फळांनी दिसता. हातूंत पड्डे फुटिल्ल्यान बियो फळाच्या मदीं अक्षाक दसून उरतात. हाका ‘पटभंगुर’ म्हणटात. ह्या सगळ्या स्फुटन प्रकारांवयल्यान फळांचे प्रकार वळखप जातात. 1) पेटिका फळ – एका किजदलापसून जाल्लें, एक वा चडबिजीं आनी एकेच शिवणीचेर फुटपी (पेटयेभशेन उगडपी) फळ. देखीक – रुइ 2) शिंबा - दोनूय शिवणींचेर फुटपी, सामान्यपणान शांग म्हूण वळखूपी फळ, देखीक – वाटाणो. ह्या फळाक अपवाद चिंचेची सांग. ती फुटना आनी तातूंत गर आसता.
3) सार्षप – दोन किजदलांपसून तयार जाल्लें चड करुन लांब सांगेभशेन, बारीक पयलीं एका कप्याचें आनी फुडें छद्मपटाकलागून द्विपुटक म्हळ्यार दोन कप्प्यांचें जावपी आनी दोन उब्या चिरांनी सकयल्यान वयर फुटत वचपी फळ. बियो छद्मपटाक दसून आसतात. आनी दोन शकलां वेगळीं जातात. देकीक- सांसवां.
4) बोंड – हें एक वा चड बीजी आनी किजदलांच्या संयुक्त किजपुटापसून तयार जाल्लें ऊर्ध्वस्थ आनी तरातरांनी फुटपी फळ आसता. एकेकदां हें फळ फुटना. देखीक – भेंडो, कापूस.
इ) भंगुर ‘पलिभेदी’ फळां : हीं सुकीं फळां फुटून तांचे चडशें न फुटपी एकबीजी भाग स्वतंत्र जातात. कांय फळांचे हे भाग फुट्टात, हातूंत पांच प्रकार आसात. 1) मुद्रीका – उर्ध्वस्थ आनी चड कप्प्यांचे मदल्या अक्षाक सगळ्या किजदलांनी सादिल्लें पक्वावस्थेंत जायते सुटे भाग जावपी आनी मुद्रेभशेन दिसपी फळ.
2) आंदोलिपाली – दोन बीजांचें, दोन कप्प्यांचे आधःस्थ आनी पिकतकच दोनूय एकबीजी भाग फळाच्या मध्य अक्षाक दसून पूण वेगळें लोंबपी फळ देखीक – शेपू, बडीशेप
3) मालाशिंबा – हातूंतलें फलांश स्वतंत्र जातात. देखीक- लझेजाड.
4) पालिस्फोटी – ह्या फळाचे तीन वा चड फलांश स्फुटनशील आसून ते एकामेकांपसून सामके वेगळे जातात. हाकाच ‘कुड्यो’ म्हणटात. देखीक – एरंडाच्या फळाच्यो तीन आनी जिरॅनियमच्या पांच कूड्यो जातात. 5) सपक्ष युग्मफल – दोन एकबीजी कप्प्यांच्या किजपुटापसून तयार जाल्लें आनी पुराय पिकतकच दोन पांखां आशिल्लें फलांशांचें हें फळ मॅपल नांवाच्या झाडाक येता. इ) सादीं मासाळ फळां : 1) अश्मगर्भी फळ – एका वा चड किजदलांचे पूण एका संयुक्त किजपुटाचे आनी चड करुन एकबीजी आसून फलावरणाचो तीन पदर स्पश्ट आसतात. अंतःकवच हे घट आसून बियांक संरक्षण दिता; मध्यकवच मासाळ (देखीक – आंबो) वा सूताचें (देखीक – नाल्ल, सुपारी) आसता; बाह्यकवच – सादारण कठीण सालीभशेन आसता. आंब्याची कोय म्हळ्यार बी आनी ताका वेटाळपी आंतःकवच रासबेरी आनी ब्लॅकबेरी हांच्या फळांनी खुबशीं अश्मगर्भी ल्हान फळां आसतात. नाल्ल आनी अक्रोड हांच्या फळांतलो खाद्य भाग बियांचें पुष्क म्हळ्यार बीजांतल्या गर्भाचें अन्न आसता. 2) मृदुफळां – हे तरेच्या मासाळ फळांनी घट अंतःकवच आसना. पूण हाच्यो बियो घट आसतात. देखीक- द्राक्ष, संत्र, टॉमाट, पेर हांका इंग्लीशींत ‘बेरी’ म्हणटात. पूण स्ट्रॉबेरी, रासबेरी, ब्लॅकबेरी, मलबेरी हीं फळां हातूंतली न्हय. ह्या फळांत किजदलांपसून तयार जाल्लें आसता. आनी फलावरणाचे तिनूय पदर स्पश्ट दिसताच अशें नासात. दाळींबांतलो रसाळ भाग बीजावरणापसून तयार जाता म्हूण अशा फळांक ‘दडिमसम’ म्हणटात. बेल, गोरखचिंच हांच्या मृदुफळांचें बाह्यकवच कठीण आसून मासाळ गरांत बियो आसतात, म्हूण ह्या फळाक ‘धनकवची’ म्हणटात. लिंबू, संत्र, मोसंबी ह्या रसाळ आनी चड कप्प्यांच्या मृदुफळांतले मधुर
