म्हाझुजांत ह्या देशान दोस्त राश्ट्रांक आदार केल्लो.पयलें आनी दुसरें म्हाझूज आनी उपरांतची अर्थीक मदी हांकां लागून देशाची अर्थीक स्थिती साप इबाडिल्ली.
क्रांती घडोवन हाडप हो बोलिव्हियन लोकांचो राश्ट्रीय खेळ,अशें कांय इतिहासकारांनी म्हळां.१८२५त बोलिव्हिया स्वतंत्र जायतसावन ते १९८० मेरेन हांगा सुमार १८० वयर उठाव जाले.राज्यकारभाराचीं सुत्रां हातांत दवरपाखातीर संविधानात्मक सरकार आनी लश्करी अधिका-यांभितर सर्त लागिल्ली.पूण १९५२त जाल्लो उठाव हो बोलिव्हियाच्या इतिहासांतलो म्हत्वाचो उठाव.बोतिव्हियाक स्वातंत्र्य मेळ्ळेउपरांत लेगीत देशाची चडशी संपत्ती गो-या लोकांच्या हातांत एकवटीत जाल्ली.राजकीय लश्करी आनी शिक्षणीक मळांरूय गोरे आनी इंडियन हांचेमदीं भेदभाव आशिल्ले.हाका लागून १९५२त एम.एन.आर.पक्षाच्या फुडारपणाखाला खण कामगार आनी शेतकामत्यांनी एकठांय येवन क्रांतिकारक उठाव केलो.ह्या उठावाक लागून व्हीक्तॉर पास एस्तेंसोरा हो बोलिव्हियाचो राश्ट्राध्यक्ष जालो.देशाची अर्थीक आनी समाजीक सुदारणा घडोवन हाडप हो ह्या उठावाचो मुखेल हेत आशिल्लो.तशेंच कथील उद्देगधंद्याचें राश्ट्रीयीकरण करप,कामगार आनी शेतकामत्यांचें जिवीतमान सुदारप,शेतकी जमनीच्या कायद्यांत सुदारणा करून कसता ताची जमीन ह्या धोरणाचेर शेतकी जमनीची परत वांटणी करप,राजकीय,लश्करी आनी शिक्षणीक क्षेत्रांनी सगळ्यांक समान संद दिवप ही ह्या उठावाची मुखेल मोख आशिल्ली.एम.एन.आर.हो पक्ष सत्तेर आयल्या उपरांत तांणी उठावा वेळार मांडिल्ली सगळ्यो येवजणो वापरांत हाडपाचे यत्न केले.हाका लागून ह्या पक्षाचें व्हडपण वाडत गेलें.उपरांत १९६४ मेरेन देशाची राजकीय सत्ता ह्याच पक्षाकडेन आशिल्ली.१९६४ सावन लश्करी अधिका-यांची हुकुमशायी राजवट सुरू जाली.पूण तांचेमदीं एकमत नाशिल्ल्यान,राश्ट्राच्या अध्यक्षपदार खंयचोच लश्करी अधिकारी खूब तेंप तिगूंक शकलोना.१९७४त सैनिकी शासनान सगळ्या राजकीय पक्षांचेर बंदी घाली.पूण १९७८त ही बंदी काडिल्ल्यान हांगा भौशीक वेंचणुको जाल्यो.उपरांत १३ जानेवारी १९८० दिसा कॉंग्रेसीन राश्ट्राध्यक्षपदाच्यो तशेंच भौशिक वेंचणुको त्याच वेळार घेवपाचें थरोवन लिडिया ग्वेइर हिका हंगाची राश्ट्राध्यक्षा केली.बोलिव्हिया देशाची राश्ट्राध्यक्ष जावपी ती पयली बायल आशिल्ली.पूण १७ जुलय १९८० दिसा मेजर जनरल लुईस गार्सिया मेझा तेहादा हाणें उठाव करून सत्ता आपल्या हातांत घेतली. नव्या सैनिकी शासनान राजकीय पक्षांच्या आनी कामगार संघटनांच्या मुखेल्यांक बंदखणींत घालून विद्यापिठांतल्या शिक्षक आनी न्यायदंडाधिका-यांक कामावयल्यान काडून उडयले.
राज्यवेवस्था:६ ऑगस्ट १२५ दिसा हो देश स्वतंत्र जावन ह्या नव्या प्रजासत्ताकाखातीर बोलिव्हार हाणेंतयार केल्लें संविधान १९ नोव्हेंबर १८२६ ह्या दिसासावन वापरांत आयलें.देशांतल्या मुखेल राजकीय पक्षांभितर दावेआनी उजवेपक्ष,अशे वांटे केल्ले आसात.राश्ट्राध्यक्ष हो राश्ट्रप्रमुख आनी शासनप्रमूख आसून ताका आनी उपराश्ट्राध्यक्ष हाका चार वर्सांखातीर भौशीक मतदान पद्दतीन वेंचून काडटात.आपलें मंत्रीमंडळ, राजदूत,रोम कॅथलीक आर्चबिशप हांची नेमणूक राश्ट्राध्यक्षूच करता.विधानमंडळ दोन सदनी आसून,तें वरिश्ठ घर (Senate) आनी कनिश्ट घर (Chamber of deputies) अशें विभागिल्लें आसा.वरिश्ठ घरांत २७ वांगडी जाल्यार कनिश्ठ गरांत ११७ वांगडी आसतात.राज्यकारभाराक सुटसुटीतपण येवंचें म्हणून देश ९ विभागांनी आनी ९८ प्रांतांनी विभागला.
सुक्रे शारांत सर्वोच्च न्यायालय आसा.तातूंत कॉंग्रेसीन नेमिल्ले आनी १० वर्सांची मुदत आशिल्ले १२ वांगडी आसतात.तीन तीन न्यायाधिशांच्या चार विभागांनी सर्वोच्च न्यायालय विभागिल्लें आसा.हातूंतले दोन विभाग दिवाणी खटले एक विभाग दिवाणी खटले एक विभाग फौजदारी खटले आनी उरिल्ले विभाग प्रशासकीय,भौशिक आनी खणउद्देगाकडेन संबंदीत खटल्यांचे निर्णय दिता.दर एका विभागांत जिल्हो न्यायालय आसून तांचे देखरेखीखाला स्थानीक न्यायालयां आसात.
अर्थीक स्थिती:बोलिव्हियाचो आस्पाव गरीब देशांभितर जाता.बोलिव्हिया हो सैमीक संपत्तीन भरिल्लो देश.पूण देशाच्या उण्या भांडवलाक लागून हे संपत्तीचो उपेग साप उण्या प्रमाणांत जाता.हाका लागून देशाचे उद्देगधंदे फाटसारिल्लेच आसात.उदेंतेक आशिल्ली लॉ लॅंड भूंय पिकाळ आसा.पूण ही भूंय लागवडीखाला हाडपाक सद्या बोलिव्हिया सरकारांची तांक नाशिल्ल्यान,शेतकी उत्पादनाखातीर साप उण्या प्रमाणांत जमनीचो उपेग जाता.तशेंच हांगाची शेतकी जमीन ल्हान ल्हान वांट्यांनी विभागिल्ल्यान आनी परंपरीक पद्दतीन पिकां काडिल्ल्यान देशाची वट्ट शेतकी येणावळ गरजेपरस खूब उणी आसा.आल्तपानो वाठारांत बटाट,बार्ली,घेवडो,गंव हीं पिकां बरीं येतात.यूंग्गास देगणांनी मुखेलपणान कोका वनस्पतीची लागवाड करतात.कॉफी,केळीं,काकाओ,यूका हांचींय पिकां ह्या देगणांत बरीं येतात.देशांतली सुमार १०% जमीन गोरवांक चरोवंक वापरतात.पूण लॅटीन अमेरिकेंतल्या हेर देशांपरस बोलिव्हियाची पशुधनासावन मेळपी येणावळ उणी आसा.रानांतले घट्ट रुखावळीपसून मेळपी येणावळ व्हड आसा.
वसणूकेच्या काळासावन खणउद्देग हो देशाचे अर्थवेवस्थेचो फाटीकणो जावन रावला. भांगर,तांबें,लोखण,शिंशें,जस्त हीं खनिजां अल्प प्रमाणांत सांपडटात.पूण कथील उत्पादनांत बोलिव्हियाचो संवसारांत पयलो आंकडो लागता.म्हाल निर्यात जावन मेळपी येणावळींत कथिलाचो सुमार ५०%वांटो आसता.सांताक्रूझ आनी कामीरी वाठारांनी खनीज तेल आनी सैमीक वायूचे सांठे आसात.कथिल,खनीज तेल,रूपें,टंगस्टन, तांबें,अॅं टिमनी,जस्त हा6ची निर्यात जाता, जाल्यार रसायनां
