एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या मध्यामेरेन पारंपारीक जपानी फुलांची रचणूक पुराय विकसीत जाली. ह्या काळांत फूलपात्रांचे विंगड विंगड प्रकार, फुलांचे रचणुकेच्यो स्वतंत्र शिक्षणसंस्था आनी फुलांचे रचणुकेची नियमबद्ध कला हांची उदरगत घडून आयली. १८५८ त वेपाराच्या निमतान जपानाचो संबंद अस्तंतेकडल्या राष्ट्रांकडेन आयलो. ताका लागून अस्तंतेकडल्या कलांचो प्रभाव जपानी फुलांचे रचणुकेचेर उमटूंक लागलो. विसाव्या शेंकड्याचे सुर्वेक उन्शिन ओहारा हाणें ‘मोरिबाना’ ही नवी शैली फुडें हाडली. ‘मोरिबाना’ म्हळ्यार फुलांची रास. तातूंतल्यान रूंद पसरट फूलपात्रांत फुलांची रास रचून सैमाच्या देखाव्याची प्रतिकृती तयार करतात. ‘मोरिबाना’ शैलीचें खाशेलपण म्हळ्यार तातूंतल्या दरेका फुलांचें स्वतंत्र अस्तित्व दोळ्यांत भरप.
विसाव्या शेंकड्यांत सोफू तेशिहारा (तेशिवारा) हाणें ‘सोगेत्सु संप्रदाय’ प्रवर्तित करून ताचेवरवीं ‘सोगेत्सु’ ही नवी शैली तयार केली. हे शैलींत आत्म प्रकटीकरणाक खाशेलो वाव आसता. देखुनूच ‘जियुबाना’ (स्वैर फुलांची रचणूक) आनी ‘झेनेइबाना’ (नवी प्रवर्तक शैली) ह्यो नव्यो शैली लोकप्रिय थरल्यो. फुलांची रचणूक ही हेर ललीत कलांप्रमाणूच आत्मविश्कारी कला. फुलांचे रचणूकेचे हे कलेंत नवे आकार आनी धातू, प्लास्टीक आदी नवीं साधनां हांची भर पडत आसा.
अस्तंतेकडची फुलांची रचणूक: युरोपी देशांतली पारंपारीक फुलांची रचणूक फूलपात्रांत दवरिल्ल्या तुर्याचे पद्दतीची आशिल्ली. सतराव्या शेंकड्यांतल्या हॉलंडी चित्रकारांनी ट्युलिप फुलांची चित्रां रंगयलीं. अस्तंतेकडल्या तुर्याचे रचणुकेचें हेंच मूळ. वेगवेगळ्या तरांचीं फुलां फूलपात्रांत मांडून दवरपाची पद्दत विसाव्या शेंकड्यामेरेन रूढ आशिल्ली. फुडें फुडें जपानी फुलांचे रचणुकेच्या प्रभावाखाल ही पारंपारीक रचणूक बदलत गेली. आर्विल्ले अस्तंतेकडले फुलांचे रचणुकेंत रंगांचो सुचक परिणाम सादपाकडेन चड लक्ष दिल्लें दिश्टी पडटा. फुलांचे देंठ फूलपात्रांतल्या उदकांत थीर दवरून प्रत्यक्ष फुलां मात वयल्या मुक्त अवकाशांत खाशेली आकृती सादपा नदरेन गांठयतात. ते खातीर सरयो, धातूचे आनी लाकडाचे कुडके, तण आदी साधनांचो आदार घेतात. मेजार दवरपाच्या फूलपात्रा वांगडाच हुमकळपी फूलपात्राचो वापर आनी नियमबद्ध पद्दती सुवातेर स्वतंत्र रचनातंत्राचो वापर हें आशिल्ले शैलीचें खाशेलपण.
- कों. वि. सं. मं.
फुलांची सजावट:
वेगवेगळ्या तरांचे सजावटींखातीर तशेंच सौंदर्य प्रसाधनाखातीर फुलांचो वापर करपाची प्रथा पुर्विल्ल्या काळासावन चलत आयल्या. गरीब, गिरेस्त, आदिवासी आनी आर्विल्ल्या, गांवगिर्या आनी नागरी अशा सगळ्या गटांतल्या दादल्या – बायलांक फुलांची सजावट आनी प्रसाधन करपाची सारकीच आवड आसता. फुलांची सजावट आनी प्रसाधन हांचेविशीं वेगवेगळ्या समाजांमदीं कांय संकेत रूढ जाल्ल्याचें दिश्टी पडटा. समांजांतले विंगड विंगड धर्मीक विधी, लग्नसुवाळे तशेंच हेर सण-परबो हांच्या प्रसंगांवेळार फुलांचे साज शिरंगारूय संकेत बद्ध आसात. कांय राष्ट्रांनी खाशेल्या फुलांक आपलें राष्ट्रीय फूल मानलां. देखीक – भारताचे आनी ईजिप्ताचें कमळ, इग्लंड आनी इराण हांचें गुलाब, रशियेचें सूर्यफूल, चीनाचें नर्गिस (नार्सिसस), जपानाचें हेमपुश्प आदी. फूलबागांचीय राखण करपी स्वतंत्र माळ्यांचो वर्ग उदयाक आयला.
सोर्यांक हार-तुरे दिवन येवकार दिवपाची पद्दत पुर्विल्ल्या इजिप्तांत तशेंच ग्रीसी आनी रोमी समाजांनीय आशिल्ली. युरोपांत मध्ययुगांतल्या काळांत खास करून सरदारवर्गांत, गुलाबाच्या फुलाक मोगाचें प्रतिक अशें मानताले. फुलांनी घरांची सजावट करपाची प्रथा प्रबोधन काळांतल्या युरोपीय समाजांत दिश्टी पडटा. फूलपात्रांत तुरे दवरपाची पद्दतूय त्या काळांत लोकप्रिय जाल्ली. पुर्विल्ल्या इजिप्तांत साळीक हें पवित्र फूल अशें मानताले. गळ्यांतले हार साळकां पसुनूच करताले. सतराव्या शेंकड्यांत फुलांचे सजावटीचे यत्न जावपाक लागले. फुलां, पानां, ताळ्यो हांकां खाशेले तरेन बाग दिवन तातूंतल्यान नवे नवे आकृतीबद्ध तयार करपाच्यो पद्दती आयल्यो. एकुणिसाव्या शेंकड्यांत अस्तंतेकडल्या कलेच्या मळार ‘रोकोको कला’ आनी ‘नव्य कला’ हांच्या प्रभावांतल्यान फुलांच्या तुर्यांच्यो नव्यो आकृतायो जल्माक आयल्यो. युरोपीय समाजांत व्यक्तिगर सौंदर्यप्रसाधनांत मान फुलांल व्हडलेंशें म्हत्व ना. चीन आनी जपानांत फुलांचे सजावटीचे प्रकार आसले तरी फूलपात्रांतले फुलांचे रचणूकेक थंड चड म्हत्व दितात.
भारतांत फुलांची सजावट पुर्विल्ल्या काळासावन चलत आयल्या. फुलांचे हार गुंथप ही ६४ कलांतली एक कला. फुलांविशींच्यो कितल्योशोच संकल्पना पुर्विल्ल्या भारतीय साहित्यांत मेळटात. भरतमुनीचें नाट्यशास्त्र, कौटिलीय अर्थशास्त्र, भागवतपुराण, रामायण, महाभारत, वात्स्यायनाचें कामसूत्र ह्या पुर्विल्ल्या ग्रंथांनी वेगवेगळ्या संदर्भांनी फुलांच्या सजावटींच्यो आनी प्रसाधनांच्यो कल्पना उक्तायल्यात. फावो ती रंगसंगती सादून विणयेचेर आनी आंबाड्यांत फुलां माळपाची पद्दत आयज लेगीत बायलांमदीं दिश्टी पडटा. फुलां माळटना कलात्मक नदर दवरून फुलांचे रंग आनी भेसाचे रंग हांचेमदीं एके तरेची संगती सादतात.
पुजेचे विधींत ॠतूप्रमाण वेगवेगख्या फुलांचो वापर करपाची परंपरा खूब पोरनी, देवांमुखार कलात्मक आरास करपाची परंपराय पयलींच्या काळासावन चलत आयल्या. फुलांचे वळेसर, फांतयो, हार. तुरे वापरप ही भारतीय बायलांची आवड. चाफीं, जायो-जुयो, मोगरीं, शेंवती, आबोलीं, कुंदां, वोवळां, गुलाब आदी फुलां बायलांक खूब आवडटात. गुलाबासारकें फुल बटनाच्या बुराकांत खोंवपाची आवड कांय दादल्यांकूय आसता. सभा-संमेलनां वेळार सोयर्यांक हार-तुरे दिवन येवकार दिवपाची पद्दत आसा.
उत्सवा दिसा देवदेवतांचे रथ फुलांच्या हारांनी शिरंगारप, गाडयो सजोवन, पाडव्या दिसा जनावरांक फुलांचे हार आनी तुरे घालून नटोवप, संवसार पाडवो आनी दसरो हे सारकिल्या सणां-परबांवेळार घरांत पानां-फुलांची तोरणां बांदप, रोजांच्या फुलांनी घरां सजोवप, फुलांचे गालिचे घालप, फुलांची खाशेली मांडावळ करून चौक भरप, फुलांचे झेले तयार करप अशे विंगड विंगड संकेत भारतांत रूढ आसात. वेगवेगळ्या धर्मांतल्या तरेकवार सण-परबां वेळार फुलांच्या सजावटीचे तरेकवार प्रकार दिश्टी पडटात.
पानांफुलांचो गालिचो हो एक खाशेलो कलात्मक प्रकार. नितळ जमनीचेर वेगवेगळ्या रंगांचीं फुलां आनी पाचवी पानां हांचे मांडावळींतल्यान हो गालिचो तयार करतात. उदकाचेरूय फुलांचे गालिचे तयार करातात. तेखातीर संथ उदकाचेर कोळशाची पूण आनी लाकडाचो भुसो पातळावन
