फॅसिझमाच्या दोळ्यामुखार सदांच रोमी साम्राज्याचें पडबिंब आशिल्लें त्या काळांत इटलीक जी प्रतीश्ठा लाबिल्ली ती परतून मेळोवपाची सपनां तें रंगयतालें. तें सरन खरें करपाखातीर तांणीं व्हड लश्कर उबारलें. वट्ट राश्ट्रीय उत्पांदनांतलो चडसो वांटो ते लश्कराचेर खर्च करपाक लागलें.
राज्याचो विस्तार करचेखातीर मुसोलिनीन 1935त अबिनियाचेर घुरी घालून तो आपल्या शेकातळ हाडलो. इटलीचें साम्राज्य वाडोवपाखातीरुच मुसोलिनीन 1939त जर्मनी आनी जपान ह्या फॅसिस्टवादी राश्ट्रावांगडा दुसऱ्या म्हझुजांत वांटो घेतिल्लो. पूण अमेरिका, रशीया, ब्रिटन आनी फ्रांस राश्ट्रांनी मेळून दुसऱ्या म्हाझुजाक फॅसिझम विरोधी झूज अशें स्वरुप दिवन इटली, जर्मनी आनी जपानाचेर हार घाली. फॅसिस्ट राश्ट्रांचेर हार पडल्या उपरांत ताणीं उबारिल्ल्यो संगटना आनी तांची हुकूमशायी काबार जालीं.
मुसोलिनीच्या फुडारपणाखाला फॅसिझिमाची वाड जालें उपरांत तो फकत इटलीतूंच मर्यादीत उरलो ना. इटलींत पांय रोमतकच तो जर्मनी, जपान, स्पेन, पुर्तुगाल, आर्जेटिना ह्या देशांनीय पातळ्ळो. जर्मनींत हिटलराच्या फुडारपणाखाला नाझी पक्षाच्या रुपान ताणें सामकें विकृत आनी भंयाकृत स्वरुप धारण केलें. दरेका देशांत फॅसिझिमाचें स्वरुप थंयचे परिस्थीती प्रमाण वेगळें आशिल्लें. हाचें कारण म्हळ्यार, फॅसिझमाक सुस्पश्ट आनी सुसंगत अशें तत्नगिन्यान नाशिल्लें. देखीक- जर्मनींत वंश तत्वाचेर भर आशिल्लों. इटलींत फॅसिझम पुर्विल्ल्या रोमी साम्राज्याप्रमाण इटलीचें साम्राज्य निर्माण करपाचें सपन आशिल्लें जपानान विस्तारवादी धोरण आपणायल्लें. पूण सगळ्या फॅसिस्टवादी राश्ट्रांनी झुजारी वृत्तीचेर भर दिल्लो. झुजांत मेफली जैत आनी उपरांत मेळपी वैभवाची आशा दाखोवन सगळ्या फॅसिस्ट मुखेल्यांनी आपआपल्या देशांतल्या लोकांक आपल्या कार्यांत ओडून घेतलें.
-कों.वि.सं.मं
फातर्पेकार, मनोहर त्रिंबक : (जल्म: 28 डिसेंबर 1929, कारवार)
सुटकेझुजारी. ‘नॅशनल कॉंग्रेस गोवा’ हे संघटनेचो तो वांगडी आशिल्लो. सुटकेझुजाररी आल्फ्रेड आर्फोस हाच्या फुडारपणाखाल ताणें 15 ऑगस्ट 1947 ह्या दिसा तेरेखोलाक सत्यग्रहांत वांटो घेतलो. ह्या सत्याग्रहांच्या दुसऱ्या दीसी पोलिसांनी ताका धरलो आनी पणजे व्हेलो. ताका प्रदेशीक लस्करी न्यायालयामुखार उबो करुन चार वर्सा बंदखणीची ख्यास्त फर्मायलीं आनी दोन वर्सा सुरक्षिततायेखाला दवरलो. ताका रेयश मागुश आनी आग्वाद बंदखणीनीं दवरिल्लो. 28 डिसेंबर 1957 ह्या दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. महाराष्ट्र सरकारानूय ताचो भोवमान केलो.
-कों.वि.सं.मं.
फायनमन, रिचर्ड फिलिप्स : (जल्म 11 मे 1918, न्यूयॉर्क)
अमेरिकेन भौतीकशास्त्रज्ञ. मॅसॅच्युसॅटस इन्सिट्यूट ऑफ टॅक्नॉजींतल्यान ताणें बी.एस. ही पदवी 1939त मेळयलीं. प्रिन्सटन विद्यापीठांतल्यान तांणे लॉस अलॅमॉसांत अणुबोंबाविशीं म्हत्वाचें संशोधऩ केलें. 1945त तो कॉर्नेल विद्यापीठांत सौध्दांतीक भौतीकशास्त्राचो सहयोगी प्राध्यापक जालो. 1950त ताची कॅलिफोर्निया इन्सिटट्यूट ऑफ टॅकनॉलॉजींत सैध्दंतीक भौतीकशास्त्राचो प्राध्यापक म्हणून नेमणूक जाली.
डिरॅक, हायझेनबर्क, पाडली, फेर्मी ह्या शास्त्राज्ञानीं 1920 उपरांतच्या 10-12 वर्सांमदीं पुंज, विद्युत, गतिकी ह्या भौतिकीच्या फांट्याची स्थापणूक केली. ह्या फाट्यांत सापेक्षताय सिध्दांत आनी पुंज सिध्दांत हांच्या आदारान विद्युत भारीत भूलकण आनी विद्युत चुंबकीय क्षेत्र हांचेमदल्या परस्पर क्रियांचो अभ्यास करतात.
गुणात्मक नदरेन हे सिध्दांत ह्या परस्पर क्रियांची बरोबर वर्णना दिवंक शकतात, अशें दिसलें. पूण ताचेवयल्यान खंयचेच संख्यात्मक निश्कर्श काडप अशक्य आशिल्लें. हाचें कारण म्हळ्यार संबंदीत समीकरणांतली कांय पदां अनंत श्रेणीच्या स्वरुपांत आसतात आनी ताका लागून ह्या समीकरणाच्यो जापो काडप एक तर अशक्य जाता वा कांय जापो काडल्योच जाल्यार तांचेवयल्यान काडिल्ल्यो जापो विसंगत येतात.
हे अडचणीचें निराकण केलें ना. पूण ती टाळपाची एक युक्ती फायनमन हाणें काडलीं. ताणें अशें दाखयलें,इलॅक्ट्रॉन आपल्या आपणाच्याच विद्युत चुंबकीय क्षेत्राकडेन परस्पर क्रिया करता. ताका लागून ताचेंवस्तूमान आनी विद्युत भार हांचेसारके राशींत थोडो, फरक पडटा. हो फरक मतींत घेवन समीकरणां मांडलीं जाल्यार तातूंतल्यान अनंताप्रत वचपी पदांचे गणन करिनासतनाय समीकरणाच्यो अदमास जापो काडूं येतात. ह्यो जापो प्रायोगीक मुल्यांकडेन जुळटात अशें दिसता.
हे पद्दतींतलो सहाय्यक म्हणून ताच्या नांवान प्रसिद्द आशिल्ल्या ‘फायमान आकृती’ ची ताणें कल्पना मांडलीं. श्र्विंगर आनी टॉमॉनागा हांचे पद्दतीपरस फायनमन हांचीं समीकरणां सोडोवपाची पद्दत चड सोंपी आनी संक्षिप्त आसा.
फायमनान हाचें दुसरें म्हत्वाचें कार्य नीच तपमान भौतिकीच्या मळावयलें आसा. अतीप्रवाही हिलीयम () ह्या द्रव्याची गती फकत अधूर्णनीय (भोंवऱ्यासारकी नाशिल्लीच) आसूंक जाय, असो सैध्दांतीक निशकर्श एल्.डी.लॅडा ह्या रशियी शास्त्रज्ञान काडिल्लो. पूण प्रत्यक्ष प्रयोगांत अशें दिसले, ह्या द्रव्यांत धर्णूनी गती निर्माण करुं येता. हे विसंगतीची समाधनकारक सोडवणूक फायनमन हाणें पुंजयमिकी वरवीं केली. बीटा कणांच्या उत्सर्जनाखाचीरच्या म्हत्वाच्या सिध्दांताच्या संशोधनाखातीर मरी गेल- मान हाचे इतलेंच श्रेय फायनमन हाका वता.
1966 वर्साचो भौतीकशास्त्रह्या विशयाखातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार फायमनान हाका अमेरिकी भौतीकशास्त्रज्ञ ज्युल्यॅन सीमॉर श्र्विंगर आनी जपानी भौतीकशायस्त्र शिन-इचिरो टॉमॉनगा हांचेवांगडा पुंज () विद्युत गतिकींतल्या ताच्या म्हतवाच्या संशोधनाखातीर वांटून फावो जालो.
1954त ताका आलर्ब्ट आयन्सटायन पुरस्कार फावो जालो. ताणे बरयल्लीं कांय पुस्तका अशी :Quantum Electrodynamics (1961), Theory of fundamental process(1961), Fequman Lectures on Physics (तीन खंड 1963-64) -कों.वि.सं.मं.
