ग्रंथ:’Response in the Living and Non-Living(१९०२);Plant Response as a Means of Physiological Investigation (१९०६);The Motor Mechanism of Plants (१९२८).
ताचे संशोधनपर निबंद ‘कलॅक्टेड फिझिकल पेपर्स’ ह्या नांवाखाला ताणेंच स्वता संकलीत करून १९२७ त उजवाडाक पडले.तो कट्टो देशाभिमानी आशिल्लो आनी भारतीयांनी आपले म्हान संस्कृतीक परंपरेंत विज्ञानीक संशोधन करून भर घालाची अशी ताची इत्सा आशिल्ली.
-कों.वि.सं.मं.
बोस,निर्मलकुमार: (जल्म:२२ जानेवारी १९०१,कलकत्ता; मरण:१५ ऑक्टोबर १९७२,कलकत्ता).
भारतीय मानववंशशास्त्रज्ञ.ताचें शिक्षण पटपाक जालें.कलकत्त्याचे प्रेझिडेन्सी कॉलेजींतल्यान ताणें भूविज्ञान ह्या विशयांतली बी.एससी.ची पदवी मेळयली(१९२१).ह्याच विशयांत एम.एससी.करपाची ताची इत्सा आशिल्ली.पूण महात्मा गांधीचे असहकारितेचे चळवळींत (१९२२)वांटो घेतिल्ल्यान ताका शिक्षण अर्द्यार सोडचें पडलें.दुडें कांय काळ तो जगन्नाथपुरीक रावलो.थंय ताणें ओडिसी वास्तुशिल्पाचो अभ्यास केलो.थंयच ताका बंगालचो नामनेचो विचारवंत आशुतोष मुखर्जी मेळ्ळो.ताचे स्फुर्तीन तो मानववंशशास्त्रावटेन घुंवलो.फुडें कलकत्ता विद्यापिठांतल्यान ताणें मानववंशशास्त्रांतली एम.एससी.(१९२५) ही पदवी मेळयली.थंयच कांय काळ मानववंशशास्त्र विभागांत प्रागैतिहासीक पुरातत्त्वविद्या ह्या विशयाचो व्याख्यातो म्हणून ताणें काम पळयलें.उपरांत १९३७ ते १९५९ मेरेन थंय्च्या भूगोल विभागांत मानवजातिभूगोल ह्या विशयाचो तो प्रपाठक आशिल्लो.१९५९-१९६४ ह्या काळांत भारत सरकारान भारतीय मानववंशशास्त्रीय सर्वेक्षणाचो संचालक म्हणून ताची नेमणूक केली.कांय काळ ताणें अनुसुचित जाती-जमातींचो आयुक्त म्हणून काम केलें (१९६७-७०).१९५७-५८त अमेरिकेंतल्या कॅलिफोर्निया,शिकागो आदी विद्यापिठांनी अभ्यास प्राध्यापक म्हणून व्याख्यानां दिलीं.१९६६त सिमलाचे भारतीय प्रगत अभ्यास संस्थेंत अभ्यास प्राध्यापक म्हणून ताणें वर्सभर वावर केला.एशियाटिक सोसायटी आनी वंगीय साहित्य परिशद हे संस्थेचो तो अध्यक्ष आशिल्लो.१९५३ ते पिरायेचे निमाणेमेरेन (१९७२) तो ‘मॅन इन इंडिया’ ह्या त्रैमासिकाचो संपादक आशिल्लो.
१९२२त गांधीजीचे असहकारितेचे १९३०-३२ सविनय कायदेभंगाचे चळवळींत आनी १९४२ तल्या छोडो भारत आंदोलनांत ताणें वांटो घेतिल्लो.१९३४त तो गांधीजीक पयले खेपे मेळ्ळो. तेन्नाच्यान ताचे आनी गांधीजीचे लागसल्ले संबंद आशिल्ले.उदेंत बंगालांत (बांगला देश) नोआखालींत जाल्ल्यो दंगली आटापा हाडपाखातीर गांधीजीन शांतीयात्रा सुरू केल्ली.तेन्ना तो गांधीजीचो खाजगी चिटणीस म्हणून ताचेवांगडा आशिल्लो (१९४६-१९४७).
ताणें बंगाली तशेंच इंग्लीश ह्या दोनूय भाशांतल्यान संस्कृतीक मानववंशशास्त्र, वास्तुशिल्प, हिंदू समाजरचणूक, आदिवासींच्यो अडचणी, नगर-विस्तार तेचपरी गांधीजीची जीण आनी विचार आदी विशयांचेर जायतें बरप केलां.ताचीं कांय म्हत्वाचीं पुस्तकां अशीं आसात.कल्चरल अॅंाथ्रॉंपोलॉजी (१९२९);कॅनन्स ऑफ ओरिसन आर्किटॅक्चर (१९३२);स्टडीझ इन गांधीझम (१९४०); हिंदू मॅथड ऑफ ट्रायबल अॅ;बसॉर्प्शन (१९४१),सिलॅक्शन्स फ्रॉम गांधी (१९४८);द स्ट्रक्चर ऑफ हिंदू सोसायटी (मूळ बंगाली १९४९);माय डेस विथ गांधी (१९५३);मॉडर्न बॅंगॉल (१९६४);कल्चर अॅंूड सोसायटी इन इंडिया (१९६७);गांधी इन इंडियन पॉलिटिक्स (१९६७);प्रॉब्लेम्स ऑफ इंडिया नॅशनलिझम (१९६९);अॅं७थ्रॉपोलॉजी अॅं;ड सम इंडियन प्रॉब्लेम्स १९७२);नवीन ओ प्राचीन (निबंदांझेलो बंगाली),परिवाजकेर डायरी (भोंवडेवर्णन).ताचे बरपावळींत शास्त्रज्ञाची नदर,गांधीजीची समन्वयाची विधायकताय आनी जिविताविशीं आत्मियताय हांचो सोबीत मेळ दिश्टी पडटा.भोवजिनसीपण आनी ऊंच-नीच श्रेणी ही भारतीय समाजाचें खाशेलपण जावन रावल्या अशे6 ताका दिसतालें. -कों.वि.सं.मं.
बोस,राजचंद्र: (जल्म: १९ जून १९०१,होशंगाबाद,मध्य प्रदेश). भारतीय गणिततज्ञ आनी सांख्यिकीविज्ञ.ताणें १९२५ वर्सा दिल्ली विद्यापिठाची ‘शुध्दगणीत’ हो विषय घेवन एम.ए.ची पदवी घेतली आनी उपरांत ‘अनुप्रयुक्त गणित’, हो विषय घेवन कलकत्ता विद्यापिठाची एम.ए.आनी ‘सांख्यिकी’हो विशय घेवन डी.लिट ही पदवी मेळयली.
१९३० ते १९३४ ह्या काळांत ताणें कलकत्त्याच्या आशुतोष कॉळेजींत गणिताचो प्राध्यापक म्हणून काम केलें.१९३४ ते १९४० मेरेन इंडियन स्टॅटिस्टिकल इंस्टिट्युटांत सांख्यिकीविज्ञ म्हणून काम करतकच १९३८ ते १९४५ मेरेन ताणें कलकत्ता विद्यापिठांत अध्यापक म्हणून काम केलें.मुपरांत १९४५ ते १९४९ मेरेन तो सांख्यिकी विभागाचो मुखेल आशिल्लो.१९४९ ते १९६६ ह्या वर्सांनी अमेरिकेंतल्या नॉर्थ कॅरोलायना विद्यापिठाच्या सांख्यिकी विभागांत प्राध्यापक आनी १९६६ ते १९७१ मेरेन केनान प्राध्यापक म्हणून काम करतकच १९७१ सावन तो कोलोरॅडो राज्य विद्यापिठांत गणिताचो आनी सांख्यिकीचो गुणश्री प्राध्यापक आशिल्लो.१९४७ वर्सा ताणें कोलंबिया विद्यापिठांत अभ्यास प्राध्यापक म्हणुनूच काम केलें.
