दिवपांत आयलें. तशेंच आंद्रे मालरोला, फ्रांस्वा मोर्याक झॉर्झ बेर्नानॉस, मार्सेल ज्युआँदो, झुल्यँ ग्रीन, सीदोनी गाब्रीएल कोलेत, आंद्रे शासाँ, ल्वीम फेर्दीनां सेलीन, मार्सेल एमेन आनी शार्ल फेदीनां राम्युझ हांकां फ्रँच साहित्यांत खास अशें स्थान आसा.
दोन महाझुजंच्या मदल्या कालखंडांत रंगभुयेची जायती प्रगती जाल्ली दिसता. झाक कोपो (१८७९-१९४९) हाणें ‘व्हीय कोलोंबिये’ ही नाट्यसंस्था १९१३ पसून १९२४ मेरेन चलयली. ताच्या उपरातय जायते नाट्यनिर्माते जावन गेले. साशा गित्री (१८८५-१९५७), मार्शल आशार (१८९९-१९७४) हाणीं आपल्या नाटकांनी रंगभूंय गाजयली. विनोदी नाटकांप्रमाण गंभीर, उपहासात्मक सुखात्मिकाय सादर करताले. ह्या संदर्भांत झ्यूल रॉमँ, ए व्दार बुर्दे (१८८७-१९४४), मार्सेल पाग्नोल (१८९५-१९७४); झाक द्यूव्हाल (१८९०-१९७२) आनी आर्मां सालाक्रू (१८९९ - ? ) हीं नांवां उल्लेखनीय आसात. मनोविश्र्लेशणाचेर भर दिवपी दोन उल्लेखनीय नाटककार म्हणजे व्हिल्द्राक आनी आंरी रने लनॉरमां (१८८२-१९५१). गाब्रीएल मार्सेल (१८८९ - ? ) हो अस्तित्ववादी नाटककार, हाच्याशिवाय आनीकय जायते नाटककार ह्या शेंकड्यांत जावन गेले.
झां पॉल सार्त्र आनी आल्बेअर काम्यू (१९१३-६०) हांच्यापसून समकालीन साहित्याचो कालखंड सुरू जाता अशें मानतात. ताणें कादंबर्यो , नाटकां आनी ग्रंथांचीय रचणूक केली. १९६४ वर्सा ताका नोबॅल पारितोशकाचो भोवमान दिवपाचो केल्लो पूण ताणें तो न्सयकारलो. सीमाँ, द बोव्हार (१९०८ - ? ) हीय एक अस्तित्ववादी. एक व्हड कादंबरीकर्ती म्हणून तिका नांव मेळ्ळें. काम्यूचो पींड तत्वचिंतकाचो. नाटकां, कथा, कादंबर्योी सारकिल्ल्या ताच्या साहित्यकृतींत ताच्यांतलो तत्वचिंतक खरपणान दिसून येता. ‘ले त्राँज्य’ (१९४२, इं. भा. द आउटसायडर, १९४६ – कादंबरी), ‘कालिग्युला’ (१९४४, इं. भा. १९४८ – नाटक), ‘ल मीथ द सिसिफ’ (१९४२, इं. भा.स मिथ ऑफ सिसिफस ......., १९५५ – वैचारीक ग्रंथ) हें ताचें कांय चड म्हत्वाचें साहित्य. १९५७ वर्सा काम्यूक साहित्याचें नोबॅल पारितोशीक दिवपांत आयलें.
जर्मनीविरुद्ध जाल्ले भूंयगत चळवळीच्या अनुशंगान जायतें साहित्य निर्माण जालें. तातूंतल्यो चड गाजिल्ल्यो दोन कादंबर्योु म्हणजे व्हॅरकोरची (१९०२ - ? ) ‘ला सिलाँस द लामर’ (१९४५) आनी रॉझे इकॉरची ‘ल फीस दाव्ह्राँम’. फ्रांस्वाझ सागाँ (१९३५ - ? ) हिच्यो ‘बाँज्युर त्रिस्तॅस’ (१९५४) आनी ‘अँ सॅर्तां सुरीर’ (१९५६) ह्योय कादंबर्योव खूब गाजल्यो.
नव-कादंबरीच्या दिकेन वचपी कादंबरीकारांमदीं बॉरीस व्हिआँ (१९२०-४९), आंद्रे प्येअर द माँदियार्ग, ज्युलियां ग्राक (१९१० - ? ) आनी प्येअर क्लॉसॉवस्की हांचो उल्लेख म्हत्वाचो आसा. नाताले सारोत (१९०० - ? ), क्लोद सॉमाँ (१९१३ - ? ). मार्गरीत द्यूरास (१९१४ - ? ), आलँ रॉब – ग्रीये (१९२२ - ? ), ह्या नव-कादंबरीकारांनी आपल्या खास अशा पद्धतीन नव नवे मार्ग आपणायले.
मीशेल ब्युतॉराचें (१९२६ - ? ) साहित्य उत्क्रांत जायत गेल्लें दिसता. ल्वी आरागाँ आनी पॉल एल्यूआर ह्या दोन कवींचें काव्यलेखन ह्या कालखंडांतय चालूच आशिल्लें. आयच्या मुखेल कवींत फ्रांसीस पाँज्य (१८९९ - ?), आंरी मीशो (१८९९ - ?), झाक प्रॅव्हॅर (१९०० - ?), रने शार (१९०७ - ?) हांचो आस्पाव जाता. हांच्याशिवाय आयचे कांय कवी उल्लेखनीय आसात. प्येअर एमान्यूएल (ज्युर द कॉलॅर), इव्ह बॉनफवा (प्येअर एक्रीत, १९६४), झॉर्झ पॅरो, (युन व्ही ऑर्दीन्यॅर, १९६७), झां – क्लोद रनार (ला ब्रॅझ एला रिव्हिएर, १९६७), झां ग्रॉज्याँ (ला गल्वार, १९६९), आंद्रे फ्रॅनो (ला सँत फास, १९६८), मीशेल दगी (वी दीर, १९६६) आनी झाक रुबो (एप्सीलान, १९६८).
पॅरिसांत पोरन्या नाट्यनिर्मात्यांची जागा आंद्रे बार्साक, झॉर्झ व्हिताली, रॉज्ये ब्लँ, झाक फ्राबी, आंत्वान बुर्सेये, साशा पितो ॲफ ह्या नव्या निर्मात्यांनी घेतली. मोल्येरच्या नाटकां भशेन मोर्याकचीं आनी माँतरलांचीं नाटकांय रसिकांमुखार आयलीं. युझेअन यानेस्कू हाका ॲबसर्ड थीएटरचो प्रवर्तक मानतात. त्याउपरांत सॅम्युएल बेकेट्च्या नाटकांत ह्या नाट्यप्रकाराक चड खोलाय लाबली. सॅम्युएल बेकेटाक १९६९ वर्सा साहित्याचें नोबॅल पारितोशीक दिवपांत आयलें. ताच्या ‘आँनाँदाँ गोदो’ (१९५२, इं. भा. वेटींग फॉर गोदो, १९५४) ह्या युगप्रवर्तक नाटकांत जिवीतांतल्या निरर्थकतेची भावना प्रत्ययकारी रितीन व्यक्त जाल्ली दिसता. यूझेअन यानेस्कू हाका ताच्या ‘ला कांतात्रीस शोव्ह’ (१९५०, इं. भा. बाल्ड प्रिमा दोन्ना, १९५८) ह्या नाटकाच्या प्रयोगाक लागून एकदम प्रसिद्धी मेळ्ळी. झां झने हाणें सुर्वेक कादंबरीलेखन केलें. पूण उपरांत तो नाट्यलेखनाकडेन वळ्ळो. ताणें आपजीणय बरयल्या.
दुसर्या महाझुजाउपरांतच्या काळांत सार्त्र, ब्युतॉर, रॉबग्रीये, यानेस्कू हाणीं ललीतलेखनावांगडा जायतें टिकालेखनय केलां. सार्त्रचे फ्लोबेअर आनी बोदलेअरवरचे समीक्षाग्रंथ अस्तित्ववादी टिकाशास्त्राचे नमुने मानतात. नवटीकाकारांमदीं झां-प्येअर सीमाँ आनी तॉदॉरोव्ह हे दोगय उल्लेखनीय आसात.
आयचें साहित्य परत एक खेप पोरन्या साहित्याकडेन वळील्लें दिसता. फ्रांस्वा नुरिस्ये, झीलबेअर सेस्ब्रॉ, मार्गरीत युर्सौनार, मीशॅल तुर्निॲ हे आयचे कांय उल्लेखनीय बरोवपी.
- कों. वि. सं. मं.
फ्रेंच सत्ता (भारतांतली):
वाश्को-द-गामा ह्या पुर्तुगेज खालशान युरोपांतल्यान भारतांत येवपी उदका मार्गाचो सोद लायल्याउपरांत सोळावे शेंकड्याचे निमाणें मेरेन वेपाराच्या निमतान पुर्तुगेज, हॉलंडी, ब्रिटीश आनी हेर युरोपियन लोकांनी भारतांत प्रवेश करपाक सुरवात केली. वेपारावांगडा आपआपली सत्ता प्रस्थापीत करपाची सर्त तांच्या भितर लागिल्ली. सोळाव्या शेंकड्याच्या दुसर्या अर्दाक सावन फ्रेंच लोकूय हे सर्तीचे वांटेकार जाले. हेर युरोपी राष्ट्रांप्रमाण ताणीं भारताचे कांय वाठार आपल्या शेकातळा हाडले. भारतांतलो फ्रेंच सत्तेचो काळ इ.स. १६६४त सुरू जालो.
चवदाव्या शेंकड्यांत जॉर्देनस, फ्रायर ऑडोरिक आनी हेर धर्मोपदेशकांनी तशेंच सतराव्या शेंकड्यांत झाँ बातिस्त ताव्हेन्ये, फ्रान्स्वा बर्निअर आने येवेनॉट हांच्या सारकिल्या भोंवडेकारांनी भारताच्या संपत्ते विशीं फ्रेंच वेपार्यांच्या मनांत उमळशीक निर्माण केल्ली.
फ्रांसाचो राजा चवथो हॅन्री आनी आर्मा झाँ रिश्लस हांच्या फाटबळान भारताकडेन वेपार करपी कंपन्यांची स्थापणूक जाली. पूण चवदाव्या लुईचो अर्थमंत्री झाँ बातिस्त कॉलबेअर हाच्या फुडारपणाखाल स्थापणूक जाल्ल्या ‘देस इंदिज’ ह्या कंपन्यांनी १६६४ सावन फ्रेंच्यांचो भारताकडेन
