उदेंत पाकिस्तानाची राजधानी जाल्ल्यान ह्या शाराची खुबूच उदरगत जायत गेली.फुडें १९७१त ढाक्का बांगलादेशाची राजधानी जाली.ह्या शाराचो वाठार पिकाळ आशिल्ल्यान हांगा तांदूळ, ताग,तेलबियो,ऊंस,कापड आदी उत्पन्नाची व्हड बाजारपेठ आसा. ह्या शाराचे तीन भाग पडटात.दाट वस्ती आशिल्लें अशीर रस्त्यांचें पोरणें ढाक्का,आर्विल्ले वस्तीचें आनी रूंद रस्त्यांचें रमणा तशेंच फाळणी उपरांतचो आनी कारखान्यांचो वाठार अशे तीन भाग जातात. हांगाचीं शिंपल्यांचीं कांकणां आनी हेर अलंकार तशेंच भांगर आनी रुप्यावयलें नाजूक नक्षीकाम हांची नामना आसा. हांगासल्ल्या ल्हान व्हड कारखान्यांतल्यान रसायनां,रबर,कांचसामान,फस्कां,बर्फ,विजेचें सामान आदी वेग्वेगळ्या वस्तूंचें उत्पादन जाता.ह्या शारांत तागाचे आनी कापसाचे गठ्ठे बांदपाचे कारखाने,अन्न प्रक्रिया,तांदूळ,तेलगिरण्यो, कापडगिरण्यो,रेल्वेयंत्र सामुग्रीची निर्मिती, कातडी कमोवप आदी तरेकवार कारखाने आशिल्ल्यान बांगलादेशाचें तें एक मुखेल केंद्र जालां.हांगाचें जामदानी (ब-या प्रकारचें मलमल),भरतकाम,रेशीम,जडजवाहीर हांची खूब नामना आसा.दक्षिणेकडेन १६ किमी.अंतराचेर आशिल्लें नारायणगंज हें हांगाचें आयात निर्यातीचे बंदर.पुर्विल्ल्या काळासावन हांगाचे मलमलीक संवसारीक नामना आसा.एकुणिसाव्या शतमानांत यंत्रनिर्मित ब्रिटीश कापडाकडेन सर्त जाल्ल्यान मलमलाच्या धंद्याक व्हडलेशें म्हत्व उरलेंना.
बांगलादेशांतलें हें एक मुखेल शिक्षणीक केंद्र.१९२१त स्थापना जाल्लें ढाक्का विद्यापीठ हांगा आसा.ताका जोडिल्लीं शासकीय म्हाविद्यालयां,स्थापना आनी तंत्रिकी विद्यापीठ,वैजकी म्हाविद्यालयां, अणुकेंद्रीय प्रशिक्षण आनी संशोधन केंद्र, ग्रंथालय, शेतकी आनी ताग संशोधन केंद्र आदी जायत्यो शिक्षणीक संस्था हांगा आसात.
हांगा ढाकेश्वराचें हिदूं देवूळ,पुर्तुगेजांची तेजगांव इगर्ज, लालबाग किल्लो,बिबीपरीचें थडगें, बड़ा आनी छोटा कत्रा( धर्मशाळा),शिया पंथीयांचें हुसेनी दालन हीं सतराव्या शतमानांतलीं बांधकामां हांगा आसात.पंथीयांचें हुसेनी दालन हीं सतराव्या शतमानांतलीं बांधकामां हांगा आसात.बैत उल मुकर्रम आनी हेर सुमार ७०० मशिदी ह्यो पंदराव्या शेंकड्यांतल्यो आसात. हांगा कांय ब्रह्मी आनी थाई धर्मीक स्थानां शारांत आसात. -कों.वि.सं.मं.
ण: ‘ट’ वर्गांतलो पांचवो वर्ण आनी देवनागरी वर्णमाळेंतलें पंदरावें व्यंजन. ह्या अक्षराचें पयलें रूप अशोकाच्या शिलालेखांत आसा.दुसरें रूप इ.स.च्या पयल्या आनी दुस-या शेंकड्यांतल्या कुशानवंशी राजांच्या वेळावयल्या मथुरा,सारनाथ,चारगांव हांगाच्या लेखांत आसा.दुस-या पसूनच तिसरें रूप तयार जालें. चवथें रूप इ.स.५३२च्या सुमाराक राजा यशोधर्मा हाचे कारकिर्दींतल्या मंदसौरच्या लेखांत मेळटा.पांचवे रूप जपानांतल्या होर्युजीच्या मठांत मेळिल्ल्या ‘उष्णीषविजयधारिणी’ ह्या ग्रंथांत आनी पुर्विल्ल्या हातबरपांत मेळटा.
‘ण’ च्या रुपाचो विकासक्रम असो आसा-
‘ण’ च्या अक्षरविकासांतलें निमाणचें रूप हें दक्षिणेकड्ले नागरी लिपींतूच प्रचलीत आसून हेर कडले नागरी लिपींत सवें रूप रूढ आसा.
वर्णाध्दारतंत्रांत हाचें स्त्रीरुपी ध्यन अशें सांगलां-
ध्यानमस्य णकारास्य प्रवक्ष्यामि च तच्छृणु ।
द्विभुजां वरदां रम्यां भक्ताभीष्टप्रदायिनीम ।।
राजीवलोचनां नित्यां धर्मकामार्थमोक्षदाम ।
एवं ध्यात्वा ब्रह्मरुपां तन्मंन्त्रं द्शधा जपेत ।।
अर्थ- ‘ण’ ह्या वर्णाचें ध्यान हांव सांगता तें आयक.हे देवतेक हात आसात.ती सोबीत आनी वरदात्री आसून भक्तांक मागिल्ल्यो वस्ती दिता.तिचे दोळे कमळाचे आसून ती चतुर्विध पुरूषार्थांची प्राप्ती करून दिता.अशे तरेन ब्रह्मरूप ‘ण’ चें ध्यान करून धा खेपे तिचो जप करचो. मूर्धा हें हाचें उच्चारणस्थान आसा. -कों.वि.सं.मं.
तंजावर: तमीळनाडू राज्यांतल्या ह्याच नांवाच्या जिल्ह्याचें आनी तालुक्याचें मुखेल थळ.लोकसंख्या ४५,२६,७०९(१९९१). हें शार दक्षिण रेल्वेच्या मद्रास-तिरुचिरापल्ली ह्या फांटयावयलें प्रस्थानक आनी रस्त्याचें केंद्र आसून मद्रासाचें नैर्ऋत्येक ३५१ किमी.अंतराचेर तुतिकोरिनसावन ३६१ किमी.आनी कुंभकोणमसावन ३९ किमी.अंतराचेर कावेरी न्हंयेचे देगेर वसलां.एक सांस्कृतिक केंद्र आनी पर्यटन थळ म्हणून ह्या शाराची नामना आसा.हाचें क्षेत्रफळ ३,६०३ कौ.किमी.आसा.
तंजावर ह्या नांवाविशीं पुराणांत एक कथा आसा ती अशी: तंजण नांवाचो एक राक्षस हांगा रावन हांगाच्या लोकांक खूब त्रास दितालो.देव आनी राक्षसांचें जेन्ना झूज जालें तेन्ना विष्णून नीलमेघ पेरुमाळ हाचें रूप घेवन ताका जिवो मारलो.मरतना ताणें देवाक विनंती केली, आपूण ज्या स्थानार रावतालों ताका आपलें नांव दिवंचें. तेचपरी पवित्र क्षेत्र म्हणून ताची नामनां जावंची. विष्णून ताची मागणी मान्य केली.तेन्नासावन ह्या थळाक तंजावर (तंजपूर ह्या संस्कृत शब्दाचें तमीळ रुपांतर) हें नांव मेळ्ळें.
इ.स. च्या णवव्या शतमानांत विजयालय चोळ हाणें मुत्तरैयर वंशाच्या राजाकडल्यान तंजावराचेर जैत मेळयलें आनी थंय आपली राजधानी स्थापली.चोळ राजवंशान हांगा सुमार ४००वर्सां राज्य केलें.पूण त्या वंशातल्या राजेंद्र चोळ हाणें आपली राजधानी गगैकोंडचोळपुरमाक व्हेली.फुडें इ.स.१५४९ मेरेन तंजावराचेर पांड्य वंशाचें राज्य चलतालें.उपरांत विजयनगर राज्यांतलो एक सेनापती शिवप्पा नायक हाणें तंजावराक स्वतंत्र राज्य स्थापलें.इ.स.१६७३ मेरेन हें राज्य चललें.१६७त शहाजी राजाचो पूत व्यंकोजी भोंसले हाणें थंय आपली सत्ता स्थापली.१८५५ मेरेन हांगा भोंसल्यांचें राज्य आशिल्लें.उपरांत तें इंग्लीशांचे सत्तेखाल गेलें.
हांगा सुमार ७४ देवळां आसून तातूंतल्या बृहदीश्वराच्या देवळाची चड नामना आसा. चोळ वंशांतलो राजा राजराज (पयलो) हाणें इ.स.१०१०त देवूळ बांदलें.द्र्वीड शिल्प शैलीची ही एक बरी देख. ह्या देवळाचे दोन भाग जातात.भितल्ल्या भागांत मुखेल देवूळ आसून ताचे गर्भकूड,अर्दमंडप, महामंडप,स्थापनामंडप,नृत्यमंडप आनी वाद्यमंडप अशे भाग जातात.गर्भघराचेर १९० फूट उंचायेचें १३ मजली विमान आसा.ह्या विमानाचेर अखंड वज्रपाशाणाचें घुमटाकृती शिखर आनी
