दुसरे वटेन देंवतो आसलो की ताका पटका म्हण्टात. जाच्यो दोनूय वटो ऊंच आनी मदलो भाग खोल आसता ताका फेटो म्हण्टात. ताची एक वट कानामेरेन सकयल गेली की ताका साफा म्हण्टात. सरदार आनी संस्थानीक हांचे फेटे रूपान आनी आकारान वेगवेगळे आसून तांचे जायते प्रकार आसात. तांचीं नांवां कोशा, मंदिल अशीं आसा.
कुबेर आनी यक्ष हांचे तकलेर असो भेस दिश्टी पडटा. राजस्थानी फेटो १५-२० हात लांब आनी १ हात रूंद आसता. फेट्याच्या वस्त्राचें एक पोंत मदीं खोयिल्लें आसता वा ताचो तुरो केल्लो आसता. तशेंच ताचें दुसरें तोंक फाटीर सोडिल्लें आसता. राजपूत झुजारी असो फेटो वापरताले. देखून तो लश्करी भेसाचो एक घटक जालो.
फेट्यांतूच रूमाल हो एक प्रकार आसा. हातूंत १२ हात लांब आनी रूंदायेचो कपडो घेवन तो कानां भोंवतणीं रेवाडून बांदतात. हाचे खंयचेंच पोंत मेकळें उरना. दक्षिण भारतांत अशे तरेचो रूमाल बांदतात. हो आकार खूब व्हड आसता. तमीळ भाशेंत ताका उरूमाली अशें म्हण्टात. ताचे वयल्यानूच रूमाल हें उतर आयलां आसूंक जाय. शिखांचो फेटोय रूमालावरी विशिश्ट तरेन बांदिल्लो आसता. फेट्याखातीर ते लोक चडसो रंगीत कपडो वापरतात.
सामान्य लोक सादारपणान धवो फेटो वा रूमाल वापरतात. परबे वेळार मात ते वेगवेगळ्या रंगांचे आनी जरीचे रूमाल बांदतात. कुस्तीगीर, शाहीर हांचे फेटो व्हड आनी रूबाबदार आसतात. एकेवटेन कलिल्लो तांचो फेटो चड सुंदर दिसता.
मथुरेलागसार सनआदीं दुसर्या शतमानांतली बलरामाची मूर्त मेळ्ळ्या. तिचे तकलेवयलो भेस राजपुतांच्या साफ्यावरी उजव्या कानार आयिल्लो आसा.
- कों. वि. सं. मं.
फेब्रुवारी:
ग्रेगरीया पंचांगांतलो दुसरो आनी सगळ्यांत ल्हान म्हयनो. ह्या म्हयन्याक २८ दीस आसतात. पूण ४ वर्सांनी येवपी ‘लीप’ वर्सांत ताचे २९ दीस आसतात. रोम्युलस हाणें तयार केल्ल्या पोरण्या रोमी पंचांगांत वर्साचे मार्च ते डिसेंबर अशे १०च म्हयने आशिल्ले. न्युमा पाँपिलिअस हाणें इ.स. आदीं ७००च्या सुमाराक डिसेंबरा उपरांतत फेब्रुवारी आनी जानेवारी हे दोन चड म्हयने घालून बारा म्हयन्यांचें एक वर्स केलें.
इ.स. आदी ४५२त रोमाचे कायदे करपी १० जाणांच्या मंडळान फेब्रुवारी आनी जानेवारी हांचो क्रम बदलून फेब्रुवारी हो बारावो म्हयनो केलो. तेन्ना ह्या म्हयन्याचे ३० दीस आसताले. फुडें ज्युलियस सीझर हाणें वर्साची सुरवात मार्चा बदला जानेवारी सावन धरपाक सुरवात केल्ल्यान फेब्रुवारी हो वर्साचो दुसरो म्हयनो जालो. उपरांत ज्युलियस आनी ऑगस्टस हाणीं फेब्रुवारींतलो एक एक दीस उणो करून तो आपआपल्या नांवावयल्यान वळखतल्या जुलय आनी ऑगस्ट ह्या म्हयन्यांनी घाले. ताका लागून फेब्रुवारीचे २८ दीस जाले. फुडें सौर वर्स भरून काडपाक दर ४ वर्सांनी फेब्रुवारींत एका दिसाचो आस्पाव करपाचो निर्णय घेतलो. सुरवेक हो चड दीस २४ तातखे आदी घालताले. उपरांत फेब्रुवारी २९ तारखांचो म्हयनो मानूंक लागले. आदल्या तेंपार हो वर्साचो निमणो म्हयनो आशिल्लो देखून तो शुद्धीकरण संस्काराचो आनी मेल्ल्यांक आदार दाखोवपाचो म्हयनो अशें मानताले. ताका लागून शुद्धीकरण अर्थाच्या लॅटीन उतरावयल्यान ताचें फेब्रुवारी हें नांव पडलें. कांय जाणांच्या मतान हाचे १५ तारखे येवपी रोमन परबेच्या वेळार वापरतात तें फेब्रुआ हें वाद्य वा शुद्धीकरणाची रोमन देवता फेब्रुअस हिच्या नांवावयल्यान फेब्रुवारी हें नांव पडलें. अँग्लो-सॅक्सन लोक हाका ‘केल मंथ’ जाल्यार इंग्लंडांत हाका ‘फिल-डायक’ म्हण्टाले. फेब्रुवारीचे २ तारखेर रोमन कॅथलीक लोक कँडल मास दीस आनी १४ तारखेक कांय देशांनी वॅलँटायन दीस मनयतात. जमुनिया (ॲमेथिस्ट) हें फेब्रुवारीचें रत्न आनी प्रिमरोझ वा व्हायोलेट हें ह्या म्हयन्याचें फूल मानप जाता. हिंदू पंचांगा प्रमाण फेब्रुवारी सादारणपणान माघ-फाल्गून म्हयन्यांत येता. फेब्रुवारीच्या १२-१३ तारखेर सूर्य कुंभ राशींत प्रवेश करता.
- कों. वि. सं. मं.
फेरनांद, फ्रँक:
(जल्म: ३ मे १९१९ सावड्डें).
नामनेचो संगीतकार. ताणें सावड्डेच्या सरकारी मुळावे शाळेंतल्यान सेगुंद ग्राव हें पुर्तुगेज मुळावें शिक्षण पुराय केलें. उपरांत मडगांवच्या लॉयला स्कुलांतल्यान इंग्लीश चवथी मेरेनचें शिक्षण घेतलें. फुडें मुंबय ताडदेवाक दाँ बोश्को हायस्कुलांतल्यान मॅट्रीक केली. पिरायेच्या बारा वर्सासावन तो वायोलिन वाजयतालो. ताचें वायोलिन आयकून एका धंदेवाईक संगीत पंगडान ताका आपल्या पंगडांत घेतलो. १९४० सावन तो ह्या संचांत ट्रम्पेटूय वाजयतालो. कांय खेपे तो ट्रम्पॅटा वांगडा सिंफोनी वाजयतालो.
१९३८ वर्सासावन तो ‘बाटा शू कंपनींत’ नोकरी करूंक लागलो. फाविल्ल्या वेळांत तो मुंबयच्या मॅजेस्टीक हॉटेलांत वायोलीन आनी ट्रम्पॅट वाजयतालो. १९३८त तो ‘ओदोरा बँडांत’ ट्रम्पॅट वाजोवपी म्हणून गेलो. ह्या बँडांत आसतना ताका खुबूच नामना मेळ्ळी आनी भायल्या वाद्यवृंदाकडल्यान ताका आपोवणें आयलें. ‘रुडी कॉरोन्स’ हांच्या आपोवण्याक मान दिवन १९४१ ते १९४७ मेरेन दिल्लीक वचून ताणें तांचेखातीर काम केलें. १९४७ वर्सा नागरी झुजाक सुरवात जातकच तो दिल्लीच्यान मुंबय आयलो. १९५० वर्सा ताणें सिनेमाच्या मळार पावल दवरलें आनी ताका सुमाराभायर नामना मेळ्ळी. बरसात की रात, आवारा आदी जायत्या सिनेमांनी ट्र्म्पॅट वाजोवन त्या सिनेमांतल्या पदांक ताणें नामना मेळोवन दिली. एस. डी. बर्मन, रोशन, अनील विश्वास, रवी, कल्याणजी आनंदजी हांकां ताणें तोखणाय करपासारकें संगीत सहाय्य दिलां.
‘आमचें नशीब’ आनी ‘निर्मोण’ ह्या कोंकणी सिनेमाक संगीत ताणेंच दिल्लें. निर्मोण ह्या सिनेमाच्या संगीताक इंदिरा गांधीकडल्यान ताका इनाम फावो जालां. सिनेमा आनी तियात्रांनी संगीत दिवन फ्रँक फेरनांदान संगीत क्षेत्राच्या मळार मोलादीक वावर केला.
- कों. वि. सं. मं.
फेर्नांदीश, आंजेलो इनोसेंट:
(जल्म: वड्डें कांदोळी, बारदेस).
दिल्लीचो पयलो गोंयकार आर्चबिशप. ताचें घराणें मूळ खांडोळें बारदेसचें. पूण ताची फामील कराचीक आसताली. ताचें शिक्षण कँडीक जालें. १९३७त धर्मीक शिक्षण घेतले उपरांत तो पाद्री जालो. १९५९त दिल्लीक आर्चबिशप म्हणून ताची नेमणूक जाली. ताणें जायत्यो भोंवड्यो.
