Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/109

From Wikisource
This page has not been proofread.

१९२७ त सेनापती दाभाडे हाणें निजामाकडेन मेळून पेशव्यांआड एक कारस्थान रचलें. पेशव्यांचे सरदार चौथ सरदेशमुखी खातीर आपल्या वाठारांत येतात हें ताका मान्य नाशिल्लें. बाजीरावाक ह्या कारस्थानाची खबर मेळटाकच तो गुजरातेंत चाल करून गेलो आनी १ एप्रिल १७३१ ह्या दिसा ताणें दाभाडे सैन्याचेर जैत मेळयलें. १७२७ त जंजिराच्या सिद्दीच्या एका सरदारान छत्रपतींचो गुरू ब्रह्मेंद्रस्वामीहाचें चिपळूणांतलें परशुरामाचें देवूळ मोडून उडयलें. अशा वेळार बाजीरावान राजापुरीचें बंदर घेवन नाविक दळाचो कांय भाग घेतलो. पूण जंजिराचेर मात ताका जैत मेळोवंक आयलेंना. २६ मार्च १७३७ ह्या दिसा ताणें मराठी सैन्य घेवन साश्टी जुंव्यांत वचून पुर्तुगेजांचेर जैत मेळयलें. १७३३ त पेशव्यान सवाई जयसिंगाकडेन झूज केलें. १७३४ त बुंदी, दंतिया, ओर्छा ह्या वाठारांतल्यान पेशव्याच्या सरदारांनी चौथाई वसूल केली. त्यावेळार राजस्थानांत मुकंदर घाट काडून शिंदे – होळकरांनी मीरबक्षी खान दौरा हाच्या सैन्याक घेराव घालो. माळव्याचो चौथाई म्हणून मोगल दरबारान दर वर्सा मराठ्यांक बावीस लाख रूपया दिवंचे हे अटीर झूज थांबयलें. पूण मीरबक्षी आनी सवाई जयसिंग हाचें तडजोडीचें धोरण जशें मोगल दरबारांत मान्य जायना जालें तसो बाजीराव आपली फौज घेवन उत्तरेंत चाल करून गेलो (१७३७). ताणें दिल्ली दरबाराकडेन माळव्याची सुभेदारी, मांडू, धार, रायसीन आदी किल्ले, कांय जहागिरी बंगालच्या वसुलांत ५० लाखांचो चीथ, अलाहाबाद, वाराणसी, गया, मधुरा, आदी हिंदूंचीं पवित्र क्षेत्रां, दख्खनची सरदेशपांडेगिरी, दक्षिणेंत ५० लाखांची जहागीर ह्यो मागण्यो केल्यो. जेन्ना दिल्ली दरबाराक पेशव्याच्यो ह्यो वाडट्यो मागण्यो मान्य जाल्योनात, तेन्ना १७३७ त पेशव्यानउत्तरेकडेन परत चाल केली.

२० मार्च ह्या दिसा ताची वाट आडावन धरपाक आयिल्ले मुसलमानी फौजेक चुकोवन ते दिल्लीलागसार येवन पावले. हे वटेन दिल्ली दरबारांत मराठ्यांचें वर्चस्व स्थापन जातलें ह्या भंयान निजामूय उत्तरेंत आयलो. मराठ्यांचें वर्चस्वस्थापन जातालें ह्या भंयान निजामूय उत्तरेंत आयलो. मराठ्यांची घुरी मोडून काडपाक व्हड फौज, तोफखानो आनी भरपूर खजिनो निजामाचे सुवादीत केल्लो. पूण भोपाळ लागसार पेशव्यान निजामाक मेळोवन १५ डिसेंबर १७३७ ह्या दिसा तांचेर जैत जोडलें. तेन्ना निजाम भोपाळच्या किल्ल्यांत आलाशिऱ्याक गेलो. तरी पेशव्याचे फौजेन थंयच ताची नाकेबंदी केल्ली. निमाणें ७ जानेवारी १७३८ ह्या दिसा दिल्ली दरबाराकडल्यान तांच्यो मागण्यो मेळोवन दितां हे अटीर तांकां मराठ्यांकडेन समेट करचो पडलो. माळवा, सुभा, नर्मदा आनी चंबळ हांचे मदलो सगळो वाठार मराठ्यांक दिवपाचो आनी तेविशींचें बादशही फर्मान पेशव्याक मेळोवन दिवपाचे हे अटीर पेशव्यान आपलो रेवाडो काडलो. पेशव्याचे कारकिर्दींतलें हें सगळ्यांत उंचेलें जैत.

१७४० त ताणें निजामाचो व्हडलो चलो नासरजंग हाका हारयलो. फुडें नर्मदे देगेर रावरखेडीक मुक्काम आशिल्लेकडेन जोराचें निमित्त जावन ह्या व्हड पेशव्याक मरण आयलें.

बाजीराव स्वभावान तापट आशिल्लो तरी सेनापतीक फावोसारको धीर आनी धाडस ताचेकडेन आशिल्लें. ताची खासगी जीण सादी आशिल्ली. उत्तरेकडले घुरयेंत ताचो मस्तानी नांवाचे नर्तकी कडेन संबंद आयलो (१७२९). छत्रसालान ती पेशव्याक दिल्ली. त्यावेळार सावन ती फुडें सगळ्या घुरयांनी बाजीरावावांगडा आसताली. तिचेपसून ताका समशेर नांवाचो चलो जाल्लो, जाका फुडें पानिपतचे घुरयेंत (१७६१) मरण आयलें. तिच्या नांवाचो महाल पुण्यांत शनिवारवाड्यांत आसा. बाजीराव पेशव्यान निजाम, सिद्दी, पुर्तुगेज ह्या सारक्या दुस्मानांक तोंड दिवन मराठी राज्याचें आसन थीर केलें. ताणें दिल्ली दरबारांत मराठी सत्तेक मानाची सुवात मेळोवन दिली. – कों. वि. सं. मं.

बाटलीः लाकूड, रबर, कंवची, बूच (कॉर्क) ह्या पदार्थांच्या धांपण्यान वा हेर तरेच्या आच्छादनान (प्लास्टीक वा धातू) भितरली वस्त बंदिस्त करपाची तजवीज आशिल्ल्या धारकपात्राक बाटली अशें म्हणटात. बाटली अशीर वा रूंद तोंडाची आसून ती कंवची, सिरॅमीक, धातू, रबरम चामडें, प्लास्टीक हांचेपसून तायार करतात. बाटल्यो खास करून कंवचेच्यो तयार करतात, पूण हाली॥च्या दिसांनी प्लास्टीकच्यो बाटल्यो तयार करपाचें प्रमाण वाडत आसा.

इतिहासः पुर्विल्ल्या काळांत दुदी, शंख हातूंतलो भितल्लो भाग काडून पोकळ केल्ल्यान सैमीक पदार्थांच्यो वा जनावरांचे चामडें कें काडून शिवून तयार केल्ल्या पिशव्यांच्यो बाटल्यो तयार करताले. उडोवन आनी खोळीसारकें शिंवून सोऱ्या सारकीं मदक पेयां सांठोवपाखातीर आनी येरादारीखातीर बाटली म्हणून वापरताले. बायबलाच्या पोरन्या करारांत सोऱ्याखातीर चामड्याचे बुधले (कागे) वापरताले, असो उल्लेख मेळटा. आयजूय अस्तंत आशियांत उदक सांठोवपाखातीर चामड्याचो वापर करतात. सुकयल्ल्या दुदयाचें कट्टें द्रव पदार्थ सांठोवपाखातीर बाटलेच्या रूपांत वापरपाची प्रथा आफ्रिकेंत आसा. दक्षिण तुर्कस्तानांत पायन रूखाच्या लाकडासावन अजुनूय बाटल्यो तयार करतात.

इ. स. प. ८००० वर्सासावन मातयेच्यो (Ceramics) बाटल्यो प्रचारांत आयल्यो. ग्रीक, रोमी, डजिप्शीन आनी फिनिशियन लोक तेल, सोरो सांठोवपाखातीर मातयेच्यो बाटल्यो वापरताले. इ. स. प. सुमार १५०० वर्सांसावन इजिप्त आनी सिरियेचे लोक कंवचेच्या पात्रांचो वापर करताले अशे पुरावे मेळटात. तक्षशिलांतल्या उत्खननांत इ. स. प. ३०० च्या उपरांतच्यो कंवचेच्यो कांय बाटल्यो मेळ्ळ्यात. पुर्विल्ल्या इजिप्शीयन लोकांनी रुप्याच्यो बाटल्यो वापरांत आशिल्ल्यो.