क्ष- किरण स्फटिकविज्ञानाची बुन्याद घाली.
स्फटिकांचे आंतरीक रचणुकेक वरवीं करपाची पद्दत ताणें ताचो बापूय सर विल्याम हॅन्री ब्रॅग हाच्या पालवान विकसीत केली आनी त्या मोलादीक वावराखातीर ब्रॅग बारृपूय – पूताक 1915 वर्साचो भौतीकशास्त्राखातीर सिल्लो नोबॅल पुरस्कार फावो जालो. हो पुरस्कार ताका पिरायेच्या 25 वर्साचेर मेळ्ळो. 1941त ताका ‘नायट’ हो किताब फावो जालो. ताका आनीकूय कितलीशींच पदकां नी पुरस्कार फावो जाल्यात. ताणें बरयल्लीं कांय पुस्तकां अशीः X-Rays and crystal structure ( बापाय वांगडा, 1915) The crystalline State (1936), atomic structure of minerals ( 1937) आनी crystal structure of minerals (क्लॅरिंगबुल हाचे वांगडा 1965)
-कों.वि.सं.मं
ब्रॅग, सर विल्यम हॅन्रीः (जल्मः 2 जुलय 1862 वॅस्टवर्ड, कंबर्लंड- इंगल्ड, मरण 10 मार्च , लंडन) नामनेचो ब्रिटीश भौतीकशास्त्रज्ञ. सुरवेक ऑयल ऑफ मॅन हांगाच्या किंग विल्यम्स लेजींत शिक्षण घेतकच ताका कॅब्रीजची ट्रीनीटी कॉलेजींतली शिष्यवृत्ती मेळ्ळी आनी 1885 त तो गणिताची ट्रायपॉस परिक्ष पास जालो. कांय काळ कॅव्ह2डिश प्रयोगशाळेंत भौतिकशास्त्राचो अभ्यास करतकच 1885 चे अखेरेक दक्षिण ऑस्ट्रेलियेतल्या एडिलेड विद्यापीठांत गणीत नी भौतीकशास्त्र ह्या विशयांच्या प्राध्यापकपदाचेर ताची नेमणूक केली. 1909त गलंडाक परतकच ताणें लीड्साक भौतीकीचो क्रव्हॅंडिश प्राध्यापक (190995), लंडनांत युनिव्हर्सीटी कॉलेजींत कवेन प्राध्यापक (1925-23) आधी 1923 सावन अखेरमेरेन रॉयल इन्स्टियट्युशनांत रसयानशास्त्राचो फुलेरियन प्राध्यापक आनी इन्स्ट्यट्युशनाचो संचालक म्हणून काम केलें. पयल्या म्हाझुजांत पामबुड्यांची सुवात निश्चीत करपाखातीर उदकांतल्या आवाजाचें मेजप आनी अभिज्ञान करपाविंशीच्या संशोधनाचो मुखेल म्हणून ताणें काम केलें.
ऑडिलेड विद्यापीठांत सतना 1904त ताणें आर. डी. क्लिमन हाच्या पालवान द्रव्यांतल्यान वचपी आल्फां किरणांच्या मार्गाविंशीचे नेम प्रस्थापीत केले. 1912त जर्मन भौतिकशास्त्रज्ञ माक्स फोन लोए हाणें स्फटिकांतल्यान वतना क्ष- किरणांचे जावपी विवर्तन (diffraction) क्रियेची छायाचित्रां उजवाडायलीं. लॉरेन्स ब्रॅग हाणें ह्या छायाचित्रांतल्या विवर्तीत बिंदुचे वितरण स्फटिकांतल्या अणुंचे मांडावळीप्रमाण जाता. आनी ताचेवयल्यान स्फटिकांतल्या अणुंची मांडावळ निर्धारीत करं येता अशें सांगले. ब्रॅग हाणें लीड्स विद्यापीठांत काम करता आसतना ह्या सोदाच्या दारान क्ष- किरण वर्णपटमापक ह्या उपकरणाची रचना करुन ताचेवरवीं कितल्याश्याच मूलद्रव्यांचे क्ष- किरण वर्णपट मेळयलें. ताणें आपल्या चल्यावांगडा कितल्याश्याच स्फटिकी पदार्थाचें क्षडकिरण वर्णपटमापकारवीं विश्लेशण करुन क्ष- किरण स्फटिकज्ञान ह्या नव्या विज्ञान फांट्याची बुन्याद घाली. पयल्या म्हाझुजाउपरांत ताणें लंडनांतले युनिव्हर्सिटी कॉलेजींत क्ष- किरण सिफटिकविज्ञनाचें एक संशोधन केंद्र सेथापन केलें.
स्फिटीकांचे आंतरीक रचणुकेचे क्ष- किरणांवरवीं विश्लेशण करपाची पद्दत सर (विल्यम) लॉरेन्स ब्रॅग हाच्या चल्यावांगडा विकसीत केल्ल्याच्या मोलादीक कार्याखातीर ब्रॅग बापूय-पूताक 1915 वर्साचो भौतीकशास्त्राखातीर आशिल्लो नॉबेल पुरस्कार फावो जालो. ताणें बरयल्लें कांय ग्रंथ अशेः studies in radioactivity (1912), x-ray and crystal structure (चल्यावांगडा ,1915), The world of sound (1920), concerning nature of things (1925), Old trade and new knowledge (1926), an introduction to crystal Analysis (1929) and the universe of light (1933).
-कों.वि.सं.मं.
ब्रॅटन, वॉल्टर हौझरः (जल्मः 10 फेब्रुवारी 1902, अमॅय-चीन)
नामनेचो अमेरिकन भौतीकशास्त्रज्ञ. वॉशिंग्टनाच्या व्हिटमन कॉलेजांत गणित आनी भौतीकी ह्या विशयांचो अब्यास करुन ताणें 1924त बी. एस. पदवी मेळयली. ते उपरांत ऑरेगॉन विद्यापीठाची म. (1926) आनी मिनेसोटा विद्यापीठाची पिएच.डी (1929) ह्यो पदव्यो ताणें मेळयल्यो. ताणें वॉशिंग्टन नॅशनल ब्युरो ऑफ स्टॅंडर्डस हे संस्थेच्या रेडिओ विभागांत एक वर्सभर (1928-29)त तो बॅल टेलीफोन लॅबोरेटीस हातूंत संशोधक भौतीकशास्त्रज्ञ ह्या पदाचेर रुजू जालो. आनी 1967त तो थंयसावन सेवानिवृत्त जालो. 1962-72 ह्या काळांत ताणें व्हिटनम कॉलेजींत कांय तेंप अध्यापनाचें काम केलां. 1972 सावन ताणें थंय गुणश्री पर्यवेक्षक म्हणून काम केलें. दुसऱ्या म्हझुजाच्या काळांत तो कोलंबिया विद्यापिठाचे राश्ट्रीय संरक्षण संशोधन समितीकडेन संबंदीत आशिल्लो. (1942-43) आनी थंय ताणें पाणबुड्याच्या चुंबकीय अभिज्ञानाविंशी संशोधन केलें.
ब्रॅटन हाणें धन पदार्थांच्या पृश्ठीय गुणधर्माविंशी संशोधन केलें. ताचें सुरवातीचें कार्य तापायनिक उत्सर्जन आनी टंगस्टनाच्या पृश्ठभागावयलो अधीशोशीत थर हांचेविंशीं आशिल्लें. तेउपरांत ताणें अर्दसंवाहकाच्या पृश्ठभागाचेर जावपी एकदिशीकरण आनी उजवाडाचे
