लोक आनी समाजजीण: १९९४ मेरेन बेल्जियमाची लोकसंख्या १,००,००,००० इतली आशिल्ली. पुर्विल्ल्या काळांत ह्या प्रदेशांत बेल्गा जमातीचे लोक रावताले. बेल्गा लोकांवयल्यान ह्या प्रदेशाक बेल्जियम हें नांव मेळ्ळें हेर युरोपी देशांपरस बेल्जियमाचे लोकवस्तेची दाटाय चड आसा.
बेल्जियम समाज सादारणपणान तीन भाशीक गटांनी विभागिल्लो आसा. हॉलंडी भास उलोवपी फ्लेमिंग ह्या लोकांचो गट भोवसंख्य आसून ते मुळावे जर्मन वंशाचे आसात. देशाचे उत्तरेक ह्या लोकांची दाटाय चड आसा. हांचे सकयल वॉलून्झ ह्या फ्रेंच भास उलोवपी लोकांचो आस्पाव जाता. हे लोक मुळावे केल्टिक वंशाचे आसून तांची दाटाय देशाचे दक्षिणेक चड आसा. जर्मन भास उलोवपी लोकांचो तिसर्या गटांत आस्पाव जाता.
भाशेचे नदरेन बेल्जियम देशाचे दोन भाग जातात. देशाचे उत्तरेक फ्लेमिंग होलंडी भाशेचो शेक चलता जाल्यार दक्षिणेक भोवसंख्य आशिल्ले वॉलून्झ लोक फ्रेंच भाशेची पोटभास उलयतात. फाटल्या काळासावन चलत आयिल्लो फ्लॅमिश-फ्रेंच भाशावाद आयजूय चलता. हाका लागून आनी भाशीक दंगलींक लागून हांगाचे समाजवेवस्थेचेर वायट परिणाम जाल्यात. देशांत शांतताय उरची म्हणून बेल्जियम सरकारान १९६२-६३ ह्या वर्सा उदेंत-अस्तंत अशी भाशीक शीम रचली. हे शिमेप्रमाण अस्तंत फ्लँडर्स, उदेंत फ्लँडर्स, अँटवर्प आनी लिंबर्ग हीं चार राज्यां फ्लेमिश भाशीक, एनो, नामुर, ल्येझ आनी लक्सेंम्बर्ग हीं चार राज्यां फ्रेंच भाशीक आनी ब्राबांट हें णववें राज्य व्दिभाशीक.
बेल्जियमाचे लोकसंख्येंतले भोवसंख्य लोक फ्लेमिंग आनी वॉलुन्झ हे दोनूय गट रोमन कॅथलिक पंथाचे आसात. प्रॉटेस्टंट आनी ज्यू धर्मांचेय लोक हांगा आसात. वाठाराप्रमाण लोकसंख्येचें विभाजन केल्लें आसा. वाडट्या उद्देगधंद्यांक लागून शारांत लोकवस्तीची दाटाय चड आसा. गांवगिर्या वाठारांनी येरादारीची बरी वेवस्था आशिल्ल्यान गांवगिर्या वाठारांतले लोक गांवांत रावून शारांनी काम करपाक पसंत करतात. हाका लागून हेर प्रगत देशांपरस बेल्जियम देशांत गांवगिर्या भागांतल्यान शारांकडेन वचपी लोकांची ओड खूब उणी आसा. वाडट्या उपनगरीकरणाक लागून मुखेल शारांतल्यान उपनगरांकडेन जावपी स्थलांतराचें प्रमाण अँटवर्प, ब्रुसॅल्स, घॅण्ट, शार्लर्वा ह्या शारांनी दिश्टी पडटा.
ह्या देशांत सण आनी सुवाळे हांचें व्हड दायज आसा. कांय सणांचें मूळ क्रिस्तापयलींच्या काळांतलें आसा. कांय धर्मीक सुवाळ्यांचेर स्पेनी लोकांचो प्रभाव दिश्टी पडटा. बींशांत गॅल्लास लोकांची ग्रोव च्युसडे ही परब फेब्रुवारी म्हयन्यांत येता. ह्याच म्हयन्यांत ग्रामाँ हांगा जावपी उत्सावांत सुकीं लाकडां एकठांय करून होळयो पेटयतात. फ्रॉस-ला-व्हील हांगा कार्नीवालाची परब व्हडा उमेदीन मनयतात. ब्रुझ हांगा इस्टराउपरांत चाळिसाव्या दिसा ‘प्रोसॅशन ऑफ द होली ब्लड’ मनयतात.
ऑगस्ट म्हयन्यांतल्या निमाण्या शेनवारा गोलाइश ह्या राकेसाचें लग्न जाता आनी दुसर्या दिसा आट हांगा ह्या राकेसाची मिरवणूक काडटात.
शिक्षण: बेल्जियम देशांत साक्षरतायेचें प्रमाण ९९% आसून ६-१४ वर्सांमेरेनच्या भुरग्यांखातीर शिक्षण सक्तीचें आसा. देशांतली चडशी शिक्षण वेवस्था ही रोमन कॅथलिक परंपरेंतल्यान चलत आयिल्ली आसा. पूण हालींच्या तेंपार आधुनिक अशी धर्मनिरपेक्ष शासनापुरस्कृत शिक्षण पद्दतूय आसा. रोमन कॅथलिक संस्थांक सरकाराकडच्यान अनुदान मेळटा. त्या त्या भाशीक वाठारांतली अधिकृत भास त्या त्या वाठाराचें बरोवपाचें माध्यम थारता. शासकीय पालवान चलपी बालवाड्यांनी सान भुरग्यांक शिक्षण मेळटा. मुळावें शिक्षण हें स वर्सांचें आसून तें ६-१२ वर्सांमेरेनच्या भूरग्यांखातीर आसता. माध्यमिक शिक्षणूय स वर्सांचें आसता. तें तीन पावंड्यांचें आसता. पयल्या पांवड्यावयलें शिक्षण एकेच तरेचें आसता. उपरांत तांकां तांचे आवडीप्रमाण विशय घेवपाक मेळटा. विद्यापिठांत शिक्षण घेतलो जाल्यार माध्यमिक शिक्षण पुराय जातकूच परिक्षा दिवंची पडटा. विद्यापिठांत सुरवेचीं २-३ वर्सां पुर्वतयारेखातीर अभ्यासक्रम आसता. हो अभ्यासक्रम जालो म्हण्टकूच उपरांत २-३ वर्सांनी खाशेल्या विशयाची पदवी विद्यार्थ्याक मेळटा.
कलाकुसर: मध्ययुगांत अस्तित्वांत आशिल्ले कलेक फ्लॅमिश कला अशें म्हण्टाले. फ्लॅमिश कलेचेर त्या वेळार आद्य क्रिस्ती कॅरोलिंजियन आनी रोमनेस्क कलांचो प्रभाव आशिल्लो. फ्लॅमिश कलेच्या वैभवाच्या तेंपार चित्रकलेक म्हत्वाची सुवात आशिल्ली. यान व्हान आयिक, रोगीर व्हान डर व्हायडन, ह्युगो व्हान डर गूस, हायरॉनिमस बॉस हे पंदराव्या आनी सोळाव्या शेंकड्यांतले म्हत्वाचे चित्रकार आशिल्ले. सतराव्या शेंकड्यांत पीटर पॉल रुबेन्स ह्या बरोक शैलीच्या चित्रकाराचो प्रभाव खूब तेंप तिगून उरलो. ह्याच तेंपावयलें लव्हन हांगाचें सभाघर, अँटवर्पां हांगाचें नगरभवन ह्यो इमारती प्रसिध्द आसात. मुर्तीकलेंत नामनेचो हॉलंडी शिल्पकार क्लाउस स्लूटर हाच्या वास्तववादी शिल्पाकृतींचो प्रभाव आशिल्लो. आधुनिक चित्रकलेंत रने माग्रित आनी पॉल डेलव्हो हे व्हड चित्रकार आसात. तशेंच व्हिक्टर हॉर्टा आनी हांग्री व्हान द व्हेल्द ह्या हालींच्या वास्तूकारांनी खूब नामना जोडल्या.
म्हत्वाचीं थळां: देशांत पर्यटनाचे नदरेन दर्यावेळो, इतिहासीक नामनेचीं फ्लॅमिश नगरां, आग्रेय भागांतलो आर्देन आनी सोबीत दोंगरी वाठार हांकां चड म्हत्व आसा. मध्ययुगाचो उगडास करून दिवपी ब्रुझ, घॅण्ट, ईप्र हीं फ्लॅमिश शारां प्रसिध्द आसात. ब्रुसेल्स हें राजधानीचें शार पर्यटकांक चड आकर्शित करता. ह्या शारांतली ‘ग्रँड प्लेस’, ‘सेंट मायकेल्स कॅथीड्रल’, ‘नोत्रदाम द सॅब्लॉम’ ही इगर्ज तशेंच ‘इरॅस्मत हाऊस’ ह्यो दोळे दिपकावपी इमारती हांगाचें खाशेलपण आसा.
- प्रकाश कामत
