फरक आसता. चडशी भूंय गिमाच्या दिसांनी आनी हवेचो दाब उमो जाल्ल्यान थंय दर्यावयल्यो वाठारांत चड दाबाचें वादळी वारें व्हांवता. टायफून (वादळ) वाऱ्याच्या दाबातला फिलीपीन्साचे कांय जुंवे येतात. ह्या वाऱ्याक ‘बुग्यूओस’ अशें थळावें नांव आसा. ह्या वाऱ्याखतीर हांगा चड पावस पडटा. देशांतलें चडांत चड तापमान 38° सॅ इतलें आसता. शिंयाळ्यांत तापमान 16° सॅइतलें सकयल येता.
फिलीपीन्साची सैमीक रानसंपत्ती खूब आसून तिचे विंगड विंगड प्रकार आसात. देशांतलें सु. 40% क्षेत्र रानांनी रेवाडलां आनी ह्या रानांत सु 600 प्रकारची वनस्पत मेळटा. हातूंतली सुं 100 प्रकारची वनस्पत वेपारी नदरेन म्हत्वाची आसा. दोंगरांतल्या उंच वाठारांनी सगळ्याक पावन रुख आसात.हेर झाडांमदीं कोंडे, वेत, माड, नीपा ही वनस्पत चडशी दर्यादेगेर मेळटा. हांगा माकड चड आसात. बिबटो, सिव्हॅट आनी मुंगूस हेय सारकीय मोनजात सगळेकडेन आसा.
इतिहास आनी राज्यवेवस्था : ‘नेग्रीटो’ हे हांगचे थळावे लोक. हे लोक शेतवड आनी वेपार करताले. 1565 वर्सा मिंगेल लोपीस द लेगास्पी हाणें हांगा स्पेनीश सत्तेची स्थापणूक केली. स्पेनच्या दुसऱ्या फिलीपाचो उगडास म्हणून लोपीश द व्हिल्लालोबोस हाणें ह्या जुंव्याक ‘फिलीपीन्स’ हें नांव दिलें. स्पेनीश मिशनऱ्यांनी थळाव्या लोकांचे क्रिस्तीपण करपाक सुरवात केली. पूण हाका मिंदानाओ आनी सुरु जुंवावयल्या मुसलमान लोकांनी खर विरोध केलो. अठराव्या शेंकड्याच्या मदल्या काळांत युरोपांत जे अर्थीक आनी राजकीय बदल जाले तांचो परिणाम फिलीपन्साचेरुय जालो. स्पेनीश लोक शेतवडीचेर चड भर दिवपाक लागलें. शिक्षणीक मळार उदरगत जाल्ल्यान सक्षारतायेचोय आंकडो वाडत आशिल्लो. चडशे लोक स्पेनीश भास उलोवपाक आनी बरोवपाक लागलें. तशेंच गिरेस्त लोक आपल्या भुरग्यांक उंचेल्या शिक्षणाक लागून युरोपांत धाडपाक लागलें. देखून तांचे भितर स्वतंत्रतायेची जाणविकाय जावपाक लागलीं.
स्पेनीश सत्तेआड उठाव जावंक सुरवात जाली. पूण स्पेनांनी ते चिड्डून उडयलें. अशे परिस्थितींत स्पेनाचें अमेरिकेआड झूज सुरु जालें. स्पेन आनी अमेरीका हांचेमदीं 10 डिसेंबर 1897त पॅरिसांत जाल्ल्या कबलातींक लागून हे जुंवे स्पेनान अमेरिकेक दिलें आनी तांचेर अमेरिकेचें शासन सुरु जालें. 1935त मॅन्युल केसॉनचे अध्यक्षतेखाला राश्ट्रकुल सरकाराची स्थापणूक केली. 1946त फिलीपियनी लोकांनी मॅन्युल रॉहसा हाका राश्ट्राध्यक्ष म्हणून वेंचून काडलो. तीन म्हयन्याउपरांत 4 जुलय 1946 दिसा फिलीपीन्स स्वतंत्र जावन, पिलीपीन्स प्रजासत्ताक अस्तितवांत आयलें. रॉहसा होच फिलीपीनसाचो राश्ट्राध्यक्ष जालो.
फिलीपीन्साक स्वातंत्र्य मेळ्ळें तेन्ना ताची अर्थीक स्थिती साप्प इबाडल्ले दशेंत आशिल्ली. जातीय वादाक लागून भौशीक स्थितीय तंगूच आशिल्ली. रॉहसाच्या मरणाउपरांत 1948त एलपीद्योकिरीनो हो राश्ट्राध्यक्ष जालो.अमेरीकन सरकारच्या आदारान ताणें आनी उपरांत आयिल्ल्या राश्ट्राध्यक्षांनी अर्थीक आनी भौशीक मळार सुदरणा घडेवन हाडली.
फिलीपीन्साचो कारभार 1976त केल्ले राज्यघटनेप्रमाण चलता. राश्ट्राध्यक्ष हो सर्वोच्च अधिकारी आसता. ताका स वर्साखातीर वेंचून काडटात. कार्यकारी सत्ता प्रधानमंत्र्यालागीं आसता. ताका पालव दुवपाक मंत्रीमंडळ आसता. मंत्र्याक नेमपाचो आनी काडून उडोवपाचो अधिकार ताचोच. राश्ट्रीय संसदेच्या वांगड्यांतल्यान प्रदानमंत्र्यांक वेंचून काडटात. फिलीपीन्सात राश्ट्रीय पक्ष उणे आसात. ‘नासिओनालिस्ट पार्टी’ आनी ‘लिबरल पार्टी’ हें म्हत्वाचें पक्ष आसात.
अर्थीक स्थिती : हांगाची अर्थवेवस्था चड प्रमाणांत शेतवडीचेर आदारल्या यंत्रांचो वापर रसायनीक सारें आनी हवामानाचो सांगात ग्या गजालींक लागून हालींच्या वर्सांनी शेतांतले उत्पादन बरेंच वाडलां. हांगच्या रानांक लागून देशाक बरेंच उत्पन्न मेळटा. लाकूड उत्पादनाचें नदरेन मिंदानाओ, नेग्रोस, पालावान हे जुंवे म्हत्वाचें. उदकांतली पिकावळ खूब आसा आनी ह्या धंद्याक फाटबळ दिवपाक सरकार यत्न करता. भांगराच्या उत्पादनांत फिलीपीन्साचो संवसारांत आठवो आंकडो लागता. लुझोनावयल्या बॅगीओ दोंगरी वाठारांनी भांगरा खणी आसात. कारखाने आनी हेर उद्देगधंधे हांगा दिसानदिस वाडत आसात.
येरादारी आनी संचारण : हांगच्या जलमार्गांक चड म्हत्व आसा. देशांत 97 राश्ट्रीय आनी 502 नगरपालिकेचीं बंदरां आसात. आयात निर्यातीचे सगळे वेव्हार चडशे ह्या बंदरांतल्यान जातात. 1985 वर्सामेरेन हांगा 1,027 किमी. लांबायेचे रेल्वे मार्ग आसलें. ह्याच वर्सा सगळे धरुन 161.709 किमी लांबायेचे रस्ते आशिल्लें. फिलीपीन अर लायन्स ही हांगची विमान येरादारी सांबालपी संस्था.
टेलीफोन वेवस्था फिलीपीनांत त्या मानान बरी आसा. 1985 मेरेन हांगा 472 खबरांपत्रां उजवाडाक येतालीं.
लोकजीण आनी समाजजीण : आशियाई देशांतले सगळ्यात चड क्रिस्तांव लोकसंख्या आशिल्लो हो देश. फिलीपीन्साच्या लोकांक फिलीपीनो म्हणून वळखतात. तें मलेशियन वंशाचे. चीनी आनी फिलीपीनो हांची भरसण जावन जाल्ल्या मिस्तीत लोकांची संख्या 10% आसा. तशेंच फिलीपीनो – स्पेनीश आनी फिलीपीनो अमेरीकन संकरांतल्या लोकांची संख्या खूब आसा. फिलीपीन्स लोकांचे, थळावे पॅगन, क्रिस्तांव आनी मुसलमान अशें तीन वांटे केल्यात. देशांत 90% लोक क्रिस्तांव आसात आनी 5% लोक मुसलमान आसात. तांकां ‘मूर’ म्हणून वळखतात. तांची संख्या मिंदानाओ आनी सुलूक चड आसा. हांगाचे थळावे पॅगन, दोंगरी आनी रानांच्या वाठारांनी रावतात.
फिलीपीनांत पिलीपिनो, इंग्लीश आनी स्पेनीश ह्यो तीन भासो म्हत्वाच्यो पूण फिलीपिनो ही थंयची राष्ट्रभास. -कों.वि.सं.मं.
फिल्डस् पदकां : 1936 ऑस्लोक जाल्लें आंतरराश्ट्रीय गणीत कॉंग्रेसीन (International Mathematics Congress- IMC) गणितांत मोलादीक वावर केल्ले खातीर गणिततज्ञांक पदक दिवपाक सुरवात केली. ह्या पदकाक फिल्ड पदक अशें म्हणटात आनी ही पदकां गणीतांतल्या नोबॅल पुरस्कार बरोबरीचीं मानतात. कारण गणित विशयाखातीर नोबॅल पुरस्कार दिवपाची चाल ना.
जॉन चार्ल्स फिल्डस (1863-1932) हो कॅनडांतल्या टोरेंटो विश्र्वविद्यालयांत गणिताचो प्राध्यापक आशिल्लो. 1924त टॉरेंटोक जाल्लें IMCचे बसकेचो अध्यक्ष म्हणून ताणें वावर केल्लो. हे बसकेक खर्च करुन उरिल्लो पयसो पदकां दिवपाक वापरपाची कल्पना फिल्डस हाणें मांडलीं. ह्या पयशांनी ताणें आपलें इस्टेटींतल्या पयशांनी भर घाली आनी पदकांखातीर फंड उबो केलो. 1932चे IMC बसके पयलीं फिल्डस
